بارش برف در بام ایران؛ تسکینی موقتی بر زخم‌های عمیق خشکسالی!

به گزارش نمابان و به نقل از ایسنا، چهارمحال و بختیاری، روزگاری در دل خود چشمه‌ها، نهرها و رودهایی داشت که آبی خنک و زلال را در سرتاسر فلات ایران جاری می‌ساختند، در فصل پاییز و زمستان معابر شهرها و روستاها به تونل‌های برفی تبدیل می‌شد که مردم برای تردد ناچار بودند در دل برف تونل‌های به ارتفاع یک متر و بالاتر حفر کنند، اما این روزها برف برای ساعتی کوتاه این سرزمین را سفیدپوش می‌کند و ساعتی دیگر اثری از برف در معابر نیست و تنها بر روی کوه‌ها سفیدی آن به چشم می‌خورد.

تکذیب حذف وام ازدواج 1405

روزگاری این دیار با کوه‌های سر به فلک کشیده و دشت‌های وسیع، به عنوان یکی از تامین‌کنندگان اصلی منابع آبی کشور شناخته می‌شد، سرچشمه کارون، زاینده‌رود و دز در چهارمحال و بختیاری واقع شده است، روزی شاهد برف‌های سنگین بر فراز قله‌های بلند بودیم که نه تنها منظره‌ای دل‌انگیز می‌ساخت، بلکه نویدبخش آینده‌ای پر از رونق و حیات نیز بود، بارش‌های پر نعمت، زمین‌های کشاورزی را سیراب می‌کرد و زندگی را به رگ‌های این دیار زنده می‌کرد.

اما اکنون، در هنگامه‌ای دگرگون، به چهره مُدرن و در حال تغییر این استان می‌نگریم، در سال‌های اخیر، کمبود بارش، زنگ خطری برای چهارمحال و بختیاری به صدا درآورده است. آن چشمه‌ها و رودخانه‌های خروشان، اکنون نمایانگر تنگنای کم آبی و بی‌حالی گشته‌اند و تبعات این خودکشی خاموش منابع آبی، نه تنها زمین را از سرسبزی و حیات تهی کرده، بلکه روح و روان مردم را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است، در این میان، بارش‌های برف اخیر، اگرچه باعث سپیدپوشی زمین شده‌اند، اما چه باکی که این برف‌ها در مقایسه با بارش‌های گذشته کم‌نتیجه و بی‌اثر خواهند بود، برف‌هایی که تنها کلاهی از سر از سرما برمی‌دارند و از ظلمت زمستانشان، هیچ حاصلی برای حیات و رشد نمی‌آورند.

در این واقعیت تلخ، ما شاهد تکرار یک داستان تاسف‌بار هستیم، زمینی که به اعتقاد بسیاری می‌بایست خزانه‌ای از ثروت‌های آبی باشد، اکنون در حال دست و پنجه نرم کردن با آثار و تبعات فزاینده خشکسالی است، مردم این سرزمین، به رغم تحمل سرمای ادامه‌دار و جان سوز، با کمبود آب و بی‌حاصلی کشاورزی دست و پنجه نرم می‌کنند، گویی زخم‌های این سرزمین، هر روز عمیق‌تر می‌شود و صدای ناله‌های زمین، به جانی خسته و آزرده در این استان بدل گشته است، دیگر خبری از یخچال‌های برفی در مناطق کوهستانی نیست.

پیش‌بینی‌های هواشناسی خبر از زمستان با بارش‌های نرمال در چهارمحال و بختیاری می‌دهد، اما باید دید این میزان بارش می‌تواند زخم کهنه کم‌آبی و خشکسالی را در این استان مرهم ببخشد.

منابع آبی چهارمحال و بختیاری وضعیت مناسبی ندارند، این استان درگیر تبعات تغییر اقلیم شده است، قطعا بارش نرمال در طول یک فصل نمی‌تواند وضعیت منابع آبی را بهبود دهد، همچنین ضرورت دارد، برنامه‌ریزی مدونی برای مدیریت بارش‌ها صورت بگیرد تا در فصول گرم سال دچار چالش نشویم.

بیش از ۹۰ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری هم‌چنان درگیر خشکسالی با درجات مختلف است

معصومه نوروزی مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه بارش‌ها در فصل زمستان در استان در وضعیت نرمال قرار دارد، اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود بارش‌ها در فصل بهار سال ۱۴۰۵ نیز در وضعیت نرمال باشد، اما باتوجه به تغییر اقلیم رخ داده در هر ماه شاهد افزایش یک درجه‌ای دما نسبت به میانگین بلندمدت هستیم، از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون دمای میانگین استان حدود ۰.۸ درجه سانتی‌گراد نسبت به میانگین بلندمدت افزایش داشته است،

وی در خصوص تاثیرات بارش‌های اخیر در چهارمحال و بختیاری بر کاهش تبعات خشکسالی، گفت: پاییز سال‌جاری با کاهش ۵۰ درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت به پایان رسید، همچنین تا چهارم دی‌ استان ۵۴ درصد کاهش بارش نسبت به بلندمدت را به خود اختصاص داد و در حال حاضر با کمبود ۱۰۵ میلی‌متری بارش مواجه هستیم، بعد از استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، گیلان و مازندران رتبه چهارم در کمبود بارش به این استان تعلق دارد.

نوروزی افزود: افزایش دما و تغییر اقلیم در چهارمحال و بختیاری منجر به تغییر رژیم بارش از برف به باران شده است، این مسئله موجب شده است بارش برف در استان قالب نباشد، همچنین شاهد ذوب زودهنگام برف‌ها هستیم، ماندگاری یخچال‌های طبیعی در مناطق کوهستانی نیز کمتر شده است.

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه این استان از بیش از یک دهه گذشته درگیر خشسکالی شده است، بیان کرد: بیش از ۹۰ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی با درجات مختلف است.

وی با بیان اینکه فاصله زمانی پیش‌بینی‌های هواشناسی در صحت آن‌ها تاثیر دارد، توضیح داد: پیش‌بینی‌های بلندمدت هواشناسی حدود ۷۰ درصد محقق می‌شود، البته امکان دارد بارش‌هایی رخ دهد که در پیش‌بینی بلندمدت به آن اشاره نشده است، البته در پیش‌بینی‌های کوتاه مدت سامانه‌های بارشی دقیق عنوان می‌شود.

وضعیت خوبی از نظر منابع آبی نداریم و شرایط آینده بسیار نگران‌کننده است

صالح یوسفی، عضو هیات علمی بخش حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات، آموزش، کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تعریف خشکسالی و تفاوت آن با کم‌آبی، اظهار کرد: تعاریف کم‌آبی و خشسکالی با یکدیگر متفاوت است، زمانی‌که موضوع کم‌آبی مطرح می‌شود، یعنی میزان تولید آب کاهش نداشته است، اما مصارف افزایش پیدا کرده باشد و پاسخگوی نیاز تعریف شده نیست، اما در مبحث خشکسالی میزان بارش و تولید آب نسبت به میانگین کمتر می‌شود.

وی با اشاره به مهم‌ترین علل بروز خشکسالی، توضیح داد: عمدتاً اقدامات انسانی مگر در سطح جهانی مانند گرمایش زمین تاثیری در خشکسالی ندارد و خشکسالی مربوط به چرخه‌های هواشناسی و زمین است، انسان‌ها وظیفه دارند که خودشان را برای شرایط خشکسالی آماده کنند و نیاز به مقابله جدی برای حذف این پدیده وجود ندارد و باید تاب‌آوری خود را این شرایط افزایش دهیم.

یوسفی در ادامه در خصوص تاثیرات خشکسالی بر زندگی مردم و جوامع محلی، یادآور شد: زندگی و شغل بسیاری از مردم و جوامع محلی چهارمحال و بختیاری وابسته به شغل کشاورزی دیم و دامداری است، بنابراین در صورت کاهش بارش این کشاورزان دچار مشکل می‌شوند، همچنین در سال‌های خشکسالی علوفه کشت نمی‌شود و دامداران برای تهیه خوراک دام خود دچار مشکل می‌شوند.

این عضو هیات علمی بخش حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات، آموزش، کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: اگر وضعیت آب‌های زیرزمینی مطلوب باشد، خشکسالی در نبود بارش موثر، طول یکسال تاثیر چندانی در معیشت جوامع محلی که آب مورد نیاز خود را از آب‌های زیرزمینی تامین می‌کنند، ندارد، اما امکان دارد در سال‌های ترسالی، به‌علت برداشت‌های بی‌رویه در سالیان گذشته، جوامع محلی وابسته به این منابع در این حوزه دچار مشکل شوند.

وی با اشاره به استراتژی‌های مورد نیاز برای مدیریت و کاهش تأثیر خشکسالی، خاطرنشان کرد: بیشترین موضوع مورد تاکید در بحث مدیریت خشکسالی مسئله تاب‌آوری است، باید این آمادگی را داشته باشیم در صورت بروز خشکسالی و کم‌آبی برای چند سال، کشاورز و دامدار مشکل برای تامین معیشت و حفظ شغل خود نداشته باشد، یعنی اقداماتی را در دستور کار قرار دهیم تا اگر بارش موثری رخ نداد، آب مورد نیاز برای کشاورزی و علوفه مورد نیاز برای دام را به دست او برسانیم.

یوسفی افزود: برای افزایش تاب‌آوری در خشکسالی و کمبود بارش، در گام اول باید پیش‌بینی دقیق و مناسبی از شرایط جوی و بارش داشته باشیم تا بتوانیم برنامه‌ریزی مناسبی برای شرایط پیش رو داشته باشیم، مدیران نیز باید بر اساس این پیش‌بینی‌ها اقدامات مناسب را در دستور کار قرار دهند.

این عضو هیات علمی بخش حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات، آموزش، کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با تاکید بر تاثیرات تغییرات اقلیمی بر شدت و فراوانی خشکسالی‌ها، بیان کرد: تغییرات اقلیم ناشی از افزایش دما و گرمایش جهانی است، در سالیان اخیر شاهد افزایش یک یا ۱.۵ درجه‌ای دما بودیم و این مسئله در دهه‌ اخیر موجب افزایش رطوبت هوا شده است، در گذشته رطوبت هوا در بالای اقیانوس‌ها موجب شکل‌گیری ابر و بارش می‌شد، اما این افزایش دما تحمل ظرفیت رطوبت را افزایش داده است و موجب می‌شود هوا شرجی شود و بارش کمتر رخ دهد.

وی تاکید کرد: دولت‌ها باید به مسئله تغییر اقلیم و خشکسالی توجه جدی داشته باشند، بسیاری از کشورهای پیشرفته کنفرانس‌های علمی تخصصی در این حوزه برگزار می‌کنند و راهکارهای پیشنهادی برای کاهش انتشار گاز کربن و گرمایش زمین جهت کاهش تبعات این چالش را در دستور کار قرار می‌دهند، اما در ایران و استانی همچون چهارمحال و بختیاری باید نظرات کارشناسان در حوزه تغییر اقلیم مورد توجه قرار بگیرد، مدیران نباید دلخوش به بارش‌های فعلی و فصلی باشند، باید برای شرایط سخت آماده باشیم، ذخایر آب زیرزمینی نیازمند تقویت است و باید بسته‌های حمایتی برای کشاورزان و دامداران آماده شود تا در شرایط خشکسالی و کم‌آبی دچار چالش جدی در تامین معیشت خود نشوند.

یوسفی با بیان اینکه کشور در منطقه خشک دنیا واقع شده است، گفت: در برخی سال‌ها شاهد ترسالی و در برخی سال‌ها دچار خشکسالی هستیم، همچنین با پدیده تغییر اقلیم نیز مواجه هستیم، میزان برداشت از منابع آبی در کشور و چهارمحال و بختیاری نیز بیشتر از ظرفیت است و جایگزینی نیز برای منابع آبی تعریف نکرده‌ایم و هیچ برنامه‌ای برای جوامع محلی در مشاغل دامداری و کشاورزی در زمان خشکسالی نداریم، وضعیت خوبی از نظر منابع آبی نداریم و شرایط آینده بسیار نگران‌کننده است.

گزارش فوق، نشان‌دهنده‌ چالش‌های جدی در مواجهه با خشکسالی در چهارمحال و بختیاری است، باوجود اینکه بارش‌های نرمال در فصل زمستان نویدبخش به نظر می‌رسند، واقعیت‌های موجود حکایت از نگرانی‌های عمیق‌تری دارند، تأثیرات تغییرات اقلیمی، نوسانات شدید آب و هوایی و تنش‌های ناشی از بهره‌برداری نامناسب از منابع آبی، همگی در کنار هم سبب شده‌اند که دلهره و نگرانی از آینده‌ منابع آب این استان افزایش پیدا کند.

بر اساس داده‌های علمی، خشکسالی‌های مداوم و کاهش تدریجی سطح آب‌های زیرزمینی وضعیت بهتری نسبت به گذشته نشان نمی‌دهند، این واقعیت، حاکی از آن است که اتکا به بارش‌های نرمال نمی‌تواند امیدی برای بهبود پایدار وضعیت آبی باشد، باید درک کنیم که فقط بارش‌های کافی و به‌موقع کافی نیست و لازم است تدابیر جامع برای مدیریت با ذخایر آبی موجود، حفظ و بهینه‌سازی مصرف آب و بهبود روش‌های آبیاری در کشاورزی و صنعت اتخاذ شود.

برای جلوگیری از تکرار بحران‌های آبی و ارتقای تاب‌آوری اکوسیستم‌های محلی، نیازی اساسی به تغییر رویکردها و اتخاذ استراتژی‌های مدون داریم، تنها از این طریق می‌توانیم به سمت آینده‌ای پایدارتر و مقاوم‌تر قدم برداریم و از منابع آب استان به‌گونه‌ای بهره‌برداری کنیم که منافع نسل‌های آینده نیز تضمین شود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا