جشن دیگان؛ سفری به اعماق تاریخ کهن ایران که شاید نمی‌شناسید!

بسیاری از مردم تنها با تاریخچه جشن شب یلدا که در آخرین روز پاییز برگزار می‌شود آشنایی دارند و دیگر جشن‌های اصیل ایرانی را نمی‌شناسند؛ در حالی‌که بسیاری از این مناسبت‌ها ریشه در اعتقادات، فرهنگ و آداب و رسوم نیاکان ما دارد. ضمن خواندن ادامه این مطلب، با جشن دیگان آشنا خواهید شد و می‌توانید برای گرامی‌داشت آن، از حالا برنامه‌ریزی کنید.

لحظه‌ای ناب از پوریا پورسرخ در شب یلدا؛ آوازخوانی پرانرژی برای مادر و همسرش

جشن دیگان یعنی چه؟

در پاسخ به سوالاتی مانند تاریخچه جشن دیگان چگونه است، باید گفت جشن دیگان از مناسبت‌های کهن ایران باستان است که ریشه در گاه‌شماری و باورهای دینی ایرانیان دارد. این جشن، برخلاف برخی جشن‌های فصلی مانند یلدا یا جشن مهرگان، نه به‌طور مستقیم به تغییر فصل، بلکه به هم‌نام شدن روز و ماه «دی» و بزرگداشت مفهوم «دی» به‌عنوان صفتی از صفات اهورامزدا مربوط می‌شود و در قالب چند روز جداگانه در ماه دی گرامی داشته می‌شده است.

تاریخ جشن های دیگان

جشن دیگان در سنت ایران باستان شامل چهار جشن جداگانه در ماه دی است که این جشن‌ها بر پایه گاه‌شماری کهن ایرانی شکل گرفته‌اند؛ گاه‌شماری‌ای که در آن هر روز از ماه نام ویژه‌ای داشته و هرگاه نام روز و نام ماه یکسان می‌شده، آن روز را جشن می‌گرفته‌اند.

از آن‌جا که نام ماه «دی» در ماه دی چهار بار تکرار می‌شود، چهار جشن دیگان به وجود آمده است.

در ادامه مختصرا به هریک از جشن های دیگان یا جشن دی زرتشتیان که جنبه‌های مذهبی نیز دارد، پرداخته‌ایم.

اولین جشن دیگان چندم دی است؟

بر اساس تقویم سنتی زرتشتی و گاه‌شماری کهن ایرانی، تاریخ اصلی روز اول جشن دیگان ۱ دی است که مهم‌ترین دیگان محسوب شده و دی‌به‌خرّه یا خرم‌روز نیز نامیده می‌شود.

دومین جشن دیگان کدام روز است؟

۸ دی که با عنوان دی‌به‌آذر هم نامیده می‌شود، جشن دوم دیگان است.

سومین جشن دیگان چیست؟

۱۵ دی نیز در تقویم کهن ایران باستان به عنوان جشن سوم دیگان ثبت شده که با عنوان دی‌به‌مهر نیز شناخته می‌شود.

چهارمین جشن دیگان کدام روز دی است؟

۲۳ دی یا روز دی‌به‌دین، روز چهارم جشن دیگان است که گرامی‌داشته می‌شود.

اختلاف نظر برخی منابع در تاریخ دقیق دیگان

در برخی تقویم‌ها و منابع معاصر، تاریخ‌های ۲ دی، ۹ دی و ۱۶ یا ۱۷ دی نیز به عنوان «جشن دیگان» ثبت شده که البته لازم به ذکر است بسیاری از کارشناسان همان تواریخی که پیش‌تر ذکر شد، یعنی یکم، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم دی را معتبرتر می‌دانند.

دلیل اختلاف در تاریخ های جشن دیگان چیست؟

اختلاف در تاریخ‌های ذکرشده برای روزهای جشن دیگان به دلیل تفاوت میان تقویم رسمی هجری شمسی امروز و برخی تقویم‌های زرتشتی قدیم (مانند قدیم‌العمل یا یزدگردی) است که در طول زمان دچار جابجایی یک‌روزه شده‌اند. در نتیجه، هنگام تبدیل تاریخ‌های کهن به تقویم رسمی امروز، برخی جشن‌ها یک روز جلوتر یا عقب‌تر ثبت گردیده است.

نحوه برگزاری جشن دیگان

در برخی منابع گفته شده که هریک از روزهای جشن دیگان، با روشن کردن آتش توسط مردم و جمع شدن دور درخت سروی قدیمی و پایکوبی و هدیه دادن به یکدیگر، گرامی‌داشته می‌شده است؛ اما این موارد کمی اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد.

در واقع، آیین‌های مربوط به جشن دیگان بیشتر جنبه دینی، اخلاقی و نمادین داشته و برخلاف برخی جشن‌های پرآیین، با مراسم نمایشی گسترده‌ای همراه نبوده است. در این روزها، توجه به پاکی، پرهیز از خشونت، نیایش و احترام به نظم کیهانی از اصول مهم به‌شمار می‌آمد و امروزه نیز بیشتر به‌صورت نمادین یا در محافل زرتشتی گرامی داشته می‌شود.

آداب و رسوم جشن دیگان

• دوری از هرگونه خطا و اشتباه در این ایام
• پرهیز از گناه برای محافظت از خود در برابر نیروهای اهریمنی
• پرهیز از کشتن حیوانات
• عبادت کردن
• خوردن سیر، سبزیجات و گوشت پخته با هدف مقابله با سرما و ایمن شدن در برابر بیماری‌ها (این مورد تنها در منابعی محدود ذکر شده است)

کلام آخر

آشنایی با تمام جشن‌های شاد ایرانی، چه ریشه مذهبی داشته باشد و چه فرهنگی یا تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و جشن دیگان نیز یکی از همین مناسبت‌هاست. اختلاف تاریخ‌ها نیز به معنای وجود جشن‌های متفاوت یا نادرست بودن منابع نیست، بلکه ناشی از تفاوت مبنای تقویمی است. گفته می‌شود ریشه تاریخی جشن دیگان هم‌چنان همان چهار روز مشخص در ماه دی است، هرچند در تقویم‌های امروزی ممکن است با یک تا دو روز اختلاف ثبت شده باشد.

نظر شما چیست؟ در صورتی که تاریخ دقیق جشن های دیگان را می‌دانید، در قسمت نظرات برای ما بنویسید.

منبع: ستاره