موانع اصلی توسعه پایدار در حوزه بهینه‌سازی انرژی در کشور چیست؟

عباس غیب‌دوست، در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا با بیان اینکه برخی ساختمان‌ها تنها حداقل الزامات پیشین مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان را رعایت کرده‌اند و بسیاری دیگر حتی آن را نیز اجرا نکرده‌اند، اظهار کرد: بر اساس آمار ارائه‌ شده از سوی وزارت راه و شهرسازی، تنها حدود پنج درصد از ساختمان‌ها ضوابط مبحث ۱۹ را رعایت کرده‌اند.

تکذیب حذف وام ازدواج 1405

وی با اشاره به اینکه مقررات جدید مبحث ۱۹، نسبت به ویرایش پیشین به شدت سخت‌گیرانه‌تر طراحی شده‌ است، افزود: با این وجود طبق آمار رسمی، تنها پنج درصد ساختمان‌ها مقررات قدیمی را اجرا کرده‌اند و ۹۵ درصد دیگر این الزامات را به طور کامل اعمال نکرده‌اند.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی ادامه داد: تعداد ساختمان‌هایی که این مقررات در آن‌ها به صورت قابل ملاحظه‌ای رعایت شده، عمدتاً شامل ساختمان‌های متعارفی است که در مناطق برخوردار یا متوسط به بالا شهر ساخته می‌شوند و پروانه ساخت خود را از نظام مهندسی دریافت می‌کنند. با این حال، حتی در این موارد نیز رعایتِ کامل مبحث ۱۹ انجام نمی‌شود، بلکه تنها بخش‌های اصلی آن اجرا می‌شود.

غیب‌دوست درباره اقتصادی‌سازی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان، تصریح کرد: در ویرایش جدید مبحث ۱۹، شاهد وضع ضوابط بسیار سخت‌گیرانه‌ای هستیم که عملاً قابل اجرا نیستند. این امر حتی می‌تواند باعث کاهش انگیزه برای رعایت همان سطح محدود مقررات قدیمی شود که ساده‌تر و عملی‌تر بودند.

رویکرد کنونی به سمت «جریمه‌محور» شدن پیش رفته است

وی با تشریح ضوابط ایجاد شده در ساختمان‌سازی اظهار کرد: رویکرد کنونی جریمه‌محور است. بدین معنا که به جای فراهم آوردن بستر اجرا، تأکید بر جریمه سازندگان در صورت عدم رعایت است.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی با بیان اینکه  وقتی ضوابطی غیرعملی و بدون در نظر گرفتن پیش‌نیازهای فنی و زیرساختی کشور وضع شود، طبیعی است که اجرا نشود، گفت: به عنوان مثال، الزام نصب پنل‌های خورشیدی به میزانی مشخص، بدون توجه به امکان‌سنجی فنی و فضای قابل دسترس در ساختمان، تنها منجر به عدم اجرا و در نهایت جریمه می‌شود.

غیب‌دوست با ذکر مثال‌هایی در رابطه با وضع قوانین غیر عملی اظهار کرد: این رویکرد، مشابه وضع قانونی غیرقابل اجرا در حوزه‌ای دیگر است (مانند ممنوعیت استفاده از فیلترشکن) که در عمل، همگان آن را نقض می‌کنند. در این شرایط، وقتی قانونی غیرعملی وضع شود، حتی بخش‌های قابل اجرای آن نیز زیر سؤال می‌روند.

وی افزود: سازنده ساختمان نیز با وجود ضوابط غیر قابل اجرا ترجیح می‌دهد هزینه جریمه را بپردازد، زیرا پایین‌تر از هزینه اجرای همان الزامات غیرعملی است. این روند در نهایت نه تنها به بهبود کیفیت ساختمان نمی‌انجامد، بلکه با ایجاد رویه‌ای قهری، امکان تحقق اهداف اصلی بهینه‌سازی انرژی را نیز تضعیف می‌کند.

ریشه چالش‌ها در فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای اجرا است

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی ریشه اغلب چالش‌های ساختمان سازی موجود در کشور را زیرساخت‌های لازم برای اجرای بسیاری از الزامات مندرج در مبحث ۱۹ فعلی دانست و پیشنهاد کرد: در گام اول بازنگری مقررات با تکیه بر نظر کارشناسی باید تنظیم گردد. لازم است ضوابط و مقررات ملی، با درنظرگیری نظرات فنی و واقعیت‌های اجرایی، مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرند تا از وضع قوانین غیرعملی اجتناب شود.

غیب‌دوست با بیان اینکه در گام دوم توسعه ظرفیت‌های تولید و تأمین زیرساخت‌ها پیش از الزامی کردن هر موردی در مقررات، باید پیش‌نیازهای آن شامل توسعه فناوری، ایجاد زیرساخت و وجود تولیدکنندگان داخلی فراهم گردد، اظهار کرد: در حال حاضر بسیاری از مصالح و تجهیزات لازم، در داخل کشور تولید نمی‌شود.

وی ادامه داد: در گام سوم که وجود و استقرار نظام نظارتی دقیق و پیشگیرانه الزامی است. به جای اتکا به رویکرد جریمه‌محور پس از اجرا، باید نظارت دقیق، مستمر و پیشگیرانه در تمام مراحل ساخت اعمال شود. هدف باید پیشگیری از تخلف باشد، نه درمان آن از طریق جریمه.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی با تاکید بر اینکه این سه گام باید همزمان و هم‌سو پیش روند، تصریح کرد: تصحیح مقررات بدون توسعه زیرساخت، یا تقویت زیرساخت بدون نظارت مؤثر، به نتیجه مطلوب نخواهد انجامید. اجرای هماهنگ این اقدامات می‌تواند تحولی اساسی در بهینه‌سازی مصرف انرژی ایجاد کند، به ویژه اکنون که با افزایش قیمت‌ انرژی و محدودیت منابع، پذیرش اجتماعی برای این تغییرات بیشتر شده است.

غیب‌دوست با بیان اینکه در مهندسی نمی‌توان با رویکرد کیفری و تنبیه‌محور به نتیجه پایدار رسید، گفت: باید با آموزش مهندسان، نظارت پیشگیرانه و ایجاد فرهنگ رعایت ضوابط، کیفیت را به صورت ریشه‌ای ارتقا داد. رویکرد صرفاً جریمه‌محور مشابه این است که تنها با نصب دوربین و جریمه‌های سنگین، بخواهیم رفتار رانندگان را اصلاح کنیم، در حالی که آموزش، نظارت مستمر و ایمن‌سازی راه‌ها نقش بنیادی‌تری دارند.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی با اشاره به اجرای فناوری های نوین در ساختمان سازی، تاکید کرد: بدون شک هر فناوری نوینی که پس از گذراندن آزمون‌های لازم معرفی می‌شود، قطعاً تأثیرگذار خواهد بود. در گذشته نیز شاهد این روند بوده‌ایم؛ بسیاری از مصالح و روش‌های مؤثر در بهینه‌سازی انرژی، حاصل ورود فناوری‌های آزمایش‌شده‌ای بوده‌اند که عملکرد خود را به اثبات رسانده و مورد استقبال جامعه قرار گرفته‌اند.

فناوری‌های نوین معمولاً با قیمتی بسیار بالاتر از نمونه‌های متعارف ارائه می‌شوند

غیب‌دوست با بیان اینکه  چالشی اساسی در این زمینه وجود دارد، یادآور شد: در ایران، فناوری‌های نوین معمولاً با قیمتی بسیار بالاتر از نمونه‌های متعارف ارائه می‌شوند. در حالی که در اکثر کشورها، هدف اصلی فناوری‌های نو، اقتصادی‌تر کردن فرآیندها و محصولات است؛ یعنی با بهینه‌سازی، علاوه بر دستیابی به صرفه‌جویی کلان، هزینه نهایی نیز کاهش می‌یابد.

وی ضمن ابراز تاسف از این روند در کشور ادامه داد: وضعیت فناوری‌های نو در کشور ایران غالباً معکوس است، در حالی که فناوری باید در جهت اقتصاد باشد. به عنوان مثال، اگر مصالح معمولی مانند آجر یا پنجره‌های ساده با قیمتی مشخص در دسترس باشند، نمونه‌های بهینه‌شده مانند بلوک‌های عایق یا پنجره‌های دوجداره، اغلب با قیمتی دو تا سه برابر و در مراحل اولیه ورود حتی چندین برابر عرضه می‌شوند.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی با بیان اینکه اقتصادی نبودن فناوری‌های نوین به طور طبیعی موجب کاهش استقبال از فناوری‌های نو می‌گردد، تاکید کرد: شرط لازم برای پذیرش گسترده یک فناوری، اقتصادی بودن آن است. در سطح جهانی، فناوری‌های نو در حوزه بهینه‌سازی انرژی عمدتاً به گونه‌ای توسعه می‌یابند که از نظر هزینه مقرون‌به‌صرفه باشند؛ اما در ایران، علیرغم اثربخشی اثبات‌شده این فناوری‌ها، به دلیل قیمت بالا با استقبال محدودی مواجه شده و در نهایت با شکست تجاری روبرو می‌شوند.

غیب‌دوست برای تسهیل صحبت‌های خود با ذکر مثال توضیح داد: برای نمونه، هزینه ساخت ساختمان‌های مدرن و بهینه در ایران در مقایسه با ساختمان‌های متعارف به مراتب بیشتر است. در حالی که در دیگر کشورها، فناوری‌های نو که خواه در حوزه ساختمان، راه‌سازی، مدیریت آب یا برق، معمولاً با کاهش قیمت همراه هستند و به سرعت مورد پذیرش قرار می‌گیرند. این پذیرش سریع، اثرات کلان مثبتی را برای جامعه به همراه می‌آورد.

 از موانع اصلی توسعه پایدار در حوزه بهینه‌سازی انرژی در کشور چه می‌دانیم؟

وی با اشاره به اینکه اگرچه در ایران، سیاست‌گذاران و نهادهای کلان به منافع گسترده این فناوری‌ها توجه داشته باشند، اما برای مصرف‌کننده نهایی که باید هزینه بالاتری را پرداخت کند، این فناوری‌ها مقرون‌به‌صرفه به نظر نمی‌رسند، اظهار  کرد: در نهایت، علیرغم آگاهی از مزایای بلندمدت، استقبال عمومی از آن‌ها نمی‌شود. این تناقض میان منافع کلان و توجیه‌پذیری اقتصادی در سطح خرد، یکی از موانع اصلی توسعه پایدار در حوزه بهینه‌سازی انرژی در کشور محسوب می‌شود.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی با اشاره به کاربرد پنجره‌ها و تعدد آن‌ها در بهینه‌سازی انرژی ساختمان، گفت: انتظارات اصلی از پنجره در ساختمان، تأمین تهویه مناسب و نور مطلوب در فضاهای مسکونی، اداری و سایر کاربری‌ها است. اگر پنجره به‌درستی طراحی و اجرا شود، ‌برای مثال با استفاده از پروفیل‌های UPVC یا آلومینیوم ترمال بریک که انتقال حرارت را به حداقل می‌رسانند؛ ‌خود قاب پنجره به‌تنهایی می‌تواند در جلوگیری از هدررفت انرژی مؤثر باشد، بدون اینکه تعداد پنجره‌ها مسئله‌ساز شود.

غیب‌دوست با تاکید بر اینکه بخش عمده‌تر تلفات انرژی از طریق شیشه پنجره رخ می‌دهد ، تصریح کرد: شیشه‌های دوجداره متداول امروزی، تنها بخشی از اتلاف حرارتی را کنترل می‌کنند و پاسخگوی الزامات سختگیرانه‌ی مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان نیستند.

وی با بیان راهکار پیشرفته‌تر در جهان، به عبارتی استفاده از شیشه‌های کم‌گسیل (Low-E) ادامه داد: متأسفانه در ایران تولید شیشه‌های کم‌گسیل (Low-E) محدود و در حال حاضر تقریباً متوقف شده است. در گذشته، تولیداتی نظیر آنچه در کارخانه‌هایی در ایران وجود داشت نیز به دلیل استقبال ناکافی، ادامه نیافت. این در حالی است که عمده اتلاف حرارتی در ساختمان‌ها از طریق شیشه‌ها اتفاق می‌افتد.

رئیس هیأت مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی به جنبه دیگری از چالش کاربری پنجره پرداخت و اظهار کرد: مسئله‌ای فرهنگی و کاربردی نیز وجود دارد. در طراحی ساختمان، پنجره‌ها به‌دقت برای تأمین نور طبیعی و تهویه تعبیه می‌شوند، اما در مرحله بهره‌برداری، ساکنان غالباً با نصب پرده‌های متعدد و ضخیم، عملاً این کارکردها را خنثی می‌کنند.

غیب‌دوست ادامه داد: در بسیاری از کشورها، پنجره به‌عنوان عاملی برای بهره‌گیری از نور و گرمای خورشید در زمستان شناخته می‌شود و استفاده از پرده‌های سنگین مرسوم نیست. در ایران، به دلایل فرهنگی یا مذهبی، پوشاندن کامل پنجره‌ها با پرده‌های چندلایه، مانع بهره‌وری از نور، گرمای طبیعی و تهویه‌ی مناسب می‌شود.

وی با بیان اینکه مسئله اصلی صرفاً تعدد پنجره‌ها نیست،خاطر نشان کرد: مسئله اصلی اجرای صحیح توسط سازنده و بهره‌برداری مناسب توسط کاربر است. در صورت رعایت این دو شرط، می‌توان حتی با تعداد پنجره‌ی زیاد نیز مصرف انرژی را مدیریت کرد؛ متأسفانه هر دو بخش در کشور ما با ضعف جدی مواجه هستند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا