ادای دین تئاتر به حاج‌قاسم

به گزارش نمابان و به نقل از خبرگزاری مهر، جام جم نوشت: چراغ این یاد و خاطره در جشنواره بین‌المللی مقاومت همواره فروزان و روشن است. به همین منظور در بیستمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت بخشی به نام «امتداد مقاومت» ویژه پاسداشت شهید حاج‌قاسم سلیمانی و سرداران محور مقاومت در نظر گرفته شده است. این بخش نمایشی با هدف حمایت از گروه‌های برگزیده نوزدهمین دوره جشنواره، در ۹ استان کشور اجرا می‌شود.

تکذیب حذف وام ازدواج 1405

بر این اساس ،۱۱ نمایش خیابانی در استان‌های تهران، کرمان، اصفهان، لرستان، هرمزگان، همدان، خراسان رضوی، کردستان و ایلام در ۵۲ نوبت اجرا می‌شوند. این آثار با محورهای موضوعی «سیره زندگی سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی»، شهدای مدافع حرم و محور مقاومت»، «شهدای غزه و فلسطین»، «شهدای خدمت»، «شهدای امنیت» و… هستند. در این گزارش با سه کارگردان نمایش خیابانی از جمله مهدی حبیبی (قهرمان)، روح‌الله آریس (ماهی‌های قرمز دریا) و مهدیه اخوان (مردان کوچک) گفت و گو کردیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

مهدی حبیبی، از جمله کارگردانان تئاتری است که پیش از این هم نمایش‌هایی درباره قهرمانان این سرزمین یا مساله جنگ تحمیلی روی صحنه برده. او نمایش «پازل» را با موضوع مقاومت در جنگ هشت ساله، «هشت روز بدون تماس تصویری» را با موضوع شهدای مدافع سلامت در دوران ورود ویروس کرونا و کووید -۱۹و «اعترافات یک مجرم سرشناس» را روی صحنه برده و آثار زیادی را در فضای خیابانی اجرا کرده است.

این کارگردان تئاتر اهل همدان، نمایشی با عنوان «قهرمان» را با موضوع حادثه تروریستی کرمان روی صحنه نمایش خیابانی برده است. او درباره دلایل انتخاب موضوع حادثه تروریستی کرمان برای این نمایش خیابانی به جام‌جم می‌گوید: «در سال ۱۴۰۲ حادثه تروریستی در کرمان، در سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی رخ داد که در آن تروریست‌ها عده‌ای از مردم عادی و بی‌گناه رابه شهادت رساندند. فکر کردم این موضوع بسیار مستند گونه است و می‌توان از آن یک نمایش خیابانی تولید کرد. بنابراین، این کار را تولید کردیم.»

حادثه تروریستی کرمان محور یک نمایش

حبیبی با اشاره به اینکه نمایش به‌طور کامل به صورت مستند ساخته شده، می‌افزاید: «شهدایی که در این نمایش در نقش شخصیت‌ها حضور دارند، به‌طور کامل واقعی و مستند هستند. آنها همان شهدایی هستند که در آن حادثه حضور داشتند. دختر کاپشن‌صورتی و پسر بچه ۱۲ ساله به نام میلاد شادکام و چند شهید دیگر از جمله این شهدا هستند. این شخصیت‌ها خودشان حضور در مراسم آن روز و اتفاقاتی را که در آن روز رخ داد روایت می‌کنند و در نهایت به شهادت می‌رسند.» او افزود که نمایش اشاره مستقیم و دقیق به واقعه ۱۳ دی‌ماه ۱۴۰۲ دارد.

کارگردان «قهرمان» درباره چالش ایجاد تعادل تلفیق واقعیت با درام نمایشی تشریح کرد: «همان‌طور که گفتم نمایش به‌طور کامل مستند بود؛ یعنی اتفاقات و شهدا واقعی و مستند هستند، اما ما برای آنها داستانی تعریف کردیم. خود من حدود ۲۰ روز درباره تک‌تک این شهدا تحقیق کردم. اطلاعاتی که در فضای مجازی وجود داشت جمع‌آوری کردم و بر اساس آنها توانستم نمایش را بنویسم و تولید کنم.» او با تأکید بر این‌که به‌دلیل ماهیت واقعی موضوع کار دشوار بود، اضافه می‌کند: «دست‌وپای ما تا حدی بسته بود. به عنوان مثال، اطلاعات دقیقی از دختر کاپشن‌صورتی وجود نداشت؛ فقط در فضای مجازی این طور شناخته شده بود که دختری ۲.۵ ساله با کاپشن صورتی به‌نام ریحانه سلطانی‌نژاد در این حادثه به شهادت رسیده است.»

مردم عادی و بی‌گناه؛ قربانی یک شرارت

حبیبی با اشاره به تأثیر نمایش بر مخاطبان اظهار کرد: «خدا را شکر، کاری شد که مخاطب بسیار پسندید و تأثیر زیادی بر او گذاشت. شاید خیلی‌ها نسبت به این موضوع ابتدا گارد داشته باشند، اما باید در نظر گرفت که شهدای آن روز در گلزار شهدای کرمان، انسان‌های بی‌گناه و شهروندان عادی بودند و هیچ دخالتی در مسائل سیاسی یا نظامی نداشتند. بعضی از مردم خود کرمان و برخی شهرهای اطراف و سراسر کشور آمده بودند تا در سالگرد حاج‌قاسم شرکت کنند و متأسفانه تروریست‌ها آنها را به شهادت رساندند. این حادثه بسیار ناگوار بود.»

او با اشاره به سابقه فعالیت خود در این حوزه‌ها یادآوری کرد: «صددرصد به این مسأله اعتقاد دارم و در حوزه دفاع‌مقدس کارهای زیادی تولید کرده‌ام. در سال‌های گذشته نیز با موضوع حاج‌قاسم آثار متعددی ساختم. داستان هشت سال دفاع‌مقدس ما هنوز پر از اتفاقاتی است که می‌توان از آنها ایده‌های نمایشی گرفت. حتی حادثه اخیر جنگ ۱۲ روزه از همان مسیر پیروی می‌کند و می‌تواند منبع الهام باشد. این جنگ یکی از منابع برای ساخت اثر نمایشی است. درست است که ۱۲ روز به نظر زمان محدودی است، اما شاید بتوان ۱۲ هزار تولید نمایشی از آن انجام داد. مهم نگاه‌نویسنده و کارگردان به این مقوله است.»

غیرممکن بودن تغییر صحنه و لباس نمایش خیابانی

او با اشاره به تفاوت‌های نمایش خیابانی و اجرای صحنه‌ای می‌گوید: «در تئاتر خیابانی خبری از تعویض لباس و دکور نیست و همه‌چیز در برابر دیدگان مخاطب رخ می‌دهد. مخاطب در فاصله دو قدمی شما ایستاده و چهره‌به‌چهره کار را تماشا می‌کند. در این نمایش جای مانور زیادی نیست و بازیگر و کارگردان هر آنچه به نظرشان درست است را روی صحنه ارائه می‌دهند. علاوه‌بر این، در نمایش خیابانی گرچه می‌توان از موسیقی بهره برد، اما نورپردازی به‌ناچار حذف می‌شود.»
او در پایان اضافه می‌کند: «فکر می‌کنم نمایش خیابانی بسیار دلنشین‌تر است. چون مستقیم از دل برمی‌خیزد و بر دل مخاطب می‌نشیند و خودم فضای این نوع نمایش را بسیار بیشتر دوست دارم.»

نمایشی درباره شهدای عملیات بوکمال

روح‌الله آریس، کارگردان نمایش خیابانی «ماهی‌های قرمز دریا» درباره شهدای عملیات بوکمال در سوریه به فرماندهی حاج‌قاسم سلیمانی است. او در گذشته نمایش‌های «پرندگان درختان زیتون» درباره کودکان شهید ایران، فلسطین و یمن، «رنا» پیرامون حمله آمریکا در پی حادثه ۱۱ سپتامبر به افغانستان و «سروستان» درباره حملات تروریستی دشمن در ایران را اجرا کرده است. این کارگردان درباره نمایش خیابانی ماهی‌های قرمز دریا به جام‌جم می‌گوید: «این نمایش درباره شهدای عملیات بوکمال در سوریه است که فرمانده محور مقاومت آن، حاج‌قاسم سلیمانی بود. این نمایش به رشادت‌ها و اتفاقاتی که در آن منطقه برای برچیدن ساختار اصلی داعش رخ داد می‌پردازد. پیروزی در این عملیات بسیار مهم بود و نمایش به بخش زیادی از نحوه عملیات، درگیری نیروها، شهادت‌ها، پیکرهایی که بازنگشتند و همچنین بسیاری از شهدایی که به اسارت داعش درآمدند، پرداخته است.»

آریس درباره فرآیند تولید این نمایش می‌افزاید: «به‌طور تقریبی هشت ماه تمرین برای این کار نیاز بود تا به رویدادهای جشنواره‌ای مانند مقاومت برسد.» او با تأیید این‌که نمایش سال گذشته در جشنواره مقاومت اجرا شده و جوایزی دریافت کرده، خاطرنشان می‌کند: «این نمایش سال گذشته در جشنواره اجرا شد و جوایزی ازجمله جایزه کارگردانی و تقدیر ویژه هیأت داوران در بخش بازیگری دهه مقاومت را دریافت کرده و بناست که در کرمان مجدد اجرا شود.»

عملیاتی مهم در راستای شکست داعش

این کارگردان در پاسخ به سؤالی درباره جذابیت موضوعی که به آن می‌پردازد، خاطرنشان می‌کند: «عملیات بوکمال درراستای شکست داعش بسیار مهم بود و از آنجا که حاج قاسم به‌عنوان فرمانده محور مقاومت، تمام برنامه و تدبیرش نابودی تروریست‌های منطقه بود، طرح‌ریزی عملیات‌های مختلفی را در دستور کار داشت. نحوه عملیات بوکمال نیز جذابیت خاصی داشت و می‌شد موضوع خوبی برای نمایش از آن درآورد و فضای مناسبی برای آن ساخت.»

علاقه به اجرای نمایشی بین‌المللی

او با بیان این‌که سال‌هاست در زمینه شهدا کار می‌کنیم، یادآوری کرد: «ما دوست داشتیم نمایشی کارکنیم که در حوزه بین‌الملل یعنی خارج از فضای کشور اتفاق افتاده باشد و به همین دلیل عملیات بوکمال را عملیات مناسبی بر پایه محور مقاومت دیدیم. از سوی دیگر، استان کرمان همواره پرچمدار مسائل مقاومتی بوده و دوست داشتیم کار خیلی خوبی در این زمینه انجام دهیم. برای همین به‌سمت این موضوع رفتیم.»
آریس اعتقاد قلبی خود به محور مقاومت را نیز بسیار مهم دانست و درباره چالش‌های اجرای خیابانی می‌گوید: «در فضای خیابانی سه بازیگر داشتیم که مدام در حال اجرا، تغییر صحنه و طراحی بودند و این تغییرات راخود بازیگران انجام می‌دادند.»

تحقیقات، جاده باریک نمایش ما بود

او درباره سختی‌های تعادل بین واقعیت عملیات و دراماتیزه کردن نمایش توضیح می‌دهد: «ابتدا وارد تحقیقات که یکی از بخش‌های سخت در این زمینه بود شدیم. با دوستانی که در حوزه مقاومت شرکت کرده و با مناطق عملیاتی آشنا بودند جلساتی گذاشتیم و از آنها مشورت گرفتیم.سختی‌های واقعی آنجا را که مخاطب عام نمی‌دانست پیدا کردیم. ابتدا آگاهی نسبت به منطقه، نحوه عملیات و اتفاقات سخت و خطرناک کسب کردیم.»

آریس عنوان می‌کند: «سعی کردیم قصه چند نفر را که برای این عملیات آمده بودند روایت کنیم. قصه شخصی آنها را به نحوی پردازش کردیم که به شهدای مدافع حرم ختم شود. یعنی وارد بحث مدافعان حرم با پیشینه‌ای که از استان خودشان داشتند شویم. با همان پیشینه آنها را وارد این ماجرا کردیم و پیوندشان از قصه شخصی خود نقش‌ها تا رسیدن به اشتراکی به‌نام جنگیدن در محور مقاومت شکل گرفت.»

انتقال مفاهیم مقاومت به نوجوانان

نمایش خیابانی «مردان کوچک» به نویسندگی و کارگردانی مهدیه اخوان با محوریت روایت رشادت‌های شهدا از زبان نوجوانان، یکی دیگر از نمایش‌هایی است که سعی دارد به مفهوم مقاومت بپردازد. این اثر با استفاده از تصویرسازی و روایت‌های تک‌نفره تلاش دارد مفهوم مقاومت را به نسل نوجوان و جوان منتقل کند. نویسنده و کارگردان این نمایش درباره ویژگی‌های محتوایی و نمایشی این اثر به جام‌جم می‌گوید: «این اثر، روایت چند پدربزرگ شهید از زبان نوه‌های آنهاست.

درواقع روایت گروهی از نوجوانان است که پدربزرگ‌های‌شان به شهادت رسیده‌اند و بناست اجرایی در یادواره شهدا برای شهید حاج قاسم سلیمانی داشته باشند. تصویرسازی‌ای که نوجوانان اجرا گر در این اثر انجام می‌دهند بسیار قابل توجه است. این گروه سنی آشنایی چندانی با مفهوم جنگ و جبهه نداشته‌اند. با بهره‌گیری صحیح از تحلیل نمایشنامه در این اثر تلاش کردیم نوجوانان را به آگاهی حداکثری در این خصوص برسانیم.»

اخوان درباره شکل روایی این نمایش تشریح می‌کند: «شکل روایی داستان بر پایه روایت‌های تک‌نفره هر نوجوان است. ما به‌واسطه هر یک از آنها به علم و شناخت مطلوبی از رشادت‌های پدربزرگ هر نوجوان می‌رسیم. به‌عبارت بهتر جنگ تحمیلی و رشادت‌های شهدا از زبان نوجوانان بیان می‌شود.» اخوان ادامه می‌دهد: «گروه سنی تیم بازیگران من متشکل از نوجوانان است و با توجه به شرایط فعلی کشور که دشمنان بسیاری ما را احاطه کرده‌اند لازم است به نسل کودک و نوجوان با زبان هنر مفهوم مقاومت را آموزش بدهیم.»

منبع: خبرگزاری مهر