چرا آلودگی هوا در زمستان کلان‌شهرها نفس را بند می‌آورد؟ راز ناترازی آلاینده‌ها و توان اقلیمی شهرها فاش شد!

صادق ضیاییان در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا با تأکید بر مفهوم توان اقلیمی و تهویه طبیعی شهرها اظهارکرد: هر شهر بر اساس موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی، وجود کوه، دشت و دریا و… ظرفیت مشخصی برای تهویه هوا دارد. این ظرفیت در تابستان‌ها افزایش و در زمستان‌ها کاهش پیدا می‌کند بنابراین میزان انتشار آلاینده‌ها در زمستان باید متناسب با توان تهویه تنظیم شود چراکه در غیر این صورت، شاخص‌های آلودگی هوا افزایش پیدا می‌کند.

لحظه‌ای ناب از پوریا پورسرخ در شب یلدا؛ آوازخوانی پرانرژی برای مادر و همسرش

وی در ادامه گفت: یکی از دلایل اصلی بروز آلودگی شدید هوا در کلان‌شهرها افزایش میزان انتشار آلاینده‌ها نسبت به ظرفیت طبیعی تهویه هواست که این مسئله باید در برنامه‌ریزی شهری و توسعه صنعتی مورد توجه قرار گیرد.

وضعیت آلودگی هوا در پاییز و زمستان امسال

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با اشاره به شرایط اقلیمی سال جاری اظهارکرد: پاییز امسال به‌ جز روزهای پایانی، عمدتا با خشکسالی قابل توجهی همراه بود. بر همین اساس عبور سامانه‌های بارشی موثر از کشور محدود و این موضوع باعث افزایش تعداد روزهایی شد که هوا پایدار و ساکن بود. با این حال برای فصل زمستان انتظار می‌رود که بارش‌ها در محدوده نرمال و در برخی مناطق حتی بیش از نرمال باشد.

ضیاییان ادامه داد: بر همین اساس، پیش‌بینی می‌شود تعداد روزهای آلوده زمستان امسال نسبت به زمستان گذشته کمتر باشد.

وی خاطرنشان کرد: چالش آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی به‌طور معمول تا حدود نیمه بهمن‌ماه ادامه دارد و پس از آن، با تغییر الگوهای جوی از شدت آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی کاسته می‌شود.

هشدار برای کلان‌شهرها و نقش مدیریت آلاینده‌ها

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با اشاره به صدور هشدار نارنجی برای برخی کلان‌شهرها و شهرهای صنعتی گفت: تا صبح چهارشنبه (۳ دی‌ماه) شرایط پایداری جو حاکم خواهد بود و در صورت مدیریت‌ نشدن منابع آلاینده، امروز (۲ دی‌ماه) و صبح چهارشنبه شاخص کیفیت هوا افزایش خواهد یافت و کیفیت هوا کم می‌شود.

پایداری جو پدیده‌ای قابل پیش‌بینی است

وی در خصوص میزان پیش‌بینی پذیری پایداری جو تأکید کرد: پایداری جو پدیده‌ای قابل پیش‌بینی است و بر اساس الگوهای جوی، وضعیت امواج تراز میانی و شرایط سطح زمین قابل رصد است. با این حال هرچه بازه زمانی پیش‌بینی طولانی‌تر شود، دقت آن کاهش پیدا می‌کند. بر همین اساس پیش‌بینی پایداری هوا معمولا چهار یا پنج روزه و در نهایت ۱۰ یا ۱۵ روزه است همچنین پیش‌بینی‌های آلودگی هوا معمولاً در بازه‌های کوتاه‌مدت معتبرتر محسوب می‌شوند که شرایط پیش‌بینی آن در دنیا نیز به همین صورت است.

«توان تهویه» شاخصی قابل محاسبه برای برنامه‌ریزی شهری

ضیاییان در پاسخ به این پرسش ایسنا که آیا توان تهویه شهرها قابل اندازه‌گیری است یا صرفاً تجربی ارزیابی می‌شود، توضیح داد: توان تهویه شاخصی کاملاً قابل محاسبه است که بر اساس متوسط سرعت باد در لایه‌های مختلف جو از سطح زمین تا تراز ۵۰۰ میلی‌بار و ارتفاع لایه مرزی جو محاسبه می‌شود. این لایه مرزی در زمستان‌ها کوچک‌تر و در تابستان‌ها بزرگ‌تر و به همین دلیل ظرفیت تهویه هوا در زمستان کاهش می‌یابد.

وی افزود: با استفاده از داده‌های اقلیمی حداقل ۳۰ ساله، می‌توان ظرفیت تهویه هر شهر را به‌صورت میانگین محاسبه و بر اساس آن مشخص کرد چه میزان آلاینده قابلیت ورود به جو شهر را دارد، بدون آنکه شاخص آلودگی از حد مجاز عبور کند. این اطلاعات باید مبنای برنامه‌ریزی شهری، استقرار صنایع و الگوی توسعه در افق‌های ۳۰ تا ۵۰ ساله قرار گیرد. در واقع این کار اقدامی تحقیقاتی برای برنامه‌ریزی‌های شهریست. 

ضیاییان ادامه داد:‌ توان تهویه هوا شاخصی نیست که هر روز محاسبه شود اما هواشناسی این شاخص‌ها را به‌صورت روزانه برای پایداری جوی محاسبه می‌کند همچنین در قالب مطالعات بلندمدت در اختیار نهادهای تصمیم‌گیر قرار می‌دهد. بر این اساس انتظار می‌رود سازمان‌های متولی برنامه‌ریزی شهری و توسعه، از این داده‌ها در سیاست‌گذاری‌های کلان استفاده کنند اما در حال حاضر اطلاعی ندارم که برنامه‌ریزی مدیریت شهری تهران چه زمانی انجام شده یا آن زمان چگونه محاسبه شده است؟ 

دو نوع اصلی آلودگی هوا در ایران 

وی درباره سازوکارهای بروز آلودگی هوا گفت: در ایران به‌طور کلی با دو نوع اصلی آلودگی هوا مواجه هستیم. یکی از انواع آن آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی و دیگری آلودگی ناشی از گرد و خاک است که ساز و کار دینامیک جو برای شکل‌گیری هر یک متفاوت و حتی گاهی متضاد است.

رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با اشاره به آلودگی‌های ناشی از گرد و خاک اظهار کرد: این نوع آلودگی عمدتاً در شرایط ناپایداری‌های جوی، وزش بادهای شدید و فعال شدن کانون‌های گرد و خاک رخ می‌دهد. در چنین وضعیتی، صعود هوا و انتقال ذرات معلق به مناطق مسکونی اتفاق می‌افتد و بیشتر در اواخر بهار و فصل تابستان و اغلب در خشکسالی‌های پیاپی رخ می‌دهد و خاک در کانون‌ها خشک و مستعد خیزش می‌شود.

ضیاییان در پایان گفت: در مقابل، آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی کاملا وابسته به دو جنبه اساسی یعنی عوامل دینامیک جو و میزان انتشار آلاینده‌هاست. میزان انتشار آلاینده‌ها باید مطابق با توان اقلیمی شهرها باشد. این نوع آلودگی زمانی تشدید می‌شود که پایداری جو، سکون هوا یا وارونگی دما شکل بگیرد و هوا توان جابه‌جایی عمودی و افقی نداشته باشد. این شرایط عمدتا اواخر پاییز و فصل زمستان در کلان‌شهرها و شهرهای صنعتی کشور اتفاق می‌افتد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا