شگفتی‌ساز؛ ۷۰ درصد معتکفان زیر ۳۰ سال دارند و سند راهبردی اعتکاف ۱۰ ساله کلید خورد!

به گزارش نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تکیه‌ای، شامگاه شنبه در نشست خبری با اصحاب رسانه که در مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه برگزار شد، با اشاره به جایگاه والای سنت اعتکاف، اظهار کرد: همه ما از تحولات فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی آگاه هستیم؛ انقلابی که پدیده‌ها و رویش‌های متنوعی را به همراه داشته و یکی از مهم‌ترین آن‌ها، «فناوری‌های نرم انقلاب اسلامی» است که متأسفانه حتی در نگاه ما و شما نیز تا حدی مغفول مانده است.

تکذیب حذف وام ازدواج 1405

وی با اشاره به سنت حسنه اعتکاف به‌عنوان یکی از پدیده‌های پربرکت انقلاب اسلامی گفت: اگر این دستاوردهای نرم همواره در ذکر و ذهن ما حضور داشته باشد، می‌تواند در مواجهه با بسیاری از چالش‌ها و تنش‌های خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به ما کمک کند تا رفتار و کنش خود را بهتر مدیریت کرده و از آشفتگی‌ها جلوگیری کنیم. اعتکاف از نظر جمعیتی هر سال با رشد و افزایش چشمگیر مواجه بوده و از حیث اقلیمی نیز گستره و پهنه کشور را معطر کرده است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به وضعیت اعتکاف در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی یادآور شد: در مقاطعی که اعتکاف هنوز به این گستردگی نرسیده بود، افراد از نقاط مختلف کشور تماس می‌گرفتند تا برای شرکت در اعتکاف به قم بیایند و گاهی تنها به قید قرعه موفق به حضور می‌شدند؛ اما امروز دیگر کسی نمی‌گوید ما اعتکاف نداریم و اجازه دهید به شهر یا استان دیگری بیاییم، چرا که این سنت الهی در همه مناطق کشور برقرار است.

تکه‌ای در ادامه با اشاره به وضعیت اعتکاف پیش از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: اعتکاف در آن دوران، به گفته مقام معظم رهبری، به جمع‌های چند ده نفره محدود می‌شد و عمدتاً افراد مسن و روحانی در آن حضور داشتند؛ به همین دلیل می‌توان اعتکاف پیش از انقلاب را پدیده‌ای محدود، کم‌تعداد، ناشناخته و غیرمعروف در جامعه دانست، در حالی که امروز این سنت حسنه به یک جریان گسترده و فراگیر در سطح کشور تبدیل شده است.

وی با اشاره به روند شکل‌گیری و گسترش اعتکاف در سال‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اظهار کرد: در سال‌های نخست انقلاب، اعتکاف به‌طور طبیعی مسیر رشد خود را طی کرد، چرا که انقلاب اسلامی در ذات خود یک انقلاب فرهنگی، دینی، مذهبی و مکتبی بود. در آن مقطع، مسجد امام به‌تنهایی پاسخگوی برگزاری مراسم اعتکاف بود، اما بلافاصله پس از انقلاب، به‌تدریج مساجد دیگری به این جریان افزوده شد. اما به‌صورت تدریجی و با اخذ نظر و تأیید آیت‌الله العظمی گلپایگانی، مساجد مختلفی به فهرست اماکن اعتکاف اضافه شدند. در شهر قم، ابتدا مسجد امام، سپس مسجد اعظم، مسجد جامع خیابان آذر، مسجد جامع عتیق قم و پس از آن مسجد مقدس جمکران به این چرخه پیوستند؛ پس از آن نیز این جریان به تهران، مسجد گوهرشاد و سایر نقاط کشور گسترش یافت.

تبدیل اعتکاف از حرکت محدود به پدیده‌ای ملی با تأیید رهبر انقلاب

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور ادامه داد: این حرکت مبارک تا سال 1373، یعنی حدود 15 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به‌صورت تدریجی و با شیبی ملایم ادامه پیدا کرد و جمعیت معتکفان از چند صد نفر به حدود 16 هزار و 500 نفر رسید. البته در این مقطع، ترکیب جمعیتی معتکفان متنوع‌تر شده بود و دیگر تنها به روحانیون یا دانشجویان محدود نمی‌شد، اما با دقت باید گفت که این جمعیت هنوز عمدتاً جوانانه نبود و بیشتر افراد را قشر میانسال و بالاتر تشکیل می‌دادند؛ ضمن اینکه حضور بانوان نیز بسیار کمرنگ و در برخی موارد تقریباً ناچیز بود.

تکه‌ای با بیان اینکه اطلاعات موجود در آن سال‌ها عمدتاً ناظر به وضعیت شهر قم بوده است، خاطرنشان کرد: در سال 1373، ستاد اعتکاف قم، طی نامه‌ای به محضر مقام معظم رهبری، نگرانی‌ها نسبت به تهاجم فرهنگی را مطرح و تأکید کرد که در چنین شرایطی باید فرصت اعتکاف را مغتنم شمرد. این نامه به‌صورت دست‌نویس، در کمتر از یک هفته از سوی معظم‌له به جریان افتاد.

وی تصریح کرد: مقام معظم رهبری این موضوع را از طریق رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور به ائمه جمعه سراسر کشور ابلاغ کردند و بر برگزاری فراگیر اعتکاف تأکید شد. بنده نیز در تهران حضور یافتم و این موضوع به تریبون‌های نماز جمعه سپرده شد. همچنین از رسانه ملی خواسته شد تا این جریان معنوی به‌صورت گسترده رسانه‌ای شود. قائم‌مقام وقت صدا و سیما بنده را دعوت کرد و در جلسه‌ای که با حضور نمایندگان شبکه‌های مختلف برگزار شد، موضوع اعتکاف تشریح شد و در نهایت این رسانه‌ها نقش مؤثری در معرفی و ترویج اعتکاف ایفا کردند.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور بیان کرد: در سال‌های ابتدایی انقلاب، فقر محتوایی در حوزه معنوی و عبادی اعتکاف به‌وضوح احساس می‌شد؛ به‌گونه‌ای که اصحاب رسانه صراحتاً عنوان می‌کردند که آرشیو، تولیدات و دستمایه محتوایی کافی درباره اعتکاف در اختیار ندارند و بیشتر منابع رسانه‌ای معطوف به موضوعاتی همچون واقعه عاشورا بود. به همین دلیل، از ما خواسته شد که خودمان در تولید محتوا مشارکت داشته باشیم و حتی گروهی 6 نفره با 3 دوربین همراه شد تا محتوای لازم برای پخش رسانه‌ای اعتکاف تولید شود؛ وضعیتی که بازتاب‌دهنده شرایط فرهنگی و رسانه‌ای کشور در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی بود.

تکه‌ای خاطرنشان کرد: تکیه‌ای با اشاره به دومین اقدام مؤثر مقام معظم رهبری در تقویت جریان اعتکاف اظهار کرد: پس از تأکیدات تبلیغی و رسانه‌ای، تأیید عملی و میدانی رهبر معظم انقلاب نقش تعیین‌کننده‌ای در شتاب گرفتن این جریان معنوی داشت. سال بعد از آن نامه، معظم‌له هم‌زمان با ایام اعتکاف به قم تشریف آوردند و در مسجد مقدس جمکران تا نماز صبح حضور یافتند و نماز صبح را به امامت خود با معتکفان اقامه کردند؛ اقدامی که در حقیقت مهر تأیید عملی ایشان بر این حرکت الهی بود. این تأیید صریح و عملی، مزید بر علت شد و از آن زمان، سیر رشد اعتکاف شتابی جدی و صعودی به خود گرفت.

وی عنوان کرد: در سال 1373 جمعیت معتکفان حدود 16 هزار و 500 نفر بود، اما پس از نامه ستاد اعتکاف و اقدام مقام معظم رهبری، ظرف 10 سال این عدد به 300 هزار نفر رسید. همچنین در 10 سال بعد، یعنی تا سال 1393، جمعیت معتکفان به حدود 600 هزار نفر افزایش یافت. این روند صعودی متوقف نشد و با وجود همه چالش‌ها از جمله شیوع کرونا، حوادث اجتماعی، اغتشاشات، و تهاجم گسترده و توصیف‌ناپذیر رسانه‌های مجازی داخلی و خارجی، اعتکاف در سال 1403 به جمعیتی بالغ بر یک میلیون و 250 هزار نفر رسید.

اعتکاف؛ پایگاه نسل ظهور برای پیوند با معنویت

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور از راز این سیر صعودی چیست، گفت: نخست آنکه انسان بر اساس فطرت الهی آفریده شده و ذاتاً خداجوست؛ این فطرت تنها نیازمند آبیاری و هدایت است. آن دست پرقدرتی که سرچشمه این فطرت در اختیار اوست، می‌تواند این چشمه را جاری کند و آن را بر شجره طیبه فطرت‌های پاک سرازیر سازد و این نقش را امروز مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای ایفا می‌کنند.

تکه‌ای با اشاره به ترکیب جمعیتی معتکفان گفت: بر اساس آمارها، 61 درصد از معتکفان را بانوان تشکیل می‌دهند و این خود یک مژده بزرگ است؛ چرا که «از دامن زن، مرد به معراج رود» و هرچه حضور بانوان در این عرصه پررنگ‌تر باشد، مایه خرسندی بیشتری است. در مقابل، 39 درصد از معتکفان را آقایان تشکیل می‌دهند. همچنین 70 درصد از مجموع معتکفان جوان زیر 30 سال سن دارند و حدود 50 درصد نیز متعلق به جوان دهه هشتادی‌ها و دانش‌آموزان هستند. نسلی که در ادبیات غربی با عناوینی چون «نسل زد» و «نسل آلفا» معرفی می‌شود، در میدان عمل نشان داد که نه‌تنها از معنویت فاصله نگرفته، بلکه همان نسل نو، نسل ظهور و نسل انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی خود پیش‌درآمدی بر ظهور حضرت صاحب‌الزمان(عج) به شمار می‌رود.

وی با بیان تحلیلی اعتقادی در این زمینه افزود: ولیّ خدا باید همچون خورشیدی عالم‌تاب، در دسترس و ملموس جامعه باشد و اگر بنا باشد به غیبت برود، این امر نیازمند یک دوره غیبت صغری برای آمادگی جامعه دارد؛ همان‌گونه که غیبت صغری مقدمه غیبت کبری بود. اگر قرار است طلوع کبری ظهور حضرت حجت(عج) محقق شود، لازمه آن تحقق طلوع صغری و دوره «بین‌الطلوعین» است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور خاطرنشان کرد: این معنا هم از سوی مراجع عظام تقلید مورد تأکید قرار گرفته است؛ آیت‌الله العظمی بهجت و آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، هر یک با بیانی متفاوت، انقلاب اسلامی را پیش‌درآمد ظهور حضرت صاحب‌الزمان(عج) دانسته‌اند. همچنین حضرت امام خمینی(ره) نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره ظهور، با صراحت فرمودند: «ظهور آغاز شده است».

تکه‌ای با تأکید بر نقش اعتکاف در شکل‌دهی به ارتباط نسل جدید با معنویت اظهار کرد: امروز این نسل، نسل اعتکاف است و اعتکاف به‌عنوان پایگاه جدید ارتباطی مردم با معنویت شناخته می‌شود؛ مفهومی که می‌توان آن را در تقویم فرهنگی انقلاب اسلامی ایران به‌مثابه «نوروز معنویت» دانست؛ تجلی‌گاه اخلاق و معنویت در جامعه اسلامی.

وی افزود: در بیانیه گام دوم انقلاب نیز به این جایگاه توجه شده و اعتکاف به صحنه‌ای برای روایت پیشرفت معنویت در ایران اسلامی تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که مقام معظم رهبری هر ساله در بیانات خود به‌ویژه در روزهای 14 خرداد، هنگام تبیین رشد متفاوت نظام اسلامی در عرصه‌های گوناگون، از اعتکاف به‌عنوان نماد رشد معنویت و اخلاق یاد می‌کنند.

هدایت جریان معنویت با راهبری مقام معظم رهبری

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به نقش راهبری مقام معظم رهبری تصریح کرد: این جریان برآمده از سلسله ارزش‌ها و برکات انقلاب اسلامی و هدایت نایب امام زمان(عج) است. پیامبر اکرم(ص) برای تأسیس مبعوث شد و پس از ایشان، اولیای الهی برای تداوم این مسیر برگزیده شدند و امروز مقام معظم رهبری مسئول تداوم این راه هستند. هنگامی که این مسئولیت به ایشان واگذار شد، به‌زیبایی اعتکاف را در مسیر تعالی معنوی جامعه پیش بردند.

تکه‌ای با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب گفت: در فراز ششم این بیانیه، معیار و عیار معنویت و اخلاق در نظام جمهوری اسلامی تبیین شده و این فراز همواره مورد استناد ما بوده است. بر همین اساس و به فضل الهی، شورای علمی اعتکاف با سرعت وارد عمل شد و سند راهبردی اعتکاف را با مشارکت علما و اساتید دانشگاه تدوین کرد؛ سندی که حاصل حدود 3700 ساعت کار علمی و کارشناسی است.

وی بیان کرد: این سند مبارک، افق اعتکاف را برای 10 سال آینده ترسیم کرد؛ هرچند افق نگاه مقام معظم رهبری 40 ساله است، اما این بازه 10 ساله متناسب با ظرفیت‌های موجود جامعه تعریف شده است. این سند به مدت 2 ماه در محضر مقام معظم رهبری قرار داشت و پس از آن، معظم‌له بدون هیچ‌گونه ویرایشی آن را تأیید و تصریح کردند: «پسندیدم، عمل کنید».

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور بیان کرد: این سند راهبردی که به تأیید مراجع عظام تقلید نیز رسیده، امروز بدون ویرایش در سراسر کشور اجرایی است. بر اساس آن، شورای راهبری اعتکاف در مراکز استان‌ها به ریاست نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه مرکز استان تشکیل شده و دبیر این شورا از جریان‌های مردم‌نهاد انتخاب می‌شود؛ چراکه اعتکاف ماهیتی مردمی دارد، اما لازم است بزرگی آگاه به مناسک و احکام شرعی، هدایت، حمایت و نظارت این جریان را بر عهده داشته باشد.

تکه‌ای خاطرنشان کرد: به این شوراها تأکید شده که وظیفه نخست آن‌ها هدایت، سپس حمایت و در نهایت نظارت است تا اعتکاف در مدار صحیح خود حرکت کرده و پربرکت و پربازده باشد. امروز در سراسر کشور این شوراها شکل گرفته و پس از دو سال از استقرار این ساختار، امسال حتی ستادهای شهرستانی نیز ذیل شوراهای راهبری استانی تشکیل شده‌اند که در اکثر شهرها به توفیق اجرایی رسیده است. این ساختار دارای نظام‌نامه مشخص است، اما نه به‌صورت سازمانی و اداری، بلکه با ماهیتی کاملاً مردمی طراحی شده تا ضمن حفظ مردمی‌بودن اعتکاف، انسجام و اثربخشی آن در سطح کشور تضمین شود.

وی با تشریح ساختار اجرایی ستاد اعتکاف در سطح کشور اظهار کرد: در تمامی معاونت‌های ستاد مرکزی اعتکاف، نمایندگان استانی مشخصی پیش‌بینی شده‌اند؛ از حوزه فضای مجازی، رسانه و هنر گرفته تا حوزه فرهنگی، امور بانوان و خواهران، و نیز بخش علمی با عنوان «کرسی تثبیت معنویت». تمامی این معاونت‌ها در استان‌ها دارای نماینده فعال هستند و همین شبکه منسجم، امکان هماهنگی سریع و مؤثر را فراهم کرده است.

نهادسازی اعتکاف و نظریه «امتداد اجتماعی»

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به نقش راهبردی مقام معظم رهبری در ساماندهی اعتکاف تصریح کرد: در سال 1393 توفیق حضور در محضر رهبر معظم انقلاب حاصل شد و معظم‌له دستور برنامه‌ریزی هوشمندانه را صادر کردند. این ساماندهی و ساختار منسجمی که امروز شاهد آن هستیم و اعتکاف را به یک نهاد تنومند معنوی تبدیل کرده، حاصل دستور مستقیم ایشان است. رهبر انقلاب در آن مقطع تأکید کردند که نهادسازی انجام شود، آسیب‌ها به‌دقت رصد شود و برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای باشد که هم خلوت معتکف حفظ شود و هم از این خلوت برای انگیزه‌بخشی و رشد معنوی بهره گرفته شود.

تکه‌ای با اشاره به تفاوت شرایط در سال‌های مختلف گفت: سال 1403 پس از پایان ایام اعتکاف در پانزدهم ماه رجب، حدود 10 روز بعد و در 25 این ماه، بار دیگر از سوی مقام معظم رهبری دعوت شدیم که این دعوت نیز بسیار قابل توجه بود. در سال 1393 این دیدار به درخواست ما و در ارتباط با جشنواره‌ها انجام شد، اما در سال 1403 این دعوت به دلایل متعددی صورت گرفت؛ از جمله افزایش چشمگیر جمعیت معتکفان به‌ویژه جوانان، انتخاب شعار «معنویت و مقاومت»، برگزاری یادواره شهید سید حسن نصرالله در تمامی مساجد محل برگزاری اعتکاف، و برگزاری جشنواره بین‌المللی علمی، ادبی و هنری اعتکاف که قرار بود به میزبانی سید حسن در لبنان برگزار شود، اما به دلیل شهادت ایشان این توفیق فراهم نشد. در مسجد امام، که محل برگزاری اعتکاف صدساله است، با آرایش خاص قبله، نماز، مسجد و فضای معنوی ویژه، حال‌وهوای متفاوتی رقم خورد و در همین فضا، رهبر معظم انقلاب دستور دادند که جمعی از جوانان فعال اعتکافی از سراسر کشور، به تعداد ظرفیت دو اتاق محل دیدار، به محضر ایشان بروند تا آنها را ببینند.

وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با فعالان اعتکاف عنوان کرد: رهبر معظم انقلاب پیش از هر نکته‌ای فرمودند که در گذشته مجموعاً حدود 20 تا 25 نفر معتکف می‌شدند، اما امروز شاهد حضور گسترده جوانان، مردان، زنان و نوجوانان در مساجد سراسر کشور هستیم؛ نعمتی بسیار بزرگ که در همه مناطق و در همه مساجد جریان یافته است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور افزود: معظم‌له سپس تأکید کردند شما که مسئولیت مستقیم این کار را بر عهده دارید، باید کاری کنید که این جوانی که سه روز وارد فضای اعتکاف می‌شود و توجه، حال، توسل، تضرع و تغییر در او شکل می‌گیرد، این وضعیت در او باقی بماند و تثبیت بماند؛ چراکه جوانان به‌سرعت انس می‌گیرند و اگر این انس حفظ شود، آثار ماندگاری به همراه خواهد داشت.

تکیه‌ای تصریح کرد: حدود 6 ماه پس از صدور این دستور، «نظریه امتداد اجتماعی اعتکاف» به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفت و برای نخستین بار، کرسی نظریه‌پردازی تثبیت و تداوم آثار معنوی در حوزه و دانشگاه برگزار شد. حاصل این تلاش شش‌ماهه، برگزاری دهمین کنگره دهم اعتکاف در مشهد مقدس بود که در آن 720 نفر دعوت شدند و 650 نفر حضور یافتند.

انقلاب معنوی اعتکاف

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور ادامه داد: بخش عمده این سه روز به فعالیت‌های کارگاهی اختصاص داشت و هشت کارگاه کاملاً کاربردی برگزار شد؛ به‌گونه‌ای که در طول برگزاری، نه در حیاط و نه در کمیسیون‌ها شاهد غیبت یا پراکندگی افراد نبودیم. این کارگاه‌ها شامل کمیسیون تخصصی شورای راهبری استان‌ها، کمیسیون فرهنگی، کمیسیون جوان و نوجوان، کارگروه رسانه و فضای مجازی، کارگروه بین‌الملل، کارگروه بانوان و کارگروه هم‌افزایی خیران بود.

تکیه‌ای خاطرنشان کرد: به فضل الهی، این مجموعه اقدامات منجر به شکل‌گیری اتفاقات علمی و اجرایی مهمی شد؛ از جمله برگزاری کرسی علمی نظریه مدیریت تثبیت و ثبات آثار معنوی و همایش «تجربه‌نوردی اعتکاف‌های موفق» که در نهایت به تدوین دستورالعملی جامع و کاربردی برای اجرا در سطح کشور انجامید.

وی با اشاره به فضای ایجادشده در استان‌ها گفت: در دو ماه گذشته، تقریباً نیمی از استان‌های کشور را از نزدیک مورد بازدید قرار داده‌ام و آنچه مشاهده می‌شود، شکل‌گیری یک جوش‌وخروش اعتکافی در سراسر کشور است؛ نه‌تنها در شوراهای راهبری، بلکه در مساجد، میان امامان جماعت، مدارس، جریان دانش‌آموزی، بسیج دانش‌آموزی، بسیج مستضعفین، دانشگاهیان، حوزویان و به‌ویژه در میان بانوان. این حرکت را می‌توان به‌درستی «انقلاب معنوی» نامید که به فضل الهی در حال رقم خوردن است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به محتوای کنگره ملی اعتکاف اظهار کرد: در این نشست ارزشمند، نشست تخصصی «امتداد اجتماعی اعتکاف» مطابق با تأکید و انتظار مقام معظم رهبری مبنی بر ماندگاری آثار معنوی اعتکاف برگزار شد. همچنین نشست تخصصی «هوش مصنوعی و مدیریت فرهنگی در اعتکاف» و برنامه‌های مرتبط با بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های نوین در این عرصه مورد بررسی قرار گرفت.

تکیه‌ای افزود: در این کنگره، مهمانانی از 20 کشور جهان از چهار قاره حضور داشتند که بر اساس تشخیص کمیسیون بین‌الملل دعوت شده بودند. در مجموع، 46 ساعت کار تخصصی و ارزشمند در قالب این کنگره ملی انجام شد که بخش مهمی از آن به ثبت و تجربه‌نگاری الگوهای موفق مدیریتی و محتوایی اعتکاف اختصاص یافت. امروز به فضل الهی، این روند در سراسر کشور در حال اجراست و همه استان‌ها و مناطق درگیر این جریان شده‌اند.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور در معرفی این آثار گفت: برای نخستین بار، چندین کتاب کاملاً کاربردی در حوزه اعتکاف تولید و منتشر شده است؛ اتفاقی که در سال‌های گذشته سابقه نداشته است. کتاب «قرار بندگی» ویژه مدیران و مربیان فرهنگی با هدف خودسازی در آیین اعتکاف، کتاب «راه و رسم عاشقی» به‌عنوان راهنمای اعتکاف دانش‌آموزی از مرحله برنامه‌ریزی تا اجرا، کتاب «سه روز رو به آسمان» با محور مدیریت فردی معتکف، کتاب «رستاخیز شهر» شامل 40 نکته تبیینی، پاسخ به شبهات و نوآوری‌های کاربردی، و کتاب «سیاست‌های رسانه‌ای پوشش مراسم معنوی اعتکاف» از جمله این آثار است.

گسترش زیرساخت‌های محتوایی و افزایش استقبال از اعتکاف

تکیه‌ای خاطرنشان کرد: تاکنون 10 جلد از این کتاب‌ها به چاپ رسیده و در سراسر کشور در حال توزیع است و چند عنوان دیگر نیز در حوزه‌های تخصصی، دستاوردها و فراخوان‌ها در دست انتشار قرار دارد.

وی با اشاره به راه‌اندازی پرتال جامع اعتکاف گفت: پرتال «جامعه اعتکاف» به نشانی www.etekaf.ir با بیش از 12 هزار محتوای متنوع و بانک اطلاعاتی جامع اعتکاف، خود نمونه‌ای روشن از برکات این آیین معنوی است. این مجموعه نه حاصل همت فردی، بلکه نتیجه برکت ذاتی اعتکاف است و به‌واسطه کدهای دسترسی، گنجینه‌ای از معنویت را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد؛ ظرفیتی که می‌تواند بدون نیاز به حجم گسترده کتاب و توضیحات پیچیده، پاسخگوی نیاز معنوی عموم مردم باشد.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به توسعه زیرساخت‌های محتوایی و آموزشی اعتکاف اظهار کرد: کتابخانه دیجیتال اعتکاف به فضل الهی فعال است و واحد آموزش مجازی خادمان نیز به‌صورت پویا در سراسر کشور در حال فعالیت و ارائه خدمات آموزشی است. البته برنامه ما این بود که تمامی 90 هزار خادم سال گذشته تحت آموزش‌های مهارت‌افزایی قرار گیرند که به‌دلیل محدودیت‌ها، این هدف به‌طور کامل محقق نشد و هر مجموعه به اندازه وسع خود در این مسیر گام برداشت.

وی افزود: پیش‌بینی ما برای اعتکاف امسال، حضور بیش از 100 هزار خادم است و بدیهی است که این جمعیت نیازمند آموزش و مهارت‌افزایی هدفمند است. اعتکاف رجبیه 1404 از همان ابتدا نشانه‌های رشد قابل توجه در آمارها نمایان بود.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور ادامه داد: آمارهای ثبت‌نام، چه به‌صورت استانی و چه به تفکیک سال‌های گذشته، نشان‌دهنده افزایش چشمگیر استقبال است؛ به‌عنوان نمونه، میزان مشارکت در تهران در سال 1403 نسبت به سال 1402 چند برابر شده است؛ در حالی که برخی تصور می‌کردند کلان‌شهری مانند تهران از این فضا فاصله گرفته است.

تکیه‌ای با اشاره به فرآیند ثبت‌نام اعتکاف سال 1404 تصریح کرد: ثبت‌نام اعتکاف از 20 آذرماه آغاز شد و در کلان‌شهرها و مراکز شاخصی همچون قم، شهر ری، حرم شاهچراغ(ع)، یزد و دیگر مناطقی که انگیزه‌ها در آن‌ها پررنگ‌تر بود، با استقبال کم‌نظیر، بلکه بی‌نظیر مواجه شد؛ به‌گونه‌ای که در همان روزهای نخست، ظرفیت بسیاری از کلان‌شهرها تکمیل شد و حتی در برخی مناطق که تجربه قرعه‌کشی نداشتند نیز این شیوه ناگزیر به اجرا درآمد.

وی افزود: هنوز ثبت‌نام در بسیاری از شهرها و روستاها ادامه دارد و برآورد اولیه نشان می‌دهد که افزایش جمعیت معتکفان امسال بیش از 30 درصد خواهد شد و چه‌بسا این رقم از این میزان نیز فراتر رود.

اعتکاف؛ حرکت معنوی مردمی با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به چالش زیرساختی مساجد گفت: یکی از نگرانی‌های جدی ما، کمبود مساجد مجهز برای پذیرش این حجم از معتکفان است؛ مساجدی که از نظر امکاناتی مانند آب، تهویه، سرویس‌های بهداشتی، نظافت، ظرفیت مناسب و امنیت محیطی شرایط لازم را داشته باشند. با وجود تعداد بالای مساجد در کشور، تعداد مساجد واجد این استانداردها محدود است.

تکیه‌ای خاطرنشان کرد: در همین راستا، قرارگاه مسجد به ریاست رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور و با هماهنگی دولت، گام طرح تجهیز 10 هزار مسجد مناسب اعتکاف را برداشت و تفاهم‌نامه‌هایی نیز در این زمینه منعقد شد، هرچند به‌دلیل گستردگی کار، این طرح به‌طور کامل محقق نشد؛ اما افزایش چند هزار مسجد به مجموعه 9740 مسجد فعال اعتکاف، امری قطعی و در دست پیگیری است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور تصریح کرد: نقش دستگاه‌های فرهنگی در این عرصه، مانع‌زدایی و تسهیل‌گری است، نه تصدی‌گری. متولی اصلی این حرکت مردم هستند و هزینه‌ها نیز عمدتاً توسط خود مردم تأمین می‌شود؛ امری که نشان‌دهنده ریشه‌دار بودن و اصالت مردمی آیین معنوی اعتکاف در کشور است.

وی در ادامه با تأکید بر مردمی‌بودن اعتکاف گفت: بر اساس آمارها، 84 درصد از کل هزینه‌های افطار، سحر، پذیرایی و سایر امور جاری اعتکاف توسط خود مردم تأمین می‌شود و حدود 14 درصد نیز از سوی خیرین پرداخت می‌شود؛ البته ممکن است در برخی موارد، یک دستگاه فرهنگی نیز برای انجام فعالیت‌های فرهنگی ورود کند، اما در مجموع اعتکاف کاملاً مردمی است. این حرکت مورد عنایت و تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی است، اما اجرا و میدان‌داری آن بر عهده مردم، هیئت امنای مساجد و ائمه جماعات است. در افکارسنجی‌ها نیز مشخص شده که حدود 86 درصد هزینه‌ها از سوی مردم و تنها 4 درصد از طرف خیرین تأمین می‌شود و در برخی موارد نیز کمک‌هایی به‌صورت محدود در مراحل پایانی ارائه می‌گردد. این آمار نشان می‌دهد که مردم برای معنویت و دینداری خود حاضر به هزینه‌کرد هستند و این آمادگی، از محسنات بزرگ جامعه دینی ماست.

وی با تأکید بر اهمیت شعار اعتکاف گفت: یک خواهش جدی دارم و آن توجه ویژه به شعار است؛ چرا که شعار، انسان‌ساز و هدایتگر است و خروجی اعتکاف را جهت‌دهی می‌کند. شعار امسال اعتکاف «اعتکاف، معنویت، اتحاد و استقامت» انتخاب شده است. اعتکاف ذاتاً معنوی است و چون به‌صورت جمعی برگزار می‌شود، معنویت جمعی را رقم می‌زند؛ این معنویت جمعی، اتحاد مقدس را به همراه دارد و اتحاد مقدس نیز ضامن استقامت همه‌جانبه خواهد بود.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور ادامه داد: امسال همچنین برگزاری گسترده‌ترین یادواره شهدای مقاومت و اقتدار را به مناسبت هفته مقاومت، روز مقاومت و سالروز شهادت سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی پیش‌بینی کرده‌ایم؛ مشابه آنچه سال گذشته با محوریت شهید سید حسن نصرالله انجام شد. این یادواره‌ها ان‌شاءالله همزمان با ولادت مولای متقیان حضرت امیرالمؤمنین(ع) برگزار می‌شود که مقارن با سالروز شهادت حاج قاسم است؛ تلفیقی معنادار میان مولای عدالت و سرباز مخلص او.

رشد معنویت و مسئولیت‌پذیری نسل جوان با حمایت نهادها و اصحاب رسانه

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با اشاره به مشاهدات میدانی خود در سفرهای استانی اظهار کرد: در این سفرها اشتیاق مردم، به‌ویژه نسل جوان، به‌وضوح قابل لمس بود. برخلاف برخی برداشت‌ها، در بسیاری از مناطق جوانان با اصرار خواستار حضور در اعتکاف هستند و محدودیت فضا و ظرفیت، مانع پذیرش همه متقاضیان می‌شود. این شرایط نشان می‌دهد که در سال 1404 شاهد نوعی “انفجار جمعیت جوان” در اعتکاف خواهیم بود.

تکیه‌ای از وزیر آموزش و پرورش قدردانی کرد و گفت: از وزیر آموزش و پرورش به‌دلیل توجه ویژه به موضوع اعتکاف تشکر می‌کنم؛ چراکه هم معاونت‌های این وزارتخانه را فعال کردند و هم شخصاً پای کار ایستادند تا بهترین بهره‌برداری صورت گیرد و مربیان بدون هیچ چشم‌داشتی وارد میدان شوند. این همراهی قطعاً نیازمند نظارت کافی و تأمین محتوای مناسب است که امیدواریم به‌خوبی محقق شود.

وی با اشاره به همراهی نهادهای مؤثری همچون حوزه‌های علمیه، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، بسیج مستضعفین و صداوسیما، اظهار داشت: این نهادها هم‌افزایان معتبر و تسهیل‌گر این جریان معنوی هستند. اما نقش اصحاب رسانه در این مسیر کاملاً متمایز و بی‌بدیل است؛ چرا که آنان مستقیماً زمینه‌ساز حضور نسل جوان در این عرصه هستند.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور، مهم‌ترین اثر برنامه اعتکاف را «رشد مسئولیت‌پذیری و معنویت‌خواهی در نسل جوان» دانست و افزود: این موضوع، محور اصلی سخنان بنده در خطبه‌های نماز جمعه استان‌های مختلف است. به عنوان مثال، هفته گذشته در خطبه‌های نماز جمعه اهواز با قاطعیت به خانواده‌ها اطمینان دادم که می‌توانند با خیالی آسوده، فرزندان خود را در هر شرایطی که دارند، به این برنامه معنوی بسپارند و شاهد تحول مثبت و تربیت «جوان وارسته» از آن باشند. نمونه‌های عینی این تحولات، بسیار فراوان است.

تکیه‌ای در ادامه به موضوع آموزش در این برنامه پرداخت و تصریح کرد: اگر چه تلاش شده محتوای آموزشی به طور کامل ارائه شود، اما در برخی نقاط به دلیل محدودیت‌ها، این امر با کیفیت مطلوب محقق نشده است. کتاب‌های مورد استفاده، با هدف‌گذاری مشخص و بر پایه تجربیات سال گذشته تدوین شده و گروه‌های هدف شامل دانش‌آموزان، دانشجویان، نخبگان و مربیان هستند. در این مسیر، اصل اساسی ما این است که «کیفیت فدای کمیت نشود».

گسترش اعتکاف در ایران و جهان

وی از طراحی و عقد قرارداد «پورتال جامع اعتکاف» خبر داد و گفت: این پورتال با هدف شبکه‌سازی بزرگ معنوی معتکفین در دست اقدام است تا بتواند کلیه معتکفین را در یک شبکه واحد سازماندهی کند. این شبکه موجب می‌شود فرد پس از پایان اعتکاف، از فضای معنوی آن دور نشود و از طریق تعامل در فضای مجازی و گاه به صورت حضوری، پیوند خود با این حرکت روحانی را حفظ کند.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور در ادامه به مسئله زیرساخت‌ها پرداخت و اظهار داشت: به فضل الهی، نظام جمهوری اسلامی در بسیاری از عرصه‌ها از جمله ورزش، آموزش، درمان و تفریح، دارای امکانات کافی و حتی مازاد است، اما در حوزه فضاهای معنوی با کمبود مواجهیم. این در حالی است که ماهیت انقلاب اسلامی، معنوی، فرهنگی و ارزشی است. بر همین اساس از خیرین و نیکوکاران دعوت می‌کنیم تا در این زمینه مهم به میدان بیایند و این خلأ را پر کنند.

وی برای افرادی که به هر دلیل امکان حضور در اعتکاف را پیدا نمی‌کنند، چند راهکار پیشنهاد داد: این عزیزان می‌توانند در ایام اعتکاف در خانه‌های خود، اگرچه اعتکاف نمی‌شود، اما روزه بگیرند، عبادت «ام‌داوود» را به جای آورند و با حسرت و اشتیاق این ایام را سپری کنند. من تضمین می‌کنم هرکس با این حال و هوای معنوی و حسرت حضور، در خانه بماند، ثواب اعتکاف را دریافت خواهد کرد.

تکیه‌ای با اشاره به احتمال برگزاری «اعتکاف شعبانیه» در صورت ضرورت و تعداد زیاد متقاضیان جا مانده، افزود: این موضوع قطعی نیست و به ارزیابی نهایی آمارها بستگی دارد.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور به گستره جهانی این برنامه اشاره کرد و گفت: امسال در حدود 70 کشور جهان اعتکاف برگزار می‌شود که نسبت به سال گذشته (60 کشور) رشد داشته است. کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان، هند، عراق، اندونزی، یمن و بخش‌هایی از آفریقا و نیز انگلستان و آلمان، از جمله این کشورها هستند. البته تراکم و گستردگی برنامه در این کشورها یکسان نیست.

وی به تشریح برنامه‌های بین‌المللی این ستاد پرداخت و گفت: ما در طول سال دارای برنامه‌های منظم بین‌المللی هستیم و یک معاونت بین‌الملل داریم که هماکنون به 4 زبان فارسی، عربی، اردو و انگلیسی فعالیت می‌کند. همچنین در حال افزودن پشتیبانی به سه زبان رسمی دیگر یعنی فرانسه، پرتغال و اسپانیایی و نیز زبان سواحیلی برای کشورهای آفریقایی هستیم تا پوشش کاملی ایجاد شود.

تکیه‌ای افزود: در بخش بین‌الملل 2 گونه عمل می‌کنیم. نخست در خود کشورهای هدف که فعالیت‌ها لزوماً به صورت مستقیم و تصدی‌گرایانه از سوی ما نیست، بلکه با اعزام مبلغ، ارائه محتوا و امکانات از ایران هدایت می‌شود. تجربه نشان داده این روش بسیار تأثیرگذار است؛ به عنوان مثال در تانزانیا با حضور ما تعداد معتکفین از 400 نفر به 2200 نفر افزایش یافت و در لبنان نیز تعداد مساجد میزبان اعتکاف از کمتر از 30 به بیش از 70 مورد رسید.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور گفت: دوم برنامه‌ای برای ملیت‌های گوناگون مقیم ایران داریم. در مراکز آموزشی و حوزوی وابسته به مجتمع جهانی المصطفی در شهرهایی مانند قم، مشهد، گرگان و آشتیان، دانش‌آموزان و دانشجویان از ملیت‌های مختلف حضور دارند. برای نمونه، تنها در مسجد امام تهران، شاهد مشارکت معتکفینی از بیش از 60 ملیت مختلف هستیم.

جشنواره بین‌المللی اعتکاف؛ فرصت علمی، هنری و معنوی برای جوانان و عموم علاقه‌مندان

وی به جشنواره بین‌المللی مرتبط با اعتکاف اشاره و بیان کرد: این جشنواره که هم‌اکنون هشتمین دوره آن در جریان است، دارای چند ویژگی شاخص است: نخست، ماهیت علمی، ادبی و هنری دارد. دوم، بین‌المللی و چندزبانه است. سوم، موضوعات آن برگرفته از بیانیه «گام دوم انقلاب» و نیز نیازها و محتوای مرتبط با مناسک اعتکاف است. چهارم، به دلیل ادبی و هنری بودن، بسیار پرطرفدار و پرمخاطب است.

تکیه‌ای با اشاره به آمار این جشنواره گفت: در 7 دوره گذشته، بیش از 11 هزار اثر به دبیرخانه جشنواره رسیده که میانگین حدود 1500 اثر برای هر دوره است. مهلت ارسال آثار به جشنواره هشتم تا پایان اسفندماه سال جاری تمدید شده است. نکته جالب اینجاست که هنوز ایام اعتکاف امسال آغاز نشده، اما تنها در دو ماه و نیم اول سال، 1400 اثر (معادل 14 درصد از کل آثار مورد انتظار) به دبیرخانه رسیده است.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور به تنوع قالب‌های پذیرش اثر اشاره کرد و گفت: این جشنواره در قالب‌های متنوعی مانند علمی، ادبی، هنری، فضای مجازی، نوآوری، فناوری و حتی هوش مصنوعی آثار را دریافت می‌کند و از کودکان با یک عکس ساده تا علما، مؤلفان و صاحبان پایان‌نامه می‌توانند در آن مشارکت کنند.

وی با تأکید بر اهمیت رعایت کامل ابعاد علمی، فرهنگی و هنری در اعتکاف گفت: در حوزه علمی، ادبی و هنری، شامل مقاله، پژوهش، شعر، داستان و روایت، و نیز قالب‌های هنری همچون مستند، عکاسی و گزارشگری، اعتکاف فرصت مناسبی برای تجربه و رشد مهارت‌های جوانان فراهم می‌کند. در فضای مجازی نیز تولید محتوا شامل کلیپ، پادکست، عکس و داستان مورد توجه قرار دارد. به همین دلیل، برخی دانش‌آموزان امتحانات خود را برای حضور کامل در پنج روز اعتکاف جابجا کرده‌اند تا بتوانند بدون دغدغه در این آیین معنوی شرکت کنند و آموزش و پرورش، تمامیت برنامه‌های آموزشی آنان را تأمین کرده است.

تکیه‌ای افزود: این نکته برای دانشگاه‌ها نیز مورد تأکید است. با توجه به اهمیت اعتکاف در رشد معنوی جوانان، لازم است تمامی دانشگاه‌های کشور، امتحانات دانشجویان را متناسب با ایام اعتکاف جابجا کنند تا این آینده‌سازان جامعه، با وجود چالش‌ها و مشکلات موجود، بتوانند از فرصت معنوی اعتکاف بهره‌مند شوند.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور سپس به موضوع پذیرایی و سلامت غذا پرداخت و گفت: همه دست‌اندرکاران باید نسبت به رعایت سلامت و بهداشت غذا، تناسب آن با نیاز روزه‌داران و تأمین ویتامین‌ها و مواد مغذی توجه ویژه داشته باشند، اما در عین حال توصیه می‌شود پذیرایی‌ها ساده و با حفظ حالت معنوی اعتکاف برگزار شود. این مسئله علاوه بر حفظ معنویت، امکان مدیریت بهتر منابع و کاهش هزینه‌ها را نیز فراهم می‌کند.

توصیه‌های مهم برای اعتکاف؛ کاهش هزینه‌ها، رعایت احکام و حفظ خلوت معنوی معتکفان

تکیه‌ای افزود: تذکر دوم مربوط به مدیریت هزینه‌هاست؛ با توجه به تورم و محدودیت منابع، دست‌اندرکاران باید تلاش کنند هزینه‌ها کاهش یابد و از ظرفیت خیرین محلی، مساجد و دیگر منابع مردمی برای تأمین نیازهای اعتکاف استفاده شود؛ به‌ویژه برای نوجوانان و جوانان این مسئله اهمیت ویژه دارد.

وی در تذکر سوم به رعایت کامل احکام و ضوابط شرعی تأکید کرد و گفت: قبل از آغاز اعتکاف، لازم است احکام مربوط به روزه، نماز و مناسک در اختیار معتکفان قرار گیرد. این آموزش می‌تواند به‌صورت حضوری یا از طریق فضای مجازی و کانال‌های رسمی اعتکاف ارائه شود تا زحمات معنوی و پرثمر این ایام با عدم رعایت احکام هدر نرود.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور در تذکر چهارم برنامه‌های عمومی را به حداقل توصیه کرد و گفت: برنامه‌های عمومی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که بر اصل معنویت و انس با خدا تأکید داشته باشد. برگزاری مراسم‌های رسمی مانند میلاد مولای متقیان، شهادت حضرت زینب، یادواره شهدا و سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی، نمازهای جماعت و بیان احکام از طریق تلویزیون رسمی، و ایفای نقش راویان و مناجاتیان، همگی باید به بهترین شکل انجام شود تا هم کارکرد تربیتی و معنوی اعتکاف حفظ شود و هم نظم برنامه‌ها رعایت گردد.

تکیه‌ای با تأکید بر رعایت خلوت معنوی معتکفان عنوان کرد: برنامه‌های عمومی باید به حداقل برسد تا فرصت خلوت با خدا برای معتکفان حفظ شود، در حالی که حلقات خلوت، گفتگوها و تعاملات معنوی باید به حداکثر برسد.

وی همچنین درباره استفاده از موبایل تذکر داد و گفت: به معتکفان توصیه شود که موبایل خود را همراه نیاورند؛ تجربه و نظرسنجی‌ها نشان داده است که نبود موبایل، فرصت حضور و خلوت با خدا را برای آنان افزایش می‌دهد.

رئیس ستاد مرکزی اعتکاف کشور با تأکید بر جایگاه خادمین گفت: خادمین اعتکاف باید به خود ببالند، چرا که حتی اگر در راه خدمت به عبادت خود نرسند، در ثواب تک تک معتکفان شریک هستند. خادمین باید خود را بیارایند و با عشق و احترام دست و پای معتکفان را بوسیده و این فرصت معنوی را برای آنان فراهم کنند.

در پایان این نشست از پوستر دستیار هوشمند اعتکاف 1404 ویژه معتکفین٬ خادمان و کنشگران این مراسم معنوی رونمایی شد.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم