رازهای زنجیره ارزش صنایع‌دستی در جشنواره اقوام گرگان؛ نمایش زنده پنبه تا لباس‌های سنتی

به گزارش خبرنگار مهر، در بخشی از هفدهمین جشنواره بین‌المللی فرهنگ اقوام ایران‌زمین که به تازگی در شهر گرگان برگزار شد، زنجیره کامل ارزش صنایع‌دستی با محوریت پنبه و ابریشم به‌صورت زنده در معرض دید عموم قرار گرفت؛ رویکردی که تلاش داشت فاصله میان تولید، مهارت و بازار را کاهش دهد. در این راستا یکی از شرکت‌هایی که با بهره‌گیری از نام‌های تاریخی «ابریشم» و «گرگان» برای برند خود فعالیت می‌کند، با گردهم آوردن ۲۵ هنرمند بومی استان گلستان، فرآیند تولید را از نخ‌ریسی تا طراحی و دوخت لباس به‌صورت هم‌زمان پیش می‌برد و در این جشنواره هم بخشی را به نمایش همین روند اختصاص داد.

لحظه‌ای ناب از پوریا پورسرخ در شب یلدا؛ آوازخوانی پرانرژی برای مادر و همسرش

آنچه این نمایش را از غرفه‌های معمول صنایع‌دستی متمایز می‌کرد، تأکید بر «هم‌زمانی تولید» بود. هر هنرمند، بخشی از کار را در همان لحظه انجام می‌داد؛ یکی نخ می‌ریسید، دیگری پارچه آماده می‌کرد، آن‌سوتر طراحی لباس شکل می‌گرفت و در نهایت، دوخت به‌عنوان حلقه پایانی زنجیره انجام می‌شد. این هم‌افزایی، تصویری روشن از وابستگی متقابل مهارت‌ها و نقش‌ها در اقتصاد صنایع‌دستی ارائه می‌داد.

نمایش این زنجیره ارزش، به‌ویژه در بستر جشنواره فرهنگ اقوام، معنایی فراتر از یک ارائه نمایشی پیدا کرد. در استانی مانند گلستان که پیشینه تولید ابریشم، بافندگی و پوشاک سنتی بخشی از هویت فرهنگی آن است، چنین رویکردی یادآور این واقعیت بود که صنایع‌دستی تنها «محصول» نیست، بلکه مجموعه‌ای از دانش، مهارت، زمان و فرهنگ است که در کنار هم معنا پیدا می‌کنند.

از منظر اقتصادی نیز، این الگو می‌تواند پاسخی عملی به یکی از چالش‌های دیرینه صنایع‌دستی باشد؛ گسست میان تولیدکننده، طراح و بازار. وقتی تمام مراحل در یک زنجیره منسجم تعریف می‌شود، ارزش افزوده در همان منطقه باقی می‌ماند و سهم هنرمند از فرآیند تولید پررنگ‌تر می‌شود.

حضور بازدیدکنندگان در این بخش نشان داد که مخاطب امروز، بیش از خرید یک کالا، به دانستن داستان پشت آن علاقه‌مند است. داستانی که از پیله و نخ آغاز می‌شود و به پوشاکی می‌رسد که هویت محلی را بازنمایی می‌کند. به‌نظر می‌رسد نمایش زنده زنجیره ارزش صنایع‌دستی، اگر از حالت مقطعی و جشنواره‌ای خارج شود، می‌تواند به الگویی پایدار برای معرفی و تقویت اقتصاد خلاق در استان‌هایی مانند گلستان تبدیل شود.

در واقع گر به هر بخش از زنجیره تولید توجه شود، همه از مزایای آن بهره‌مند خواهند شد. نگاهی که در بستر جشنواره فرهنگ اقوام، از حالت شعار خارج شد و در قالب یک تجربه عینی و قابل لمس، پیش چشم مخاطبان قرار گرفت.

بخش دیگری که به‌عنوان محور اصلی پاویون زنجیره ارزش جشنواره اقوام مورد توجه قرار گرفت، نمایش مراحل پرورش نوغان، استخراج نخ ابریشم، رنگرزی سنتی و بافت پارچه‌های ابریشمی بود؛ فرآیندی که توسط صنعتگران با دقت و مهارت اجرا شد و بازدیدکنندگان را با ظرافت‌ها و زیبایی‌های این هنر کهن آشنا ساخت. هنری که قزلباش‌ها با حفظ روش‌های اصیل، آن را از گزند فراموشی نجات دادند. در این بخش، محصولاتی چون دستمال، حوله، پوشاک سنتی و پارچه‌های ابریشمی به نمایش درآمد.

آنها از پنبه‌های سفید، سبز و قهوه‌ای یا مله استفاده می‌کنند مله در زمان قدیم خوش یمن بوده و با آن سجاده و سفره درست می‌کردند حالا کشت آن را گسترش داده و با پنبه آن پارچه می بافند. ابریشم هم با موادی از جمله پوست انار و گردو رنگ می‌شود تا همه چیز در فرایند تولید پارچه سنتی و طبیعی باشد. همچنین در این فرایند اگرچه همیشه از «کارچاله» برای بافت پارچه استفاده می‌شد اما با افزودن چند پدال به این دستگاه قدیمی، نقش هم به پارچه در هنگام بافت افزوده می‌شود به این ترتیب سلیقه بازار هم در نظر گرفته می‌شود.

هدی حسینی که متولی این غرفه در نمایشگاه اقوام ایران زمین بود گفت: زنجیره نساجی را با شعار «از تولید تا جامعه» به مدت ۱۳ سال است که در استان گلستان اجرا می‌کنیم. ین زنجیره شامل کاشت پنبه، نخ‌ریسی، رنگ‌رزی، تهیه پارچه، سوزن‌دوزی و در نهایت تبدیل آن به محصولات موردنیاز جامعه از جمله جلیقه، کت، مانتو، شال، شال مبلی و رومیزی است که با همراهی ۲۵ هنرمند فعال صنایع‌دستی حوزه نساجی در بخش‌های مختلف انجام می‌شود. در این نمایشگاه تلاش کردیم زنجیره ارزش پنبه را به‌صورت کامل از بذر، چرخ ریسندگی، پارچه‌بافی، سوزن‌دوزی و دیگر مراحل به نمایش بگذاریم تا علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان در حین حضور در جشنواره، این فرآیند را به‌صورت عینی مشاهده کرده و با آن آشنا شوند. بخش عمده بازار فروش ما در حوزه صادرات است و محصولات نساجی و صنایع‌دستی تولیدی به کشورهایی مانند ایتالیا، بریتانیا، سوئد، استرالیا، کانادا، نروژ و دیگر کشورهای اروپایی صادر می‌شود.

یکی از مواد اولیه ای که این زنجیره با آن سر و کار زیادی دارد پنبه است به همین دلیل این شرکت تلاش کرده تا در استان گلستان جشنواره پنبه را برگزار کند. این جشنواره امسال هم در روزهای ۵ و ۶ مهر ماه در مزرعه گردشگری کشاورزی توسکا برگزار شد و هدفش بازبینی معضلات و ظرفیت‌های تولید این محصول مهم در گلستان بود.

منبع: خبرگزاری مهر