لاک‌پشتی لاجوردی که رازهای اشکانی را فاش می‌کند؛ گردن‌آویزی جادویی در موزه رشت

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان ۲۹ آذر ماه، از ثبت سه اثر تاریخی دوره اشکانی و ساسانی از املش در فهرست آثار ملی  خبر داد؛ اشیای کوچکی از جنس «خمیر شیشه» که اکنون در موزه شهر رشت به نمایش درآمده است.

عکس | تهران‌گردی امیر عابدزاده و خواهرش در تهران

این اشیا به قدری ظریف و کوچک هستند که یک ذره‌بین در ویترینی که اشیا به نمایش درآمده، تعبیه شده است. با ذره‌بین این سه شی را با دقت می‌نگرم، لاک پشتی به رنگ لاجورد، دستی مشت شده و پیکرک انسانی!

آزاده صفرزاده، کارشناس میراث فرهنگی که برای ثبت این اشیا منقول تلاش کرده، توضیح می‌دهد: این سه شی تاریخی در گورهای سایت باستان شناسی لیارسنگ بن و در سال ۱۳۹۶ پیدا شده است.

وی می‌گوید: اگر با ذره‌بین نگاه کنید، در میانه هر شی، شکافی تعبیه شده که نشانگر آویز بودن این اشیاست و با نخ یا وسیله دیگر، آن را به گردن خود می‌آویختند. اشیا از جنس خمیر شیشه هستند و قدمت آن اشکانی – ساسانی تخمین زده شده است.

این کارشناس موزه، با اشاره به کابرد این اشیا توضیح می‌دهد: هر سه شی کاربرد آئینی دارد و به طور قطع نقش اسطوره‌ای و نماد آئینی داشته است. از آنجاکه اشیا در گوریافت شده‌اند، بیانگر اعتقاد به جهان پس از مرگ و پایداری زندگی بعد از مرگ را داشته است.

صفرزاده، با بیان اینکه «لاک پشت» در فرهنگ مصر و بین النهرین نماد پایداری جهان بوده است، یادآور شد: در المان‌های خاورمیانه نیز نماد لاک پشت زیاد دیده می‌شود و این بیانگر اشتراکات فرهنگی این منطقه بزرگ است. با این حال یافتن تنها یک گردن‌آویز به شکل لاک پشت در گورهای لیارسنگ بن، این گمانه را به همراه دارد که این شی اهدایی بوده و از مکان دیگری به کوه‌های املش رسیده است.

وی ادامه داد: البته تصویر و نماد لاک پشت را به شکل سفالینه‌های گیلان هم داشته‌ایم، به‌عنوان نمونه، اکنون ظرف سفالین در موزه رشت نگهداری می‌شود که در طرفین ۶ شاخک مانند دارد و گویی شبیه خورشید است. ولی وقتی ظرف سفالی را برمی‌گردانیم، درست شبیه لاک پشت می‌شود. در اندیشه انسان بین النهرین و مصر باستان، دنیا گرد بوده و روی لاکِ لاک پشت قرار گرفته و اگر بپذیریم که لاک پشت در مصر باستان، نماد پایداری جهان است، پیدا شدن این شی در منطقه کوهستانی همچون «لیارسنگ‌بن» عجیب به نظر می‌رسد و این احتمال را می‌دهد که این شی هدیه‌ای بوده باشد برای فردی که جایگاه اجتماعی بالایی در منطقه داشته و یا اینکه از نقطه دیگری به این منطقه رسیده باشد.

صفرزاده، درباره ساخت این اشیا با چنین ظرافتی هم توضیح می‌دهد: فن‌آوری و متالوگرافیک این اشیا که متعلق به ۲۰۰۰ سال پیش بوده، نیز ارزشمند است زیرا این اشیا که از جنس خمیر شیشه هستند، ابتدا قالب‌گیری شده و سپس با ماده کُبالت و پودر لاجورد رنگ آمیزی شده است. می‌دانیم که لاجور به‌عنوان یک رنگ طبیعی، بسیار کمیاب و گران قیمت بوده و بیشتر در منطقه افغانستان امروزی یافت می‌شود.

این کارشناس موزه رشت تاکید کرد: طی چندین فصل حفاری در گورهای منطقه لیارسنگ بن، مهره‌های زیادی پیدا شده و این سه شی تزئینی تنها نمونه‌های منحصر به‌فرد و تکرارنشده هستند؛ به همین دلیل ثبت این اشیا برای گیلان بسیار ارزشمند است.

این کارشناس ثبت میراث منقول، پیرامون مزیت ثبت این اشیا نیز گفت: شورای ثبت کشور، در سال برای هر استان، تعداد بسیار کمی اثر را در فهرست آثار ملی ثبت می‌کند و سالانه برای نگهداری و یا مرمت آن ردیف بودجه درنظر می‌گیرد. اکنون هر سه شی آویزه هرکدام صاحب شناسنامه و شماره ثبت اثر هستند.

وی ادامه داد: آویز مهره‌ای به شکل لاک‌پشت به شماره ثبت ملی ۱۷۵۷۰، آویز مهره‌ای به شکل پیکرک انسانی «الهه مادر» به شماره ثبت ملی ۱۷۵۷۳ و آویز مهره‌ای به شکل دست مشت‌شده به شماره ثبت ملی ۱۷۵۶۹، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. علاقمندان برای دیدن این آثار می‌توانند به موزه رشت واقع در ابتدای خیابان بیستون مراجعه نمایند.

گزارش از مهری شیرمحمدی

انتهای پیام

منبع: ایسنا