تاب‌آوری و مهارت‌های زندگی؛ دو بال سلامت روان در عصر پرتنش امروز 

مریم خیری در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا با اشاره به اینکه تاب‌آوری یا مقاومت روانی، توانایی بازگشت از شکست‌ها و ادامه مسیر است، اظهار کرد: روان‌شناسی مثبت‌گرا، یکی از نشانه‌های سلامت روان را تاب‌آوری می‌داند؛ زیرا افراد تاب‌آور از مشکلات برای رشد و یادگیری استفاده می‌کنند، نه برای عقب‌نشینی. 

آواز عاشقانه کامران تفتی و متین ستوده / اولین دوستت دارم کامران به همسرش

وی با بیان اینکه روان‌شناسی امروز به ما می‌آموزد که موفقیت واقعی تنها درگرو هوش شناختی نیست، بلکه به هوش هیجانی، روابط انسانی و توانایی سازگاری وابسته است؛ بیان کرد: در این شرایط آموختن مهارت‌های زندگی، نه‌تنها ابزار موفقیت، بلکه چراغ راه سلامت روان و تعادل در دنیای پرتلاطم امروزند. 

مهارت‌های زندگی؛ زیربنای رشد فردی و اجتماعی 

خیری با بیان اینکه مهارت‌های زندگی، چتر حمایتی روان انسان در برابر ناملایمات است، گفت: در دنیای پرشتاب امروز، مهارت‌های زندگی انتخابی تجملی نیستند؛ بلکه مجموعه‌ای از توانمندی‌های شناختی و هیجانی‌اند که به ما کمک می‌کنند در مواجهه با فشارها، تصمیم‌های عاقلانه‌تری بگیریم و روابط مؤثرتری بسازیم. 

وی با اشاره به اهمیت خودآگاهی به عنوان نخستین پایه این مهارت‌ها افزود: شناخت احساسات و ارزش‌های شخصی، راه را برای تصمیم‌گیری سالم و عزت‌نفس پایدار هموار می‌کند. 

این روانشناس، ارتباط مؤثر را به‌عنوان مهارتی کلیدی در تمام عرصه‌های زندگی دانست و گفت: گوش دادن فعال و بیان شفاف افکار، کیفیت روابط اجتماعی را چندین برابر افزایش می‌دهد. 

خیری در ادامه همچنین از همدلی به عنوان اصلی غیرقابل جایگزین در سلامت خانواده و جامعه یادکرد و افزود: کسی که می‌تواند درد دیگری را احساس کند، کمتر رفتار آسیب‌زا بروز می‌دهد. همدلی نوعی پیوند انسانی است که هر رابطه‌ای را انسانی‌تر می‌کند. 

وی یادآور شد: مهارت‌های شناختی مانند تفکر نقادانه و حل مسئله در دنیای داده‌محور امروز اهمیتی دوچندان پیداکرده‌اند، زیرا به افراد کمک می‌کنند هیجانی تصمیم نگیرند و به جای واکنش‌های سریع، پاسخ‌های عاقلانه بدهند. 

 این مدرس دوره‌های فرزندپروری درباره ضرورت مدیریت هیجان و استرس خاطرنشان کرد: فشارهای روزمره بخش قابل‌حذف زندگی نیستند، اما می‌توان یاد گرفت چگونه در میان آن‌ها آرام ماند. تمرین تنفس آگاهانه، ورزش منظم و گفت‌وگوی سالم می‌تواند سطح تعارض درونی را تا حد چشمگیر کاهش دهد. 

وی مدیریت زمان و مسئولیت‌پذیری را نیز از مهارت‌های حیاتی برای بزرگسالان و والدین عنوان کرد و گفت: این توانایی نه‌تنها بهره‌وری را بالا می‌برد، بلکه به فرد احساس تسلط و رضایت درونی می‌دهد. 

تاب‌آوری؛ هنر برخاستن پس از سقوط 

خیری با اشاره به اهمیت تاب‌آوری اظهار کرد: تاب‌آوری و مهارت‌های زندگی نه مفاهیمی تئوریک، بلکه ابزارهایی کاربردی برای زیستن در جهان پر چالش امروزند. پرورش این مهارت‌ها، معادل سرمایه‌گذاری برای سلامت روان، روابط انسانی و کیفیت زندگی است. 

وی با بیان اینکه برخی عوامل می‌توانند توان روانی انسان را فرسوده کنند و تاب‌آوری را کاهش دهند، گفت: از جمله این موارد استرس‌های مداوم و طولانی مدت، فقدان ارتباط و حمایت اجتماعی، باورهای منفی و گفت‌وگوی درونی مخرب، تجربه آسیب‌های گذشته مانند فقدان یا خشونت، فقدان هدف یا معنا در زندگی و سبک زندگی ناسالم و مشکلات جسمی است. 

این روان‌شناس بالینی و مدرس دوره‌های فرزندپروری افزود: استرس‌های مداوم و طولانی مدت مانند مشکلات مالی یا تعارضات خانوادگی باعث تحلیل منابع روانی می‌شود، لذا باید با اولویت‌بندی نگرانی‌ها، تمرکز بر عوامل قابل‌کنترل و استفاده از تمرین‌های آرام‌سازی و مدیتیشن تلاش کرد راهکاری برای مقابله با استرس یافت. 

وی ادامه داد: فقدان ارتباط و حمایت اجتماعی منجر به این می‌شود که در فرد احساس تنهایی و بی‌پناهی تقویت شود. در مقابل این موضوع راهکاری که به نظر می‌رسد؛ گسترش ارتباط‌های مثبت، حضور فعال در جمع‌های داوطلبانه و پذیرش دریافت کمک بدون احساس ضعف است.  

خیری با بیان اینکه گاه وجود برخی باورهای منفی و گفت‌وگوی درونی مخرب، نگاه فرد را به خود و آینده تیره می‌کند و باعث کاهش تاب آوری می‌شود، افزود: در این میان شناسایی و اصلاح افکار غیرواقع‌بینانه، جایگزینی گفت‌وگوی مثبت با خود و تمرکز بر جنبه‌های امیدبخش زندگی به عنوان راهکار مؤثری برای تاب آوری در افراد پیشنهاد می‌شود. 

وی خاطرنشان کرد: گاه تجربه آسیب‌های گذشته مانند فقدان یا خشونت در صورت عدم پردازش روانی، در قالب واکنش‌های افراطی بازمی‌گردند و فرد را بی‌قرار و ناآرام می‌کند. در این شرایط راهکار پیشنهادی مراجعه به روان‌درمانگر جهت بازپردازش هیجانی از طریق روش‌هایی مانند درمان شناختی‌رفتاری یا EMDR و نوشتن تجربیات برای تخلیه هیجانی است تا ابزارهایی کاربردی برای زیستن در جهان پر چالش امروز، در اختیار فرد قرار گیرد. 

این روان‌شناس افزود: گاه افراد با فقدان هدف یا معنا در زندگی، معمولاً به حس پوچی و بی‌انگیزگی می‌رسند و به نظر می‌رسد، تعیین اهداف مبتنی بر ارزش‌های شخصی، معنا بخشی به رنج‌ها و تمرین ذهن‌آگاهی برای بازگشت به لحظه حال می‌تواند برای افزایش تاب آوری مفید باشد. 

وی گفت: در دنیای امروز سبک زندگی ناسالم و مشکلات جسمی مانند کم‌خوابی، سوءتغذیه و کم‌تحرکی مقاومت روانی را تضعیف می‌کنند و در مقابل رعایت الگوی خواب، تغذیه متعادل، فعالیت بدنی روزانه و پرهیز از وابستگی‌های رفتاری مخرب در افزایش تاب آوری مؤثر است. 

خیری با تأکید بر اینکه تاب‌آوری مهارتی آموختنی است، تأکید کرد: تاب‌آوری نوعی توانایی پویا و قابل پرورش است و هر انسانی می‌تواند با تقویت منابع درونی مانند خودآگاهی و تفکر مثبت و استفاده از حمایت‌های بیرونی چون خانواده و دوستان در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر شود. مهم این است که در برابر سختی‌ها به جای انفعال، مسیر رشد را انتخاب کند. 

 تأثیر تاب‌آوری بر تصمیم‌گیری‌های روزانه 

این روان‌شناس بالینی با بیان اینکه قلب تصمیم‌گیری مؤثر و حل مسئله سازنده تاب آوری است، گفت: افراد تاب‌آور، تصمیم‌های خود را با ذهنی آرام و ارزیابانه می‌گیرند و کمتر گرفتار هیجانات لحظه‌ای می‌شوند. افراد تاب‌آور هنگام روبه‌رو شدن با استرس یا ترس، پیش از واکنش، موقعیت را تحلیل می‌کنند. این فاصلهٔ کوتاه میان هیجان و رفتار، کلید تصمیم‌گیری منطقی است. 

خیری ادامه داد: در شرایطی که اطلاعات ناکامل است یا فشار تصمیم زیاد است، افراد تاب‌آور دچار فلج تصمیم نمی‌شوند، بلکه آرام می‌مانند و با دقت پیش می‌روند. این همان ویژگی‌ای است که در روان‌شناسی تصمیم‌گیری با عنوان تحمل ابهام (Tolerance of Ambiguity) شناخته می‌شود. 

وی افزود: افراد تاب‌آور نگاه راه‌حل‌محور دارند و به‌جای تمرکز بر موانع، مسیرهای ممکن را بررسی می‌کنند و گزینه‌های تازه می‌سازند. 

این مدرس فرزند پروری یادآور شد: تاب‌آوری رابطه مستقیمی با کیفیت حل مسئله دارد. افراد تاب‌آور به دیدگاه‌های مختلف گوش می‌دهند، مسیرهای تازه را امتحان می‌کنند و در برابر بن‌بست‌های ذهنی فرونمی‌ریزند. آن‌ها شکست را به معنای پایان نمی‌بینند؛ بلکه آن را داده‌ای برای اصلاح مسیر می‌دانند که این نگرش باعث حفظ انگیزه و افزایش خودکارآمدی می‌شود. 

وی گفت: کسی که در گذشته توانسته بحران‌ها را مدیریت کند، باور عمیق‌تری به توانایی خود دارد. این اعتماد در افراد دارای تاب آوری به آنها کمک می‌کند که تصمیم‌گیری و حل مسئله قوی‌ای داشته باشند.

 خیری بیان کرد: تاب‌آوری صرفاً تحمل سختی نیست، بلکه توان انتخاب خردمندانه در میانهٔ فشار است؛ مهارتی که نه‌تنها احساس کنترل را افزایش می‌دهد، بلکه کیفیت تصمیم‌گیری و حل مسئله را نیز بهبود می‌بخشد.

انتهای پیام 

منبع: ایسنا