کلمات توبه حضرت آدم؛ راز ناگفته‌ای که قرآن و روایات فاش می‌کنند!

کلمات توبه حضرت آدم یکی از مهم‌ترین آموزه‌های قرآنی درباره بازگشت انسان به سوی خداوند است. پس از خطای حضرت آدم و حوا، خداوند با تعلیم کلماتی خاص، راه توبه، استغفار و جبران را به نخستین انسان آموخت. در قرآن این گونه به شرح این ماجرا پرداخته شده است: «سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آن‌ها توبه کرد و خداوند توبه او را پذیرفت؛ زیرا او توبه پذیر و مهربان است».(سوره بقره آیه ۳۷) این دعا نه تنها نشان‌دهنده رحمت الهی است، بلکه الگویی ماندگار برای پذیرش خطا و امید به بخشش پروردگار برای همه انسان‌ها به شمار می‌رود.

آواز عاشقانه کامران تفتی و متین ستوده / اولین دوستت دارم کامران به همسرش

کلماتی که خدا به آدم آموخت چیست؟

در این که مراد از کلمات توبه اى که حضرت آدم جهت قبولى توبه‌‏اش از خداوند دریافت کرد چه بود، میان مفسران گفتگو است.

تفسیرهاى متفاوت از کلمات توبه حضرت آدم منافاتى با هم ندارد و ممکن است مجموع این کلمات به حضرت آدم جهت پذیرش توبه‏ اش یاد داده ‏شده باشد. به طور مثال یکى از مفسران می گوید:

«مقصود از این کلمات، فقط الفاظ و مفاهیم ذهنى آن‏ها نیست، چون خداى سبحان در قرآن کریم، کلمات را بر حقایق وجودى اطلاق کرده، نظیر آن چه در آیه «قَبْلَ أنْ تَنْفِدَ کَلِماتُ رَبى» آمده‏ است. پس اگر در روایات اهل بیت آمده که «مراد از این کلمات، اسمأ اصحاب کسأ است،باید چنین توجیه شود که مقصود، این است که حضرت آدم، انوار اهل‏بیت و اشباح آنان را زیارت کرد و کلمات تلقى شده همان آیات وجودى اهل‏بیت بود، گرچه هنگام توبه و تکلم با خداوند به عنوان استغفار، اسماى مبارک آنان را بر زبان جارى کرده باشد. در برخى از روایات آمده است منظور از کلماتى که حضرت ابراهیم (ع) به آن‏ها آزمون شده، کلماتى است که حضرت آدم آن‏ها را دریافت کرد. روشن است که کلمات مورد آزمون حضرت ابراهیم (ع) از گونه حقایق خارجى بوده، نه از الفاظ و مفاهیم ذهنى.»

پس از مجموع مطالب می‌توان نتیجه گرفت که کلمات مذکور، اسمأ یا انوار اهل‏ بیت یا پنج تن است که به آدم آموخته شده ‏بود.

کلمات توبه در قرآن

علاوه‌بر دعاهای قرآنی برای توبه و استغفار، به کلمات توبه نیز در قرآن کریم و نهج‌البلاغه به‌صورت غیرمستقیم و اجمالی اشاره شده‌ است. در قرآن فقط سخن از تلقى کلمات توبه است، ولی از تعبیراتی که در این زمینه آمده به خوبى روشن مى شود که این کلمات توبه، مشتمل بر مسایل مهمى بوده است.

برخی مفسران بر این باورند که مقصود از کلمات توبه، همان اعتراف صریح به خطا و تقصیر در پیشگاه خداوند است؛ اعترافی که در آیه ۲۳ سوره اعراف به آن اشاره شده است:

بیشتر بخوانید: شیوه توبه از گناه کبیره چگونه است؟

کلمات توبه در روایات

بعضى همین اعتراف به تقصیر و طلب آمرزش را در عبارات دیگرى بیان کرده اند، مانند:

شبیه این مضمون، در روایاتى که از امام باقر یا امام صادق (علیهما السلام) نقل شده، نیز دیده مى شود. (تفسیر نور الثقلین، ج ۱، ص ۶۷) ولى در اکثر روایات مى خوانیم که این کلمات توبه، توسل به خمسه طیبه یعنی محمد، على، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) بوده است.

چنانچه در کتاب خصال از ابن عباس نقل مى کند که از پیغمبر اکرم (ص) پرسیدم کلمات توبه ای که آدم از پروردگارش دریافت داشت چه بود؟ پیامبر (ص) فرمود: 

منبع: (کتاب خصال بنا به نقل تفسیر نورالثّقلین، ج ۱، ص ۶۸)