بلاک‌چین لایه ۳ چگونه انقلابی در مقیاس‌پذیری و کاربردپذیری ایجاد می‌کند؟

بلاک‌چین لایه ۳ چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

بلاکچین لایه ۳ به‌طور ساده به مجموعه‌ای از راهکارها و زیرساخت‌ها گفته می‌شود که روی لایه‌های قبلی بلاک‌چین، یعنی لایه ۱ و لایه ۲، ساخته می‌شوند و تمرکزشان بیشتر روی کاربردپذیری، مقیاس‌پذیری پیشرفته و تجربه کاربر است. اگر لایه ۱ را هسته اصلی شبکه و لایه ۲ را راهکاری برای سبک‌کردن بار آن بدانیم، لایه ۳ یک قدم جلوتر می‌رود و تلاش می‌کند بلاک‌چین را برای استفاده‌های گسترده، روزمره و تجاری آماده‌تر کند. این لایه مستقیماً با اپلیکیشن‌ها، کاربران نهایی و نیازهای خاص هر پروژه درگیر است.

عکس | تهران‌گردی امیر عابدزاده و خواهرش در تهران

نیاز به بلاک‌چین لایه ۳ از جایی جدی شد که مشخص گردید حتی با وجود راهکارهای لایه دوم، هنوز هم محدودیت‌هایی مثل پیچیدگی کار با شبکه، هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، تأخیر در پردازش و سختی توسعه اپلیکیشن‌های تخصصی وجود دارد. بسیاری از کاربران هنگام کار با یک صرافی ارز دیجیتال یا استفاده از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، بیشتر از آنکه درگیر مفاهیم فنی باشند، به سرعت، هزینه پایین و سادگی اهمیت می‌دهند. لایه سوم دقیقاً با همین نگاه طراحی شده است؛ یعنی انتقال پیچیدگی‌ها به پشت صحنه و ارائه یک تجربه روان‌تر به کاربر.

مرور کوتاه بلاک‌چین لایه ۱؛ محدودیت‌ها از کجا شروع شد؟

بلاک‌چین لایه ۱ همان شبکه اصلی است که تمام تراکنش‌ها و قوانین اجماع روی آن انجام می‌شود؛ شبکه‌هایی مثل بیت کوین و اتریوم در این دسته قرار می‌گیرند. این لایه امنیت و تمرکززدایی بالایی دارد، اما از نظر سرعت پردازش و ظرفیت تراکنش‌ها محدود است. با افزایش کاربران و رشد فعالیت‌هایی مثل خرید و فروش ارز دیجیتال، همین محدودیت‌ها باعث شلوغی شبکه و افزایش کارمزدها شد.

اما بلاک‌چین‌های لایه ۱ برای استفاده گسترده طراحی نشده بودند. هر تراکنش باید توسط کل شبکه تأیید شود و این یعنی سرعت کمتر و هزینه بیشتر، مخصوصاً در زمان‌هایی که تقاضا بالا می‌رود. همین چالش‌ها مسیر توسعه راهکارهای مقیاس‌پذیری و در نهایت شکل‌گیری لایه‌های بالاتر بلاک‌چین را هموار کرد.

حرف حساب ژانگ پنگ ژائو


حرکت در مسیر درست سرمایه‌گذاری با «حرف حساب»

00:00
|
00:00

100

00:00
|
00:00

لایه ۲ چه مشکلی را حل کرد و چه محدودیت‌هایی باقی ماند؟

لایه ۲ با هدف کاهش فشار از روی بلاک‌چین‌های لایه ۱ معرفی شد و بخش زیادی از پردازش تراکنش‌ها را به خارج از شبکه اصلی منتقل کرد. این راهکارها باعث شدند سرعت انجام تراکنش‌ها افزایش پیدا کند و کارمزدها تا حد زیادی کاهش یابند، به‌خصوص برای کاربرانی که به‌طور مداوم در حال ترید کردن یا جابه‌جایی دارایی‌های دیجیتال هستند.

با این حال، لایه ۲ همه مشکلات را به‌طور کامل حل نکرد. پیچیدگی استفاده، نیاز به پل‌های ارتباطی، تأخیر در برداشت دارایی‌ها و تجربه کاربری نه‌چندان ساده، همچنان چالش‌برانگیز باقی ماندند. علاوه بر این، بسیاری از اپلیکیشن‌ها برای پیاده‌سازی منطق‌های پیچیده یا ارائه خدمات تخصصی، هنوز به انعطاف‌پذیری بیشتی نیاز داشتند؛ موضوعی که زمینه‌ساز ایجاد بلاک‌چین لایه ۳ شد.

تفاوت بلاک‌چین لایه ۳ با لایه ۱ و لایه ۲ در عمل

تفاوت بلاک‌چین لایه ۳ با لایه ۱ و لایه ۲ بیشتر در «نقش عملی» هر لایه در اکوسیستم ارز دیجیتال مشخص می‌شود، نه صرفاً در تعریف فنی آن‌ها. لایه ۱ زیرساخت اصلی شبکه است و بیشترین تمرکز را روی امنیت، اجماع و ثبت نهایی تراکنش‌ها دارد. هر تغییری در این لایه کند و پرهزینه است، اما در عوض بالاترین سطح اعتماد را فراهم می‌کند. به همین دلیل، مقیاس‌پذیری در لایه ۱ همواره محدود باقی می‌ماند.

لایه ۲ یک راهکار میانی است که برای سبک‌کردن بار شبکه اصلی طراحی شده و بخشی از پردازش‌ها را خارج از لایه ۱ انجام می‌دهد. این لایه در عمل باعث کاهش کارمزد و افزایش سرعت می‌شود، اما کاربر یا توسعه‌دهنده همچنان باید با ساختارهای فنی خاص، پل‌ها و محدودیت‌های مشخصی کنار بیاید. یعنی عملکرد بهتر شده، اما تجربه استفاده هنوز کاملاً ساده و یکپارچه نیست. آربیتروم و آپتیمیزم از معروف‌ترین پروژه‌های بلاکچین لایه ۲ هستند.

لایه ۳ بیشتر روی کاربردهای نهایی، اپلیکیشن‌های تخصصی و بهینه‌سازی تجربه کاربر تمرکز دارد. در عمل، بلاک‌چین لایه ۳ می‌تواند منطق‌های پیچیده، پردازش‌های سریع و تعاملات پرتعداد را بدون درگیر کردن مستقیم کاربر با جزئیات فنی مدیریت کند. نتیجه این تفاوت‌ها، شبکه‌ای است که هم از امنیت لایه ۱ بهره می‌برد، هم از مقیاس‌پذیری لایه ۲، و در نهایت استفاده از بلاک‌چین را برای کاربران واقعی ساده‌تر و عملی‌تر می‌کند.

لایه ۳ چگونه تراکنش‌ها را پردازش می‌کند؟

لایه ۳ تراکنش‌ها را به‌صورت غیرمستقیم و با تکیه بر لایه‌های زیرین پردازش می‌کند. به‌جای ثبت هر تعامل روی شبکه اصلی، ابتدا داده‌ها و منطق تراکنش‌ها در محیط‌های اختصاصی لایه ۳ اجرا می‌شوند و فقط نتیجه نهایی برای تأیید به لایه ۲ یا لایه ۱ ارسال می‌شود.

نقش لایه ۳ در افزایش مقیاس‌پذیری شبکه‌های بلاک‌چینی

لایه ۳ با انتقال بخش عمده‌ای از پردازش‌ها و منطق‌های پیچیده به خارج از شبکه اصلی، فشار روی بلاک‌چین‌های لایه ۱ و لایه ۲ را کاهش می‌دهد. این کار باعث می‌شود شبکه بتواند تعداد بیشتری تراکنش را هم‌زمان مدیریت کند، بدون اینکه سرعت یا هزینه به‌طور محسوسی افزایش یابد. در عمل، مقیاس‌پذیری از سطح فنی به سطح کاربردی منتقل می‌شود و بلاک‌چین آماده استفاده گسترده‌تر می‌گردد.

کاهش کارمزد و بهبود تجربه کاربر با بلاک‌چین لایه ۳

بلاک‌چین لایه ۳ با انجام پردازش‌های اصلی خارج از شبکه‌های شلوغ، نیاز به ثبت مستقیم هر تراکنش روی بلاک‌چین را کاهش می‌دهد و همین موضوع نقش مهمی در کم شدن کارمزدها دارد. کاربر دیگر برای هر تعامل ساده مجبور به پرداخت هزینه‌های بالا نیست و هزینه‌ها قابل پیش‌بینی‌تر می‌شوند.

امنیت در لایه ۳؛ آیا سرعت بالاتر به معنی ریسک بیشتر است؟

سرعت بالاتر در بلاک‌چین لایه ۳ الزاماً به معنی ریسک بیشتر نیست، چون این لایه به‌صورت مستقل عمل نمی‌کند و امنیت خود را از لایه‌های زیرین می‌گیرد. ثبت نهایی داده‌ها همچنان روی لایه ۱ یا لایه ۲ انجام می‌شود و همین موضوع مانع از دست‌کاری تراکنش‌ها می‌شود.

با این حال، میزان امنیت لایه ۳ به طراحی و کیفیت پیاده‌سازی آن وابسته است. هرچه ارتباط این لایه با زیرساخت‌های امن‌، شفاف‌تر و استانداردتر باشد، می‌توان سرعت بالا را بدون فدا کردن امنیت تجربه کرد.

نمونه‌هایی از پروژه‌ها و راهکارهای فعال در حوزه لایه ۳

•   Xai Network

شبکه‌ای طراحی‌شده بر اساس Arbitrum Orbit که هدفش بهبود سرعت تراکنش‌ها و کاهش کارمزد در بازی‌ها و فضای Web3 است. این پروژه با تمرکز بر تراکنش‌های پرتعداد و محیط‌های بازی، تجربه سریع‌تر و اقتصادی‌تر را برای کاربران فراهم می‌کند.

•   Orbs

این پروژه به‌عنوان یک بلاک‌چین لایه ۳ عمومی عمل می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد قراردادهای هوشمند پیچیده را بدون مدیریت سرورها پیاده‌سازی کنند. Orbs قصد دارد عملکرد و مقیاس‌پذیری dAppها را در شبکه‌های مختلف بهبود دهد.

•   DegenChain

پلتفرمی لایه ۳ که برای تعاملات سریع در شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های بلاک‌چینی طراحی شده است. این شبکه خصوصاً برای تراکنش‌های کوچک و پرتکرار مناسب است و می‌تواند تجربه کاربران را در محیط‌های پویا بهتر کند.

•   zkSync Hyperchains

این راهکار که توسط تیم zkSync توسعه یافته، از فناوری zkRollup برای ایجاد شبکه‌های لایه ۳ با هزینه پایین و توان پردازش بالا استفاده می‌کند. هدف Hyperchains ارائه مقیاس‌پذیری و ارتباط‌پذیری آسان بین اپلیکیشن‌های DeFi است.

•   Arbitrum Orbit

چارچوبی برای ساخت زنجیره‌های سفارشی لایه ۳ است که توسعه‌دهندگان می‌توانند بسته به نیاز خود، بلاک‌چین‌های مخصوص به اپلیکیشن بسازند. این ساختار امکان سفارشی‌سازی بالا و هزینه‌های کم را فراهم می‌کند.

منبع: آکادمی تبدیل