خانه‌ای که تخریبش را هیچ‌کس مسئول نشد؛ تصاویر تکان‌دهنده از ویرانه‌ای در قلب تهران

به گزارش نمابان و به نقل از ایسنا، چهار روز پس از تخریب خانه امین‌لشکر در محله اودلاجان (عودلاجان) در محدوده‌ای معروف به برازجان که زمانی اعیان‌نشین تهران بود، به جای دیوار تخریب شده، داربست زده و با گونی آبی، راه ورود به خانه، که حالا ویرانه‌ای از آن به جا مانده، مسدود شده است تا معتادان و افراد مزاحم از این سد نایلونی، عبور نکنند.

راز بیماری نادر ترانه علیدوستی که دست‌هایش را پیر کرد؛ ویتیلیگو چیست؟

زمانی که کنشگران و فعالان میراث فرهنگی، تخریب خانه امین‌لشکر را خبری کردند، مرتضی ادیب‌زاده، معاون میراث فرهنگی استان تهران گفت که آنها وقتی صبح سه‌شنبه از ماجرای تخریب خانه مطع شده‌اند بلافاصله یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان را همراه با گروه کارشناسی به محل اعزام و کار را متوقف کرده‌اند و مراتب هم به اطلاع شهردار منطقه ۱۲ رسیده و مکاتبه لازم در این زمینه انجام شده است.

طبق اظهارات فعالان میراث فرهنگی و تصاویری که منتشر کرده‌اند، عملیات تخریب، زمانی متوقف شده که بخشی از این عمارت قاجاری ویران شده بود.

محمد آیینی، شهردار منطقه ۱۲ تهران ماجرا را برای رسانه‌ها اینطور شرح داده است: «به علت ایجاد کلونی معتادان در محل خانه تاریخی امین‌لشکر، یکی از نهادهای جمع‌آوری معتادان از شهرداری ناحیه تقاضای لودر می‌کند تا چادرهای معتادان را جمع‌آوری کند و لودر در اختیار آنها قرار می‌گیرد. نیروهای نهاد جمع‌آوری معتادان وارد خانه می‌شوند و چند معتاد را بیرون می‌کنند و به راننده می‌گویند «این دیوار را تخریب و صاف کن که اینجا معتادی دیگر حضور پیدا نکند».

شهردار منطقه ۱۲ تاکید کرده است که «به جز راننده لودر هیچ‌کس از شهرداری در صحنه حضور نداشته است. شهرداری هم بلافاصله پس از مطلع شدن از موضوع، با تماس با میراث فرهنگی، کار را متوقف کرده و اظهارات و گزارش کامل را تهیه و برای رسیدگی به دادستانی ارسال کرده است.»  

تخریب این عمارت درحالی صورت گرفته که نه تنها سال ۱۴۰۲ در فهرست میراث ملی ثبت شده و هرگونه دخل و تصرف در آن باید با مجوز و زیرنظر میراث فرهنگی صورت می‌گرفت، که به گفته شهردار منطقه ۱۲ تهران، «این بنا در برنامه مرمت شهرداری از طریق شرکت توسعه و تجهیز فضاهای فرهنگی قرار داشته و قرار بوده به‌زودی عملیات مرمت آن آغاز شود.» حالا پس از تخریب، شهردار منطقه ۱۲ گفته که «توقف تخریب و آغاز روند قانونی، فرصتی خواهد بود تا این بنا با مرمت اصولی دوباره به حیات فرهنگی و تاریخی خود بازگردد.»  

در مردادماه ۱۴۰۴ نیز درحالی که فعالان میراث فرهنگی بارها درباره وضعیت وخیم این عمارت و ضرورت مرمت آن هشدار داده بودند، سید احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری شورای اسلامی شهر تهران خبر داد که «سند ملکی خانه امین‌لشکر به نام شهرداری شده و شهرداری منطقه ۱۲ برای مراحل قانونی انتخاب بهره‌بردار اقدام کرده و این فضا با تأکید بر الزام اجرای مصوبه صدور پروانه مرمت آماده‌سازی شده است.» اما از آن زمان اتفاقی در راستای مرمت و حفاظت این خانه رخ نداد.

سوای آنکه تخریب این خانه با چه مجوزی و از سوی چه نهاد و یا دستگاهی صورت گرفته، موضوع آن است که طبق قانون باید با متخلف برخورد شود. در ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی مشخص شده است: «هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی، تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزئینات، ملحقات، تاسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلا نیز واجد حیثیت فرهنگی، تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه‌بر جبران خسارت وارده، به حبس از یک الی ده سال محکوم می‌شود.»

از سوی دیگر، مطالبه فعالان و کنشگران میراث فرهنگی که بارها درباره وضعیت وخیم خانه امین‌لشکر هشدار داده‌اند، آن است که این عمارت «عین به عین» احیا، و نه بازسازی، شود.

وحید شهاب، کنشگر میراث فرهنگی و متخصص برنامه‌ریزی شهری در این باره به ایسنا می‌گوید: «این خانه در محدوده برازجان در اراضی تحت تملک شهرداری منطقه ۱۲ و بنیاد تعاون ناجا، در بخش مرکزی و میانیِ بافت ثبت ملی عودلاجان (اودلاجان) قرار داشت. خانه امین‌لشکر بنایی قاجاری بود که از موج تخریب‌های گسترده دهه ۸۰ ــ که با عنوان «پاکسازی» در بخشی از محله مطرح می‌شد ــ جان سالم به در برد. مدیریت شهریِ پیشین، با هدف احیای محله، این خانه را تملک کرد اما در دوره‌های بعد، آن‌گونه که باید اراده و برنامه مشخصی برای مرمت و احیای بنا شکل نگرفت. همین موضوع دغدغه‌مندان میراث فرهنگی را به سمت مستندنگاری بنا و تکمیل پرونده ثبتی آن سوق داد و نهایتاً این اثر در سال ۱۴۰۲ به عنوان میراث ملی شناخته و ثبت شد.

او ادامه می‌دهد: پس از بروز آسیب‌هایی در ستون‌ها و سقف‌ها، پیگیری‌های متعددی از شهرداری منطقه ۱۲ و معاونت بافت و بنای تاریخی معاونت شهرسازی شهرداری تهران انجام شد اما با وجود وظایفی که شورای شهر در مصوبه «فرآیند صدور پروانه مرمت و احیاء، سیاستگذاری تملک و بهره برداری و مدیریت بافت و بناهای تاریخی شهر تهران» بر صیانت از بناها و بافت‌های ارزشمند به شهرداری تکلیف کرده است، در دو سال گذشته اقدام مؤثری که بتواند خطر را از بنا دور کند، مشاهده نشده است.

شهاب می‌گوید: بر اساس شواهد میدانی و تصاویر، روز سه‌شنبه ۲ دی‌ماه ۱۴۰۴ از ابتدای صبح تا حوالی ظهر، تخریب بخشی از جداره‌های ارزشمند این محدوده و در نهایت خانه ثبت ملی امین‌لشکر توسط عوامل شهرداری منطقه ۱۲ رخ داده است. این در حالی است که طبق ماده‌های ۵۵۸، ۵۶۰، ۵۶۳ و ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی، هرگونه آسیب و تخریب ابنیه و بافت ثبت ملی جرم محسوب می‌شود.

این فعال میراث فرهنگی افزود: جداره‌های تخریب‌شده در نوروزِ سالیان گذشته میزبان نقاشی‌های «میرزاحمید» بوده و با استقبال مردم، به یکی از نقاط پرتردد و قابل‌توجه محله در مسیرهای گردشگری تبدیل شده بود. اکنون، در کنار اندوه از دست رفتن یک بنای ارزشمند، پرسش‌های جدی و مطالبه‌محور نیز مطرح است؛ چرا روند حفاظت و مرمت، پیش از رسیدن بنا به نقطه بی‌بازگشت، جدی گرفته نشد؟ اقدام عاجل قضایی در این باره چه بوده است؟ با توجه به اقدامات مخرب در بافت تاریخی عودلاجان آیا وقت آن نرسیده اهمال‌کاری نهادهای متولی شهری و میراث فرهنگی در خصوص طرح ویژه بافت ثبت ملی عودلاجان بررسی شود؟

خانه تاریخی امین لشکر یکی از مجلل‌ترین عمارت‌های محله اودلاجان در دوره قاجار به حساب می‌آمد. امین لشکر بعد از ورشکستگی و عزل شدن از مقام و منصب‌های مهمی که یدک می‌کشید این خانه را در ازای پرداخت بدهی به ناصرالدین شاه بخشید. طبق ادعایی که در «روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه» مطرح شده، ناصرالدین شاه این خانه را به ۱۵ هزار تومان به امین‌الدوله فروخت.

انتهای پیام

منبع: ایسنا