ظرفیت خراسان بزرگ برای خلق مستندهای ماندگار؛ چرا مسئولان هنوز حمایت نمی‌کنند؟

مهدی عوض‌زاده در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا، اظهار کرد: موضوعات متنوع و گسترده‌ای در مشهد و منطقه خراسان وجود دارد که می‌تواند دستمایه تولید آثار مستند جدی و ماندگار باشد. با این حال، تحقق این ظرفیت‌ها نیازمند حمایت جدی‌تر مسئولان فرهنگی است. به نظر من اگر سیاست‌گذاران فرهنگی به شکل عملی‌تر وارد میدان شوند و از مستندسازان حمایت کنند، می‌توان شاهد تولید آثار ارزشمندتری بود که هم از نظر هنری و هم از نظر اجتماعی اثرگذار باشند.

عکس | تهران‌گردی امیر عابدزاده و خواهرش در تهران

وی با اشاره به کارکردهای متنوع سینمای مستند، خاطرنشان کرد: خراسان ظرفیت بالایی برای طرح مسائل اجتماعی و ایجاد گفت‌وگو در جامعه دارد و توجه به آن در سینمای مستند، می‌تواند به ارتقای آگاهی عمومی و نگاه نقادانه نسبت به مسائل مهمی مانند آموزش، فرهنگ و توسعه اجتماعی کمک کند. حضور پررنگ فیلم‌سازان این استان در جشنواره‌های تخصصی نیز می‌تواند سبب تقویت نگاه هنری آنان شود و به‌نظر می‌رسد که در این مسیر، نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای هنوز به اندازه کافی از مستندسازان پشتیبانی نمی‌کنند.

عدم بازگشت سرمایه در سینمای مستند و لزوم حمایت ویژه نهادهای فرهنگی از این حوزه

این کارگردان و تهیه‌کننده سینمای مستند افزود: گونه مستند در سراسر جهان، به دلیل بازگشت سرمایه پایین، نیازمند حمایت‌های ویژه است. معمولاً تلویزیون‌ها و نهادهای فرهنگی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند و در ایران هم باید همین اتفاق به‌طور جدی پیگیری شود. واقعیت این است که ساخت مستند از لحاظ مادی و معنوی روز به روز دشوارتر می‌شود و مستندسازان نمی‌توانند تنها با تولید فیلم امرار معاش کنند. بنابراین، حضور و حمایت همه نهادهای فرهنگی، از صدا و سیما گرفته تا حوزه هنری و سایر ارگان‌ها، ضروری است.

او درباره نقش جشنواره‌ها در ارتقای نگاه هنری فیلمسازان، تصریح کرد: حضور در جشنواره، به ویژه جشنواره‌های تخصصی مثل «سینما حقیقت» که مهم‌ترین فستیوال مستند کشور است، قطعاً توان و نگاه فیلمساز را ارتقا می‌دهد. رقابت با آثار دیگر، تماشای فیلم‌های متنوع داخلی و خارجی و تعامل با سایر فیلمسازان، ذهنیت هنری مستندساز را تقویت می‌کند و نگاهش را تخصصی‌تر می‌کند.

اهمیت جشنواره «سینما حقیقت» در فضای مستندسازی کشور

عوض‌زاده خاطرنشان کرد: من یک مستندساز هستم و این مدیومی است که آن را می‌شناسم و با زبانش کار کرده‌ام؛ بر همین اساس معتقدم که ژانر مستند می‌تواند واقعیت‌های پنهان و کمتر دیده‌شده را بهتر به مخاطب منتقل کند. برای انتقال بهتر این تولیدات، «سینما حقیقت»، ویترین خاص مستندهای تولید شده یک سال کشور است و طبیعتاً هر مستندسازی دوست دارد که فیلمش در این فستیوال اکران شود. این جشنواره بهترین بستر برای دیده شدن فیلم و عرضه آن به مخاطبان است و من هم مانند سایر همکارانم تصمیم گرفتم در این رویداد مهم شرکت کنم.

وی که چندی پیش عنوان نشان فیروزه بهترین فیلم جشنواره «سینما حقیقت» را برای مستند «برای دخترم» از آن خود کرده است، ادامه داد: انتخاب ایده این مستند به تجربیات من در سال‌های فعالیتم در حوزه آموزش و پرورش بازمی‌گردد. پیش از ساخت این اثر، مجموعه‌ای مستند درباره آسیب‌شناسی نظام آموزش عمومی کشور از مقطع دبستان تا پایان دبیرستان، تولید کرده بودم که از تلویزیون پخش شد و همین تجربه میدانی، مسیر ساخت «برای دخترم» را روشن‌تر کرد.

«برای دخترم»؛ مستندی که ساخت آن، ۸ سال زمان برد!

وی افزود: در جریان تولید این مستند به استان‌ها، شهرها و روستاهای متعددی در سراسر کشور سفر کردم و از نزدیک با مدل‌های مختلف مدارس و شرایط آموزشی مواجه شدم. یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین چالش‌هایی که در این مسیر با آن روبه‌رو شدم، موضوع ترک تحصیل و دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل بود. مسأله‌ای که به شکل نگران‌کننده‌ای در نظام آموزشی ما وجود دارد و کمتر به صورت عمیق و میدانی به آن پرداخته شده است.

این مستندساز ادامه داد: همین مواجهه نزدیک باعث شد، ایده ساخت این مستند در ذهن من شکل بگیرد. در نهایت، استان آذربایجان غربی و یکی از روستاهای مرزی این استان به‌عنوان محل اصلی تولید انتخاب شد، چرا که آذربایجان غربی از جمله استان‌هایی است که آمار ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل در آن بالاست و این مسأله ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متعددی دارد. از همین نقطه، فرآیند تولید مستند را آغاز کردم و تلاش شد روایت اصلی، برآمده از واقعیت زیسته همان منطقه باشد. در این مستند بخش‌هایی از زندگی یک دختر را از حدود ۱۲ سالگی تا نزدیک ۲۰ سالگی دنبال کرده‌ام. فیلم در واقع روایت ۸ سال از زندگی اوست.

لزوم حفظ بیان شخصی در عین وفاداری به امرواقع، در سینمای مستند

عوض‌زاده درباره مهم‌ترین ویژگی سینمای مستند، خاطرنشان کرد: این سؤال از زمان تولد این سینما همواره میان پژوهشگران و فیلمسازان مطرح بوده‌است و هم‌چنان هم پاسخی قطعی برای آن وجود ندارد، چرا که اساساً به تعریف مستند بازمی‌گردد. از نظر من، مهم‌ترین ویژگی فیلم مستند، نسبتی است که مستندساز با امر واقع برقرار می‌کند. ماده اصلی مستند، واقعیت روزمره‌ای است که در جهان بیرون وجود دارد اما آن‌چه در فیلم دیده می‌شود، عین همان واقعیت خام نیست بلکه از فیلتر ذهن، نگاه و تحلیل مستندساز عبور می‌کند.

وی افزود: در این فرآیند، مستندساز باید تا حد امکان به واقعیت وفادار بماند و بنیان امر واقع را تحریف نکند اما در عین حال، نگاه خلاقانه و بیان شخصی خود را نیز حفظ کند. این خلاقیت در نسبت با امر واقع و در قالب فرم سینمایی، به نظر من یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های فیلم مستند است و تفاوت یک مستند اثرگذار با یک گزارش صرف را رقم می‌زند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا