چرا کمال‌گرایی و فشار خانواده اضطراب آزمون را به اوج می‌رساند؟

آرمان مهری در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا، با تفکیک مفهومی میان استرس تحصیلی و اضطراب آزمون، اظهار کرد: اضطراب آزمون نوعی برانگیختگی هیجانی و فیزیولوژیک است که فرد در مواجهه با هر نوع موقعیت ارزیابی، از جمله امتحان کتبی، شفاهی یا مصاحبه تجربه می‌کند و عوامل متعددی در بروز آن نقش دارد.

عکس | تهران‌گردی امیر عابدزاده و خواهرش در تهران

وی با اشاره به عوامل فردی برانگیزانندهٔ اضطراب آزمون، افزود: کمال‌گرایی تحصیلی غیرمنطقی از مهم‌ترین این عوامل است. برخی دانش‌آموزان برای خود استانداردهای بسیار بالایی تعریف می‌کنند و هر نمره‌ای غیر از عالی را شکست تلقی می‌کنند؛ این در حالی است که کمال‌گرایی تنها زمانی سازنده است که خودمحور و متناسب با توانایی‌های فرد باشد.

او، اهمال‌کاری تحصیلی و ترس از شکست را از دیگر عوامل فردی دانست و ادامه داد: دانش‌آموزان اهمال‌کار معمولاً انگیزه دارند اما به دلیل نبود برنامه‌ریزی، تعدد فعالیت‌ها و اضطراب شکست، مطالعه را به ساعات پایانی نزدیک به امتحان موکول می‌کنند که همین مسئله اضطراب را تشدید می‌کند. همچنین افرادی که انگیزش اجتناب از شکست بالایی دارند، همواره نگران قضاوت دیگران و پیامدهای ناکامی‌هایشان هستند.

مهری با تأکید بر نقش افکار ناکارآمد در افزایش اضطراب امتحان، بیان کرد: برداشت ذهنی دانش‌آموز از امتحان اهمیت زیادی دارد؛ اگر آزمون به‌عنوان تهدیدی برای ارزش شخصی فرد تلقی شود، اضطراب افزایش می‌یابد، در حالی که نگاه واقع‌بینانه و پذیرش امکان جبران، می‌تواند از شدت اضطراب بکاهد.

او در ادامه به عوامل خانوادگی مؤثر بر اضطراب آزمون اشاره کرد و گفت: انتظارات غیرواقع‌بینانه والدین و مقایسه فرزندان با دیگران، از مهم‌ترین عوامل خانوادگی ایجاد اضطراب آزمون است. جملاتی مانند باید شاگرد اول شوی یا چرا مثل فلانی نیستی، از فرزند فلانی یاد بگیر چطور درس می‌خواند فشار روانی شدیدی بر دانش‌آموز وارد می‌کند.

مشاور امور جوانان مدیرکل آموزش‌وپرورش زنجان، فضای رقابتی مدارس و نظام سنجش و ارزشیابی تحصیلی کشور را از عوامل محیطی مؤثر بر اضطراب امتحان دانست و افزود: زمانی که سرنوشت تحصیلی دانش‌آموز به یک یا دو آزمون گره می‌خورد و رقابت شدید حاکم است، اضطراب به‌مثابهٔ یک واکنش طبیعی بروز می‌کند. همچنین عدم تطابق میان برنامه‌ی آموزشی و سطح سؤالات در آزمون‌ها، به‌ویژه در امتحانات نهایی، می‌تواند این اضطراب را تشدید کند.

وی درباره پیامدهای اضطراب آزمون بر سلامت روان، توضیح داد: اضطراب بیش از حد می‌تواند منجر به اختلالات خواب، مشکلات تغذیه، علائم جسمانی مانند تپش قلب و تعریق و تنگی نفس، کاهش اعتمادبه‌نفس، افت تحصیلی، فرسودگی تحصیلی و حتی افسردگی و در موارد حاد منجر به ترک تحصیل شود. البته سطحی از اضطراب بهینه برای انگیزش و پیشرفت تحصیلی ضروری است که حتماً باید وجود داشته باشد.

مهری با ارائه راهکارهایی برای کاهش اضطراب امتحان، گفت: تمرین‌های تنفس عمیق، ذهن‌آگاهی، مراقبه، تصویرسازی هدایت‌شده، شبیه‌سازی فرایند مطالعه و موفقیت، تنظیم خواب، تغذیه مناسب و کاهش استفاده از ابزارهای دیجیتال از جمله راهکارهای فردی مؤثر هستند.

وی نقش خانواده‌ها را بسیار کلیدی دانست و افزود: والدین باید یار دانش‌آموز باشند نه عامل فشار روانی؛ حمایت، درک متقابل، انتظارات منطقی و پرهیز از مقایسه، نقش مهمی در کاهش اضطراب دارد.

او، همچنین بر نقش مدارس و آموزش‌وپرورش تأکید کرد و گفت: معلمان می‌توانند با ایجاد جو حمایتی، پرهیز از مقایسه دانش‌آموزان، برگزاری آزمونک‌های دوره‌ای و پذیرش عاطفی نامشروط دانش‌آموزان، اضطراب آزمون را کاهش دهند. در سطح کلان نیز اصلاح شیوه‌های سنجش و حرکت به سمت سنجش‌های تکوینی و سنجش عملکردی، می‌تواند از فشار روانی دانش‌آموزان بکاهد.

مهری خطاب به دانش‌آموزان گفت: شکست در یک آزمون تحصیلی به معنای بی‌ارزش‌ شدن فرد نیست. زندگی تحصیلی فراز و فرود دارد و موفقیت تنها به نمره محدود نمی‌شود. خودشفقت‌ورزی و پذیرش واقعیت‌ها، مسیر رشد و سلامت روان را هموارتر می‌کند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا