مسجد کوشک فردوس؛ جلوه‌ای از نخستین معماری اسلامی ایران

مسجد کوشک در شهر فردوس یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای ایران است که در نیمه اول سده اول هجری ساخته شد. این مسجد با استفاده از مصالح بومی و سبک معماری خراسانی، الگویی ایرانی‌سازی شده از نقشه مسجدالنبی مدینه است.

سامان تهرانی

نویسنده

به گزارش نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم از فردوس، مسجد کوشک، همانند دیگر مساجد آغاز اسلام، بر اساس نقشه مسجدالنبی(ص) مدینه طراحی شد، اما معماران ایرانی برای انطباق با شرایط فرهنگی و معماری محلی، ستون‌ها و طاق‌های خشت و گلی، آجری و گنبدهای بلند ایجاد کردند. این مسجد نمونه‌ای از استقلال معماری ایرانی در دوران اسلامی اولیه است، جایی که دهانه‌های میانی شبستان وسیع‌تر گرفته شد تا حس ایوان و شکوه بنا در ذهن القا شود.

آواز عاشقانه کامران تفتی و متین ستوده / اولین دوستت دارم کامران به همسرش

رجبعلی لباف‌خانیکی، باستان‌شناس و پژوهشگر میراث‌ فرهنگی درباره مسجد کوشک بیان می‌کند که مسجد کوشک تون احتمالا در سال‌های 29 یا 30 ه.ق ساخته شده و شباهت تام به مسجد اولیه قاین دارد. شبستان ستون‌دار مسجد، از جمله شش ستون با گوشه‌های تزئینی ستون‌نما در سمت قبله، هنوز قابل مشاهده است. ضخامت ستون‌ها و دیوارها نشان‌دهنده وسعت و ارتفاع زیاد مسجد است که اهمیت و رونق شهر تون در قرون اولیه اسلام را بازتاب می‌دهد.

این مسجد، همانند بسیاری از مساجد خراسان، با ترکیب سازه‌های خشت و گچ و طاق‌های هلالی و گنبدی ساخته شد و بعدها در دوران سلجوقی و تیموری، صحن و شبستان آجری و محراب اضافه شد. ساختار منسجم مسجد کوشک و استفاده از مصالح محلی، همتای خوبی برای سایر شاهکارهای معماری اسلامی در اصفهان، یزد، نائین و مشهد است.

مسجد کوشک فردوس به شماره 11990 در فهرست آثار ملی ثبت شده و همچنان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های معماری خراسانی با حفظ اصالت بومی و اسلامی اولیه محسوب می‌شود.