پروژه ریلی جنجالی در قفقاز؛ ارمنستان و روسیه در تقابل راهبردی تازه!

به گزارش گروه بین‌الملل نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در جریان دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، درباره پروژه بازگشایی خطوط ارتباطی موسوم به «مسیر ترامپ» (TRIPP) گفتگو کرده است.

عکس | تهران‌گردی امیر عابدزاده و خواهرش در تهران

وی اطلاع داد که ارمنستان و آمریکا در حال انجام «مذاکرات دوجانبه بسیار سازنده» در جهت اجرای این طرح هستند.

پاشینیان در بخش عمومی این دیدار بدون ارائه جزئیات دقیق اظهار داشت: «این‌ها واقعاً تغییرات قابل‌توجه و پرمحتوایی برای منطقه ما هستند. در اینجا ظرافت‌های متعددی نیز وجود دارد که به روابط دوجانبه ما با روسیه مربوط می‌شود.»

تناقض در روایت‌ها پیرامون نقش روسیه

هفته گذشته، میخائیل کالوگین، مدیر دپارتمان چهارم کشورهای همسود (CIS) در وزارت امور خارجه روسیه، به این پروژه اشاره کرده و آمادگی مسکو برای رایزنی با ارمنستان درباره مشارکت احتمالی روسیه را اعلام کرده بود. اما روبن روبینیان، نایب‌رئیس پارلمان ارمنستان، این موضوع را رد کرد و گفت هیچ بحثی در مورد دخالت احتمالی روسیه در پروژه «مسیر ترامپ» وجود ندارد.

رابرت قوندیان، کارشناس مسائل سیاسی، معتقد است که «ظرافت‌های» مورد اشاره پاشینیان نه به خودِ «مسیر ترامپ»، بلکه به ادامه آن مربوط می‌شود؛ یعنی ساخت راه‌آهن در بخش‌های یراسخ به سمت مرز نخجوان و از گیومری به سمت مرز ترکیه.

قوندیان تأکید کرد: «در حال حاضر مقامات ارمنستان تلاش می‌کنند به روسیه نشان دهند که این مسیرهای فرعی، حداکثر چیزی است که فدراسیون روسیه می‌تواند ادعای مشارکت در آن را داشته باشد.»

موانع حقوقی مدیریت روسیه بر مسیر جدید

به گفته این کارشناس، قرارداد امتیازی امضا شده میان ارمنستان و روسیه در سال 2008 چنین چیزی را پیش‌بینی نمی‌کند. طبق این سند، شرکت «راه‌آهن قفقاز جنوبی» (وابسته به راه‌آهن روسیه) تنها مدیریت خطوطی را بر عهده می‌گیرد که خودِ این شرکت می‌سازد.

وی یادآور شد که چون روسیه سازنده پروژه «مسیر ترامپ» نخواهد بود، بنابراین نمی‌تواند صحبت از مدیریت راه‌آهن عبوری از این مسیر توسط روس‌ها باشد.

این کارشناس سیاسی خاطرنشان کرد: «اگر روس‌ها انتظار دارند که ارمنستان مدیریت این پروژه را به آن‌ها واگذار کند، این یک خواسته نسبتاً ساده‌لوحانه است. بعید است که یک شرکت ارمنی-آمریکایی برای ساخت راه‌آهن «مسیر ترامپ» شکل بگیرد و سپس مدیریت آن به یک شرکت روسی واگذار شود.»

اظهارات پاشینیان و پوتین درباره مسیرهای جدید

به گفته طرف ارمنی، در دیدار خصوصی انجام شده در سن‌پترزبورگ، رئیس‌جمهور روسیه اشاره کرده که با نخست‌وزیر ارمنستان درباره مسائل انرژی و لجستیک گفتگو کرده‌اند.

پوتین در سخنان آغازین خود نیز ذکر کرد که در دیدار قبلی، پاشینیان مسائل مختلفی را مطرح کرده که می‌توان روی آن‌ها کار مشترک انجام داد، از جمله احیای مسیرهای قدیمی و ایجاد مسیرهای جدید که «مرزهای ارمنستان را باز خواهند کرد».

نیکول پاشینیان نیز به نوبه خود تأکید کرد که قطارهایی از روسیه هم‌اکنون از طریق خاک جمهوری آذربایجان به ارمنستان می‌آیند و افزود: «دستور کار برای احیای برخی قطعات ریلی دیگر به مرحله بلوغ رسیده است.»

نخست‌وزیر ارمنستان تصریح کرد: «منظور من بخش‌های ایجوان، یراسخ و آخوریک است. این‌ها خطوط آهنی هستند که ارمنستان را به جمهوری آذربایجان، و بخش اصلی جمهوری آذربایجان را به نخجوان و ترکیه متصل می‌کنند، چرا که یک روند سیاسی نسبتاً فعال در جریان است.»

به گفته وی، هنوز تصمیمات سیاسی نهایی برای بازگشایی این خطوط ریلی اتخاذ نشده، اما وضعیت به مرحله‌ای رسیده که باید کارهای مقدماتی انجام شود.

چرا «مسیر ترامپ» و نه «چهارراه صلح»؟

رابرت قوندیان، کارشناس «شورای ارمنی»، معتقد است که ارمنستان به طور فعال برای ادامه پروژه «مسیر ترامپ»  آماده می‌شود، به‌ویژه بازسازی راه‌آهن در بخش‌های یراسخ به مرز نخجوان و گیومری به مرز ترکیه.

وی گفت: «در این بخش‌ها راه‌آهنی داریم که تحت مدیریت شرکت روسی “راه‌آهن قفقاز جنوبی” است، اما کامل نیست. بخش‌های یراسخ-ایروان و ایروان-گیومری وجود دارند، اما نیاز به بازسازی بخش گیومری به مرز ترکیه و یراسخ به نخجوان است.»

به عقیده قوندیان، پاشینیان دقیقاً درباره همین بخش‌ها و «ظرافت‌های» مرتبط با آن با پوتین گفتگو کرده است.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا به جای پروژه «چهارراه صلح» (طرح دولت پاشینیان برای رفع انسدادها)، صحبت از راه عبوری از سیونیک (مسیر ترامپ) است، گفت که دو مسیر برای ادامه «مسیر ترامپ» وجود دارد: راه‌آهن قارص-نخجوان که توسط ترکیه ساخته خواهد شد و راه‌آهن یراسخ-گیومری.

او تصریح کرد: «”چهارراه صلح” فرآیندی بسیار گسترده‌تر و بزرگ‌مقیاس‌تر است که توجه و منابع بیشتری می‌طلبد. اما “مسیر ترامپ” و منطقی که بیان کردم، برنامه‌ای بسیار مشخص‌تر و قابل اجراتر در آینده نزدیک است.»

خطر کارشکنی مسکو و اهمیت مسیر ایجوان-قازاخ

به ارزیابی این کارشناس، ارمنستان باید تلاش کند تا به عنوان ادامه «مسیر ترامپ»، خطوط ریلی با کیفیت بالا و ظرفیت زیاد داشته باشد تا نیازهای کشورهای ذینفع را برآورده کند.

وی افزود: «در حال حاضر برای حمل بار با راه‌آهن موجود، توصیه می‌شود سرعت از 35-40 کیلومتر در ساعت فراتر نرود؛ در حالی که برای مثال راه‌آهن ترکیه و خطوطی که جمهوری آذربایجان می‌سازد، سرعتی تا 100-120 کیلومتر در ساعت را تأمین می‌کنند.»

به باور قوندیان، شرکت «راه‌آهن قفقاز جنوبی» و روسیه جای کار زیادی دارند، البته اگر بخواهند در این روند مشارکت کنند و از حمل‌ونقل کالا سود اقتصادی ببرند: «اگر تصمیم سیاسی گرفته شود و روسیه موافقت کند که نوسازی، ساخت و تعمیرات را انجام دهد و مانند توافق آمریکا در سیونیک، با ارمنستان همکاری کند، سود مشترک خواهد برد.»

با این حال، او احتمال کارشکنی مسکو را رد نمی‌کند و می‌گوید که برای روسیه «از نظر ژئوپلیتیک به‌صرفه نیست» که ارمنستان دارای خطوط ریلی باکیفیت باشد: «با توجه به نوع تفکر حاکم در کرملین و نگاه آن‌ها به روندهای فضای پساشوروی، به احتمال زیاد روسیه سعی خواهد کرد با یک دست چند هندوانه بردارد و در نهایت همه را از دست خواهد داد.»

این کارشناس همچنین به مسیر ایجوان-قازاخ اشاره کرد و گفت اگر این مسیر فعال شود، «کوتاه‌ترین مسیر ارتباط زمینی شرق و غرب در تاریخ» شکل خواهد گرفت.

رابرت قوندیان گفت: «از جمهوری آذربایجان نظراتی شنیده می‌شود مبنی بر اینکه باکو می‌تواند راه‌آهن قازاخ تا مرز ارمنستان را به سرعت بازسازی کند. این مسیر می‌تواند برای ما حیاتی باشد.»

او معتقد است که در مورد ایجوان نیز همانند یراسخ و آخوریک، مسکو فرصت‌هایی برای مشارکت در بازسازی، سرمایه‌گذاری و کسب سود اقتصادی دارد، اما محتمل‌تر آن است که روسیه بخواهد همه چیز را در انحصار خود بگیرد و در نتیجه همه چیز را از دست بدهد.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم