نمایش «هفت خاب» چگونه شاهنامه را به دنیای فانتزی و انسانی امروز پیوند زد؟

مژده زمانی در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا از روند خلق و اقتباس نمایش هفت خاب از داستان هفت‌خوان رستم شاهنامه فردوسی سخن گفت و اظهار کرد: ضمن اشاره به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این نمایش، باید بگویم تأثیرات آن بر فرهنگ و ذائقه هنری جامعه امروز و نسل جوان بسیار زیاد است. نمایش هفت خاب با تلفیق شاهنامه فردوسی و فرم‌های فانتزی و سوررئالیستی به دنبال خلق فضایی نو از این شاهکار ادبی است که بتواند بر مخاطب تاثیرگذار باشد.

راز بیماری نادر ترانه علیدوستی که دست‌هایش را پیر کرد؛ ویتیلیگو چیست؟

وی شاهنامه را اثری بی‌زمان با قابلیت‌های بی‌پایان دانست و افزود: شاهنامه یک اثر بی‌زمان و جهانی است که نه‌تنها برای ادبیات ایران، بلکه برای ادبیات جهان نیز اهمیتی ویژه دارد. این کتاب در عین اینکه سرشار از ایده‌های ناب برای نوشتن یک متن نمایشنامه است، قابلیت‌های فراوانی برای تجسم فانتزی و سوررئالیستی نیز در خود دارد. به‌ویژه در حوزه تصویری، عناصر فراوانی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به شکل‌های مختلفی در تئاتر به تصویر کشید. از طرف دیگر، شاهنامه تنها یک داستان حماسی نیست، بلکه اثری انسانی است که مفاهیم عمیقی چون اخلاق، وطن‌پرستی، خردگرایی و انسانیت را در خود گنجانده است. این ویژگی‌ها باعث شد تا من این اثر را به‌عنوان منبع اقتباس انتخاب کنم.

کارگردان نمایش هفت خاب بیان کرد: با درنظرگرفتن اینکه شاهنامه در خانه هر ایرانی وجود دارد و مردم آن را به‌خوبی می‌شناسند، هدف من در این اقتباس بازتعریف یا تکرار داستان نبود. من قصد داشتم از این اثر عظیم، به‌ویژه داستان هفت‌خوان رستم، مفاهیم جدید و متفاوتی را به مخاطب امروزی ارائه کنم. شاهنامه نه‌تنها یک داستان تاریخی و اساطیری است، بلکه می‌تواند در بسترهای جدید، به‌ویژه در میان نسل جوان، پیام‌های جدیدی را منتقل کند.

زمانی در ادامه درباره ویژگی‌های رستم در شاهنامه و نقشی که این ویژگی‌ها در شکل‌گیری داستان هفت خاب ایفا کرده‌اند، توضیح داد: در این اقتباس، نقطه عطف داستان، خود رستم نیست، بلکه ویژگی‌هایی است که حکیم فردوسی در این شخصیت خلق کرده است. رستم در شاهنامه تنها یک پهلوان نیست، بلکه نمادی از خردگرایی، تفکر اومانیستی و وطن‌پرستی است. این ویژگی‌ها برای من اهمیت زیادی داشتند و سعی کردم تا شخصیت‌های داستان را براساس همین ویژگی‌ها بسازم. در واقع، هدف من در این اقتباس به‌هیچ‌وجه داستان‌سرایی تنها نبود، بلکه بازتاب ارزش‌هایی انسانی و اخلاقی بود که در دل شاهنامه نهفته است.

وی ادامه داد: رستم در شاهنامه به‌عنوان یک قهرمان، همیشه در مسیر درست حرکت می‌کند. او نه‌تنها قوی است، بلکه خردمند و عاقل است. این ویژگی‌ها به‌ویژه در دنیای امروز که گاهی در پیچ‌وخم مشکلات اجتماعی و فرهنگی گرفتار می‌شویم، می‌توانند به‌عنوان یک الگو عمل کنند. برای من، تمرکز بر این ارزش‌ها، به‌ویژه در قالب یک نمایش فانتزی و سوررئالیستی، اهمیت بسیاری داشت.

کارگردان نمایش هفت خاب در مورد استفاده از موسیقی و تصویر در این اقتباس گفت: موسیقی و تصویر در این نمایش مانند خود داستان دستخوش تأویل و دگرگونی هستند. هدف من این بود که موسیقی و تصویر به‌عنوان ابزارهایی برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب استفاده شوند. در این نمایش، موسیقی به شکلی طراحی شده است که نه‌تنها برای همراهی با صحنه‌ها باشد، بلکه مفاهیم عمیق‌تر شاهنامه را به‌صورت غیرمستقیم به مخاطب منتقل کند. به همین ترتیب، تصویرسازی‌ها در این نمایش به شکلی جدید و نوین اجرا شده‌اند تا همان پیام‌های کهن شاهنامه را به شکلی فانتزی و هنری به تماشاگر ارائه دهند.

زمانی تصریح کرد: تصویر در این نمایش نه‌تنها به‌عنوان یک عنصر دکوراتیو، بلکه به‌عنوان ابزاری برای بازآفرینی مفاهیم عمیق فرهنگی عمل می‌کند. در واقع، هدف من این بود که از ظرفیت‌های هنری تئاتر برای نمایش مفاهیم تازه از یک اثر کهن بهره ببرم.

وی درباره حذف خوان دوم از داستان هفت‌خوان رستم تأکید کرد: یکی از تصمیماتی که در این اقتباس گرفتم، حذف خوان دوم بود. باتوجه‌به اینکه هدف من در این نمایش، خلق فضایی جدید و متفاوت از داستان شاهنامه بود، احساس کردم که این خوان نیاز به حذف دارد تا جریان داستان روان‌تر و سریع‌تر پیش برود. حذف خوان دوم هیچ‌گونه آسیبی به هدف کلی داستان وارد نکرد. بلکه باعث شد که داستان تمرکز بیشتری بر مفاهیم اصلی خود داشته باشد و مفاهیم انسانی و فلسفی به شکل مؤثرتری به مخاطب منتقل شود.

کارگردان نمایش در ادامه درباره چالش‌های ایجاد شخصیت‌های فانتزی در تئاتر تصریح کرد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در خلق این شخصیت‌ها، حفظ منطق در کنار خیال‌پردازی بود. در دنیای فانتزی باید منطق خاص خود را داشته باشیم. نمی‌توانیم تنها به ایجاد تصاویری زیبا و تخیلی بپردازیم، بلکه باید آن‌ها را در چارچوبی منسجم و منطقی قرار دهیم تا مخاطب بتواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. این نکته برای من به‌ویژه در خلق شخصیت‌های شاهنامه اهمیت زیادی داشت، زیرا باید ویژگی‌های انسانی و فلسفی آن‌ها حفظ می‌شد.

زمانی خاطرنشان کرد: مفاهیم کلی مانند خشم، حرص و آز، هوس، خودپسندی و بدی، در داستان‌های فانتزی به‌راحتی می‌توانند شکل‌های هنری پیدا کنند. در نمایش هفت خاب نیز این مفاهیم در قالب شخصیت‌ها به نمایش درآمده‌اند و این کار باعث شد که داستان از بُعد هنری عمیق‌تری برخوردار شود.

وی درباره تعلق این اثر به یک‌ زمان خاص گفت: نمایش هفت خاب برای من یک اثر بی‌زمان و بی‌مکان است. این داستان به‌گونه‌ای طراحی شده است که هیچ‌گونه وابستگی به یک دوره زمانی خاص ندارد. چرا که همه انسان‌ها به‌نوعی درگیر هفت‌خوان زندگی خود هستند و این داستان می‌تواند برای هر کسی، در هر زمان و مکانی، معنا و مفهوم خاص خود را داشته باشد. ازاین‌رو، این اثر برای من همیشه بی‌زمان و جهانی خواهد بود.

کارگردان نمایش هفت خاب هدف نهایی خود از این پروژه را چنین بیان کرد: هدف اصلی من از این اقتباس، زنده نگه‌داشتن داستان و مفاهیم آن برای نسل امروز بود. همان‌طور که شاهنامه در خانه هر ایرانی موجود است، این نمایش هم قصد دارد تا با به صحنه بردن داستان هفت خاب، این داستان کهن را در ذهن و روح مخاطب زنده نگه دارد. همین که این داستان به بهانه نمایشی شدن و با حضور مخاطب زنده بارهاوبارها گفته و شنیده می‌شود، ما به هدف خود رسیده‌ایم.

زمانی در پایان تأکید کرد: این نمایش تنها یک بازسازی یا تعریف مجدد داستان شاهنامه نیست، بلکه تلاشی برای تأسیس یک ارتباط هنری و فرهنگی میان گذشته و حال است تا این داستان کهن در دنیای مدرن و در ذهن مخاطب امروزی همچنان زنده و تأثیرگذار باقی بماند.

خلاصه نمایش هفت خاب

در هفت خاب، با اقتباسی نو از داستان هفت‌خوان رستم در شاهنامه فردوسی، شخصیت‌های آشنا با رنگ‌وبویی تازه و به شکلی متفاوت زنده می‌شوند و در دنیای جدیدی می‌میرند. کارگردان، مژده زمانی، تلاش کرده است تا این داستان کهن را از دریچه‌ای نو و باتوجه‌به نیازها و دغدغه‌های اجتماعی امروز بازخوانی کند. در این نمایش، رستم تنها یک قهرمان حماسی نیست، بلکه به‌عنوان یک هویت نمادین و انسانی در مرکز داستان قرار دارد. هفت خاب تلاش دارد تا با بازسازی فانتزی و هنری این اثر، مفاهیم عمیق شاهنامه را به شکلی مدرن و متناسب با زمانه کنونی به تماشاگران منتقل کند.

این نمایش در سه شب متوالی از ۴ تا ۶ دی‌ در سالن فرشچیان میزبان هنردوستان است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا