پژوهشگر زن ایرانی با کسب گرنت کامستک ۲۰۲۵ به اوج علم جهان اسلام رسید!

به گزارش نمابان و به نقل از ایسنا، برنامه گرنت پژوهشی COMSTECH ۲۰۲۵ از سوی کمیته دائمی همکاری‌های علمی و فناوری کشورهای اسلامی (COMSTECH) اجرا می‌شود و تمرکز آن بر شناسایی و پشتیبانی از ظرفیت‌های علمی نوظهور در میان پژوهشگران زن جوان کشورهای اسلامی است.

فوری/ اصلاحیه دولت برای مصوبۀ بنزین

انتخاب دکتر بیهقی در این برنامه، بیانگر جایگاه علمی و فعالیت‌های پژوهشی برجسته وی در حوزه فناوری‌های زیستی و علوم زیست‌پزشکی است؛ حوزه‌ای که در سال‌های اخیر نقش مهمی در توسعه دانش، سلامت و نوآوری‌های فناورانه ایفا کرده است.

کمیته دائمی همکاری‌های علمی و فناوری سازمان همکاری اسلامی (COMSTECH) با هدف افزایش همکاری‌های علمی، ارتقای سطح ارتباطات پژوهشی میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) و توسعه آموزش‌های تکمیلی، سرمایه‌گذاری در بخش تحقیقات، توجه ویژه به فناوری اطلاعات، تبادل اطلاعات علمی و جلوگیری از فرار مغزها تأسیس شده است.

جایزه و گرنت‌های پژوهشی کامستک به‌صورت دوره‌ای و تقریباً هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان و پژوهشگران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در رشته‌هایی مانند ریاضیات، فیزیک، زیست‌شناسی و شیمی اعطا می‌شود. معیار اصلی این جایزه، عملکرد و دستاوردهای علمی افراد است که بر اساس شاخص‌هایی مانند تأثیرگذاری انتشارات علمی، مقالات منتشرشده و میزان ارجاعات آنها در سطح بین‌المللی ارزیابی می‌شود.

سازمان همکاری اسلامی با عضویت ۵۷ کشور از چهار قاره، پس از سازمان ملل متحد، دومین سازمان بزرگ بین‌دولتی جهان به شمار می‌رود و برنامه‌هایی مانند گرنت‌های پژوهشی کامستک را با هدف تقویت هم‌افزایی علمی میان کشورهای عضو دنبال می‌کند.

تولید نانو مکمل‌هایی برای پیشگیری و درمان آلزایمر

دکتر ماریا بیهقی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک سلامت مشهد در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره اظهار کرد: محصولاتی که در حوزه نانو به تولید رساندیم، دارویی برای پیشگیری و درمان آلزایمر است که این داروی مکمل به صورت آب نبات و آدامس تولید می‌شود.

بیهقی با بیان اینکه این داروی مبتنی بر نانوذرات حاوی فرآورده‌های طبیعی همچون نانو ذرات «فنکول» و «کوئرستین» است، اظهار کرد: دو ماده مؤثره این دارو یعنی «فنکول» و «کوئرستین» به صورت نانو، فرموله شد و این فرمولاسیون در گام نخست برای تولید دارو با فرم آدامس و آب‌نبات استفاده شد، ولی از آنجایی که این داروها بیشتر برای افراد سالمند تجویز می‌شوند، این فرمولاسیون را به صورت شربت عرضه کردیم که دارای خواص درمانی است.

وی ادامه داد: این دارو بر اساس بیان یکسری از ژن‌هایی است که منجر به بروز بیماری آلزایمر می‌شوند و نانو ذرات به کار رفته در این مکمل دارویی، بیان ژن‌ها را کاهش می‌دهد و یا از بیان آنها جلوگیری می‌کند.

مجری طرح با بیان اینکه ژن‌های APP و MAPT عامل کد کننده بتاآمیلوئیدها و پروتئین تاو (Tau) است، خاطر نشان کرد: استفاده از این داروی مکمل موجب می‌شود که بیان این ژن‌ها کاهش یابد و یا باعث مهار بیان این ژن‌ها می‌شود و در نتیجه این پروتئین که بر روی نورون‌ها اثرگذار است، مانع از کد کردن آنها می‌شود.

بیهقی ادامه داد: این داروی مبتنی بر نانو ذرات علاوه بر درمان و پیشگیری از آلزایمر، به پیشگیری از سرطان‌های دهان، مری و معده، از بین بردن سلول‌های سرطانی، بهبود علائم آلرژی، کاهش التهاب و آزادسازی ترکیبات هیستامین در واکنش‌های حساسیتی، کنترل قند خون، جلوگیری از عفونت، جلوگیری از بیماری‌های عصبی و کمک به پیشگیری از بیماری‌های قلبی و کاهش فشار خون بالا، افزایش سیستم ایمنی بدن و کاهش سوزش پوست کمک می‌کند.

این محقق با بیان اینکه این داروی مکمل برای پیشگیری و درمان آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد، یادآور شد: در فاز کارآزمایی بالینی ۳۰ فرد مبتلا به بیماری آلزایمر را مورد مطالعه قرار دادیم و این افراد دارای حرکات رفتاری و تنش‌های رفتاری و عصبی بوده و خواب کافی نداشتند و با مصرف این دارو، این حرکات بهبود یافت.

این محقق دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه این دارو هم یک داروی آنتی اکسیدانی قوی است، گفت: نتایج تست‌های بالینی نشان داد که با مصرف این دارو لرزش دست‌های بیماران مبتلا به پارکینسون بهبود یافت، ضمن آنکه رفتارهای عصبی و رفتاری آنها نیز کاهش یافت.

وی با بیان اینکه این دارو به عنوان داروی مکمل باید در کنار داروهای تجویز شده از سوی پزشکان مورد استفاده قرار گیرد، گفت: مصرف این دارو همچنین موجب افزایش اثربخشی داروهای بیماران مبتلا به آلزایمر شده است.

اثربخشی دارویی برای پیشگیری و درمان آلزایمر

بیهقی به بیان عملکرد این دارو در بدن پرداخت و گفت: دو نانو ذره استفاده شده در این دارو موجب مهار بیان یکسری ژن‌ها می‌شود، به این صورت که از سن ۴۵ تا ۶۵ سالگی به ویژه برای افرادی که در خانواده آنها بیماری آلزایمر وجود دارد، احتمال مبتلا شدن آنها به این بیماری بیشتر می‌شود؛ چرا که در این افراد در سن ۴۵ تا ۶۵ سالگی ژن‌های APP و MAPT فعال می‌شوند.

مجری طرح با بیان اینکه ژن‌های APP و MAPT عامل کد کننده بتاآمیلوئیدها و پروتئین تاو (Tau) است، خاطر نشان کرد: استفاده از این داروی مکمل موجب می‌شود که بیان این ژن‌ها کاهش یابد و یا باعث مهار بیان این ژن‌ها می‌شود و در نتیجه این پروتئین که بر روی نورون‌ها اثرگذار هستند، مانع از کد کردن آنها می‌شود.

نتایج مطالعات حیوانی

وی فاز مطالعات حیوانی را از دیگر بخش‌های تحقیقاتی این پروژه عنوان کرد و گفت: در بیماری آلزایمر به دلیل تولید پلاک‌های آمیلوئیدی و رسوب آن بر روی سلول‌های نورونی از یک طرف و نیز هایپر فسفریله شدن پروتئین تائو و ایجاد سمیت در داخل سلول‌های نورونی از عوامل مهم و کلیدی در بیماری‌ آلزایمر است. در این فاز تحقیقاتی اقدام به بیان ژن APP با تزریق نانو پودر منگنز به رت کردیم که موجب افزایش بروز این بیماری در آنها شد و آنها را با دوزهای مختلف این دارو مورد تیمار قرار دادیم و مشاهده کردیم که در موش‌ها در پروسه ۱۴ تا ۲۱ روز، بیان این ژن‌ها کاهش یافته بود.

به گفته این محقق، ژن APP پیش ساز بتا آمیلوئید است. بتا آمیلوئید عامل آلزایمر هستند و در فرد مبتلا به آلزایمر، این ژن بیشترین میزان بیان را دارد و با مصرف دارو بیان این ژن کاهش می‌یابد.

بیهقی تاکید کرد: همچنین این دارو باعث کاهش بیان ژن MAPT می‌شود که عامل تولید پروتئین تائو است. پروتئین تائو در نورون‌های دستگاه عصبی مرکزی به فراوانی و در آستروسیت‌ها و الیگودندرسیت‌ها به میزان کمتری یافت می‌شوند. پروتئین‌های تائویی که کارکرد خود را در تثبیت کردن ریزلوله‌ها از دست داده‌اند، عامل اصلی بیماری‌های مرتبط با زوال عقل مانند آلزایمر و پارکینسون هستند.

مصرف مکمل برای افراد سالم

وی ضمن بیان اینکه این مکمل موجب پیشگیری از بروز بیماری آلزایمر می‌شود، توصیه کرد که افراد دارای سابقه ابتلا به آلزایمر در خانواده از این مکمل مصرف کنند و گفت: اگر افراد به صورت آب نبات دارویی از این مکمل مصرف کنند، به صورتی است که افراد مبتلا به این بیماری باید روزی دو بار از این آب نبات استفاده کنند. آب نبات باید ۵ تا ۷ دقیقه مکیده شود و در این مدت نانو مواد دارویی به صورت آهسته در بدن رهاسازی می‌شود.

بیهقی، مصرف فرم شربت این دارو را روزی دوبار به میزان ۵ سی سی عنوان کرد و افزود: افرادی که می‌خواهند برای پیشگیری از این دارو مصرف می‌کنند، باید دوبار در هفته از این دارو مصرف کنند.

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان در ادامه، الاژیک اسید (EA) از ترکیبات موجود در پوست انار را از دیگر زمینه‌های تحقیقاتی این شرکت دانست و ادامه داد: این ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی است که به عنوان یک مکمل پیشگیری از بروز سرطان استفاده می‌شود. 

بیهقی، تولید کرم‌هایی بر پایه اگزوزوم را از دیگر دستاوردهای این شرکت نام برد و یادآور شد: برای تولید آن، اگزوزوم سرم خون هر فرد خالص‌سازی می‌شود و با استفاده از آن می‌توان نوعی کرم شخصی‌سازی شده تولید کرد. همچنین این کرم می‌تواند از اگزوزوم خالص سازی‌شده از جلبک اسپیرولینا، پسته و انار تولید شود.

به گفته وی، این کرم شخصی‌سازی شده به عنوان ضد لک، لیفت پوست صورت و یا ترمیم بافت پوستی و همچنین بیماری‌های خود ایمنی مانند پسوریازیس استفاده می‌شود.

دستیابی به فرمولاسیون واکسن نوترکیب بیماری‌های ویروسی

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان تولید محصولات نوترکیب، بیوتکنولوژی و پزشکی را از دیگر زمینه‌های تحقیقاتی این شرکت نام برد و گفت: «تولید فرآورده‌های زیست فناوری»، «کیت‌های تشخیصی»، «پلیمرهای هوشمند دارورسانی» و  محصولات بیوتکنولوژی از دستاوردهای ما به شمار می‌رود.

وی در خصوص فرآورده‌های زیست فناوری این شرکت دانش‌بنیان، اظهار کرد: این فرآورده، یک پروتئین نوترکیب بر پایه ژن‌های سایتوکاینی متصل به رسپتور CCR7 است. این پروتئین نوترکیب در اداره ثبت اختراعات آمریکا به ثبت رسید.

بیهقی با اشاره به اهمیت این پروتئین نوترکیب توضیح داد: این پروتئین در خصوص تولید واکسن مولتی‌اپی‌توپی بر پایه ژن‌های سایتوکاینی متصل به رسپتور CCR7 است که خاصیت آنتی‌توموری و پیش ‌آگهی از تومورزایی دارند و با افزایش سلول‌های موسوم به CD8+T باعث شناسایی و کاهش پیشرفت بیماری‌های ویروسی مانند ایذر و کووید-19 خواهد ‌شد.

به گفته این محقق، این پروتئین نوترکیب یک نوع واکسن برای بیماری‌های ویروسی به شمار می‌رود و با عنوان “Cytokine-based multi-epitope protein for binding to ccr7-positive cells” ثبت اختراعات امریکا شده است.

بیهقی با تاکید بر اینکه این دستاورد، مستخرج از پروژه پسا دکتری به راهنمایی دکتر سید حسن مرعشی عضو هیأت علمی گروه آموزشی بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد است، اظهار کرد: این محصول در فاز آزمایشگاهی است و برای انجام کارآزمایی‌های بالینی نیازمند یکسری حمایت‌ها برای شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم تا وارد تحقیق و توسعه شویم.

وی تاکید کرد: این پروتئین نوترکیب هم برای تشخص زودهنگام سرطان و هم برای تولید واکسن کاربرد دارد.

تولید کیت‌های تشخیصی

بیهقی، کیت‌های تشخیصی این شرکت را از دیگر محصولات تولیدی این شرکت ذکر کرد و یادآور شد: در صورتی که فرد بیمار در شرایطی باشد که نتواند شرایط بدنی و بیماری‌های زمینه‌ای خود را اعلام کند، این کیت‌ها می‌توانند بسته به ژن‌های هر فرد، بیماری‌های آنها را تشخیص دهند.

وی تعیین دوز دارو را از دیگر کاربردهای این کیت نام برد و یادآور شد: در صورتی که برای فردی دارو تجویز شود، این کیت بر اساس آنزیم سیتوکروم P۴۵۰ (cytochrome P450)  یا CYP (یک خانواده گسترده از آنزیم هموپروتئینی) یکی از واریته‌های این آنزیم را استفاده می‌کند و اقدام به تعیین دوز دارو صورت می‌گیرد.

این محقق خاطر نشان کرد: در بیمارستان اگر بیمار نتواند بیماری زمینه‌ای خود را اعلام کند، پزشک با یک آزمایش PCR می‌تواند با بررسی ژن‌های وی، طیف وسیعی از بیماری‌ها را تشخیص دهد؛ چرا که آنزیم سیتوکروم P۴۵۰ یک آنزیم کبدی است و بر پایه آن کیتی را طراحی کردیم که قادر به بررسی ژن‌ها است و از طریق آن مشخص می‌کند که فرد به چه بیماری‌هایی مبتلا است، ضمن آنکه میزان دوز دارو را تعیین می‌کند.

پلیمرهای هوشمند دارورسانی

مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به تولید پلیمرهای هوشمند دارویی در این شرکت، اظهار کرد: این پلیمرها نوعی داروهای هدفمند است که موجب می‌شود دارو را به بافت هدف برساند.

وی خاطر نشان کرد: با تجویز چند دارو ممکن است تداخل دارویی ایجاد شود و پلیمرهای هوشمند موجب خواهد شد که اثرات سینرژیک با داروهای مختلف ایجاد کند، ضمن آنکه موجب خواهد شد دارو به بافت هدف منتقل شود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا