افزایش بیماری‌های التهابی روده در نسل جوان/ نقش کلیدی استرس و سبک زندگی

افزایش چشمگیر آمار مبتلایان به بیماری های التهاب روده بخصوص در نسل جوان در سال های اخیر نگران کننده است عاملی که به گفته متخصصان به سبک زندگی، تغذیه نامناسب و استرس های مزمن نسبت داده می شود.

آواز عاشقانه کامران تفتی و متین ستوده / اولین دوستت دارم کامران به همسرش

فوق تخصص گوارش و عضو هیات علمی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی بابل در پاسخ به این پرسش نمابان و به نقل از ایسنا که بیماری‌های التهابی روده چیست و چه تفاوتی با دیگر موارد دارند، خاطرنشان کرد: بیماری‌های التهابی روده شامل ۲ بیماری اصلی کرون و کولیت اولسراتیو، از بیماری‌های مزمنی هستند که در آن‌ها سیستم ایمنی، به‌دلیل ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی، باعث التهاب طولانی‌مدت در دستگاه گوارش می‌شود.

جواد شکری به تفاوت اصلی عوارض بین بیماری کرون و کولیت اولسراتیو اشاره کرد و افزود: کولیت اولسراتیو فقط روده‌ی بزرگ (کولون و رکتوم) را درگیر کرده و بیماری پیوسته و سطحی (لایه‌ی داخلی) است و خطر ابتلا به سرطان روده را در طولانی مدت بهمراه دارد. در حالیکه کرون هرجای دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را درگیر کرده به طوری که سطح درگیری عمقی است و فیستول و تنگی از عوارض بلندمدت آن است.این تفاوت‌ها علت اختلاف علائم، عوارض و نیاز به جراحی‌ها را توضیح می‌دهند.

شکری با اشاره به نقش مهم عامل استرس زندگی و استراتژی‌های مقابله با آن بر بازگشت علایم بیماریهای کرون و کولیت اولسراتیو اظهار کرد: استرس روانی به طور گسترده به عنوان یک عامل کلیدی می‌تواند سبب شروع یا تشدید علائم در بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده شود. 

وی از انجام پژوهش با هدف بررسی تأثیر عوامل استرس‌زا، مکانیسم‌های مقابله‌ و علائم روان‌شناختی بر فعالیت بیماری در مبتلایان به بیماری کرون و کولیت اولسراتیو خبر داد و افزود: استرس زندگی و سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد با استرس از قبیل اجتناب و دوری از مشکل، نقش مهمی در پیش بینی فعال شدن بیماری کرون و کولیت دارند. مطالعات متعدد نشان داده که استرس زندگی و سبک‌های مقابله‌ای عاطفی با افزایش احتمال فعال‌شدن بیماری و بروز بازگشت بیماری مرتبطند. بالعکس، مقابله‌ فعال و مهارت‌های مدیریت استرس می‌تواند محافظت‌کننده باشد، بنابراین مراقبت روانی و مدیریت استرس بخشی از برنامه‌ی درمانی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل در پاسخ به ایسنا که وضعیت این بیماری درحال حاضر به چه صورت بوده و آیا نسبت به سال‌های گذشته رشد صعودی داشته است یا نه، تصریح کرد: طی چند دهه اخیر شیوع بیماری التهاب روده در دنیا افزایش یافته و در کشورها و مناطق تازه صنعتی‌شده رشد سریعتری دیده می‌شود بخصوص که در کودکان روند افزایشی ادامه دارد.

علائم بیماری

شکری به شایع‌ترین علائم هشداردهنده‌ای که مردم باید در صورت مشاهده آن‌ به پزشک مراجعه کنند، اشاره و تصریح کرد: باید به اسهال مداوم یا تکرارشونده (بیش از چند روز) مخصوصاً اگر خون یا مخاط در مدفوع دیده شود، درد شکم یا گرفتگی مکرر که از بین نمی رود، کاهش وزن بی دلیل یا خستگی شدید و مزمن، تب طولانی، دفع دردناک یا علائم اطراف مقعد مثل آبسه یا چرکی شدن توجه کرد.

فوق تخصص گوارش دانشگاه علوم پزشکی بابل در پاسخ به ایسنا که چه باورهای غلط در مورد این بیماری در جامعه وجود دارد، گفت: التهاب روده را همان بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر می‌دانند که ناشی از غذا بوده و با یک رژیم  خاص درمان می‌شود.

وی به نقش مهم رسانه ها اشاره و تصریح کرد: اطلاع‌رسانی دقیق و نه ترس‌افکن، تاکید بر پیگیری پزشکی به‌موقع، تشویق به آگاهی‌ از علائم و پرهیز از انتشار توصیه‌های بدون پشتوانه علمی بسیار مهم است.

شکری در پاسخ به ایسنا درباره این سوال که مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر تشخیص زودهنگام چیست و چقدر طول می‌کشد تا یک بیمار به تشخیص قطعی برسد، خاطرنشان کرد: شباهت علائم بیماری التهاب روده‌ای با مشکلات شایع‌تر مثل عفونت و بواسیر است که سبب تعلل در ارجاع و تشخیص می‌شود. کمبود دسترسی سریع به اندوسکوپی تصویرسازی در بعضی مناطق و همچنین تفسیر ناقص آزمایش‌های اولیه یا مراجعه دیرهنگام بیمار به پزشک از چالش‌های قابل ذکر است.

عضو هیات علمی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی بابل ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهند میانگین زمان تا تشخیص متغیر است؛ برای کرون که معمولاً تاخیر بیشتر است به‌طور متوسط باید حدود ۷ تا ۱۵ ماه باشد زیرا تأخیر بیشتر پیامدهای بدتر به‌همراه داشته و نیاز به جراحی را افزایش می‌دهد.

این فوق تخصص گوارش در پاسخ به این سوال ایسنا که در حال حاضر، جدیدترین و مؤثرترین روش‌های درمانی موجود برای مدیریت این بیماری‌ها چیست، گفت: امروزه درمان ترکیبی دارو در کنار آن روان‌درمانی کنترل استرس، تغذیه و پیگیری منظم، استاندارد مراقبت جامع است، لذا مدیریت استرس و سبک‌های مقابله‌ای می‌تواند احتمال بروز بازگشت بیماری را کاهش دهد، بنابراین، مراقبت روانی بخشی مهمی از درمان است.

وی به شیوه‌های مهم درمان دارویی از جمله داروهای ضدالتهاب ساده مثلاً آسپرین و کورتیکواستروئیدها برای فروکش دادنِ حملات حاد، داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی (ایمونوساپرسورها) مثل آزاتیوپرین، متوترکسات در برخی بیماران همچنین بیولوژیک‌ها و مولکولهای کوچک جدید اشاره کرد.

شکری  در پاسخ به ایسنا که با وجود مزمن بودن بیماری، بیماران با درمان مناسب تا چه حد می‌توانند یک کیفیت زندگی عادی و فعال داشته باشند گفت: خیلی از بیماران با درمان مناسب، مراقبت منظم و تغییرات سبک زندگی می‌توانند زندگی فعال و تقریبا عادی داشته باشند، هدف درمان امروزه بهبودی بالینی و اندوسکوپیک و جلوگیری از عوارض است و بسیاری از بیماران به هدف می‌رسند اما گروهی به درمان‌های پیچیده‌تر و شاید جراحی نیاز داشته باشند.

عضو هیات علمی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی بابل در پاسخ به اینکه آیا این بیماری به جراحی به عنوان یک گزینه درمانی نیاز دارد، افزود: گاهی بله، در کرون، سیر بیماری می‌تواند منجر به تنگی، فیستول یا عوارضی شود که نیاز به جراحی موضعی دارند، کرون بازگشت‌کننده پس از جراحی هم ممکن است رخ دهد.

وی گفت: در کولیت اولسراتیوِ مقاوم با بروز عوارض خطرناک مثل خونریزی شدید و نکروز، گاهی برداشتن کامل کولون درمان قطعی و حتی نجات دهنده است، بنابراین جراحی یکی از گزینه‌هاست اما نه برای همه بیماران بلکه تصمیم با تیم پزشکی درمان است.

شکری به نقش رژیم غذایی در کنترل علائم این بیماری اشاره کرد و در پاسخ به اینکه آیا رژیم غذایی خاصی وجود دارد که برای همه بیماران مفید باشد، یادآور شد: رژیم‌ها می‌توانند علائم را کاهش دهند ولی یک رژیم خاص برای همه وجود ندارد، برخی بیماران از کاهش لبنیات و کاهش فیبر در زمان بازگشت بیماری یا رژیم‌های خاص برای برخی علائم نتیجه می‌گیرند، ولی شواهد قوی و یکسان برای همه وجود ندارد، تیم پزشکی شامل متخصص تغذیه بالینی و فوق تخصص گوارش باید برنامه را برای هر فرد تنظیم کنند.

عضو هیات علمی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی بابل درباره تحقیقات انجام گرفته در این رابطه گفت: همکاران ما در دانشگاه در یک مطالعه‌ مورد-شاهدی ۱۳۸ بیمار مبتلا به التهابی روده که ۷۶ نفر کرون و ۶۲ نفر کولیت بودند را به دو گروه «فعّال» و «غیرفعّال» تقسیم کردند که نتایج نشان داد کسانی که بیماری‌شان فعال بود، سطح استرس و علائم روانی بالاتری داشتند و بیشتر از روش‌های مقابله‌ای «احساسی» یا «اجتنابی» استفاده می‌کردند، در مقابل رفتارهای مقابله‌ای وظیفه‌محور، حل مسئله محافظت‌کننده در برابر فعال شدن بیماری بود، لذا این نتیجه با مطالعات قبلی همراستاست و نشان می دهد استرس و سبک‌های مقابله‌ای نامناسب با شدت و بازگشت بیماری در ارتباط است.

وی به آخرین یافته‌ها در مورد علت دقیق بروز این بیماری‌ها اشاره کرد و گفت: چندعامل همزمان سبب این بیماری است که تحقیقات جدید بیشتر روی تعامل ژنمیکروبیوم و آسیب‌های محیطی تمرکز دارد که از جمله می‌توان به ژنتیک اشاره کرد که افراد با سابقه‌ خانوادگی، خطر بالاتری برای ابتلا دارند.

شکری سیستم ایمنی را دیگر عامل بروز این بیماری برشمرد و به نقش مهم پاسخ ایمنی نامناسب به میکروب‌های روده اشاره کرد و ادامه داد: میکروبیوم و تغییرات در جمعیت میکروبی روده (به‌خاطر رژیم، آنتی‌بیوتیک، آلودگی‌ محیطی) مؤثر شناخته شده‌اند، همچنین عوامل محیطی مثل آلودگی هوا، زندگی شهری، استفاده‌ زودهنگام از آنتی‌بیوتیک‌ها با افزایش خطر نیز مرتبط است.

این پزشک متخصص درباره امیدوارکننده‌ترین مسیر تحقیقاتی در دنیا برای یافتن درمان‌های قطعی، یادآور شد: تحقیقات روی میکروبیوم (تغییر میکروب‌ها با پروبیوتیک‌ها، درمان‌های هدف‌دار میکروبی)، درمان‌های هدفمند ایمنی، درمان‌های ژن–محور و سلولی و همچنین مداخلات روان‌تنی که استرس و اختلالات روانی را هدف می‌گیرند تا ریسک بازگشت بیماری را کاهش دهند، انجام گرفته است.

عضو هیات علمی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی بابل در خصوص گروه سنی و آمار شیوع در کودکان و نوجوانان، گفت: این بیماری می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما معمولاً در نوجوانی و اوایل بزرگسالی تشخیص داده می‌شود، با این حال، میزان تشخیص در کودکان و نوجوانان طی سال‌های اخیر رو به افزایش است، این موضوع برای جوامع و سیستم سلامت نگران‌کننده است زیرا شروع در سنین پایین می‌تواند بار بیماری را در طول عمر افزایش دهد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا