رازهای جذاب «شو چله» کهگیلویه و بویراحمد؛ جشن بلندترین شب سال با طعم غذاهای محلی

این رسوم شامل پخت غذاهای خاص، استفاده از میوه‌های بومی و تنقلات محلی است که حال‌وهوای ویژه‌ای به بلندترین شب سال می‌بخشد. مردم این استان با توجه به بافت عشایری و عشیره‌ای، معمولاً از شهرها به روستاها و مناطق عشایری می‌روند. شب یلدا یا «شوچله»در کومه‌های گِلی، کنار بخاری‌های هیزمی و آتش، با گرمای دلنشین سپری می‌شود.

شهاب حسینی: زن اولم از زندگی با من رضایت نداشت/ سخت بود اما …

شِله ماشکی و شِله کُنجدی از غذاهای محبوب این شب در استان هستند. «خَسی تپنانده» یا همان خروس شکم‌پر، یکی از غذاهای سنتی پرطرفدار است. برکو و شُلشِلی(نوعی نان محلی از آرد گندم که روی تاوه پخته می‌شود و با کره و روغن محلی سرو می‌ شود) نیز بر سر سفره یلدا دیده می‌شود.

در مناطق سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد، مردم میوه‌هایی مانند سیب، گلابی و انگور را از باغات خود نگهداری کرده و در شب یلدا مصرف می‌کنند.تنقلات شامل بادام کوهی پوست‌کنده، کَلَخُنگ، گندم برشته و کُنجد است که حال‌وهوای طبیعی و بومی به سفره یلدا می‌دهد.

قصه‌گویی، متیل‌گویی و شاهنامه‌خوانی از رسوم رایج در این شب است. بزرگ‌ترها داستان‌های قدیمی و افسانه‌ها را برای جوان‌ترها روایت می‌کنند. روشن کردن آتش به عنوان نماد خورشید و روشنایی، بخشی از آیین‌های دیرینه مردم برای دوری از تاریکی و نحسی شب است.

یلدا در استان کهگیلویه و بویراحمد نه‌تنها یک جشن خانوادگی، بلکه فرصتی برای زنده نگه داشتن میراث فرهنگی و سنت‌های دیرینه است. در روزگاری که فضای مجازی سرگرمی اصلی بسیاری شده، مردم این استان تلاش می‌کنند این شب را به دور از هیاهوی دیجیتال و در کنار خانواده و بستگان سپری کنند.

شب یلدا در استان کهگیلویه و بویراحمد ترکیبی از غذاهای محلی، میوه‌های بومی، آیین‌های فرهنگی و گردهمایی‌های خانوادگی است. این جشن، علاوه بر شادی و دورهمی، نمادی از حفظ سنت‌ها و هویت فرهنگی مردم این دیار محسوب می‌شود. 

سید ساعد حسینی، پژوهشگر فرهنگ بومی و محلی استان کهگیلویه و بویراحمد در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار نمابان و به نقل از ایسنا گفت: «شب یلدا» یا «شو چله» در استان کهگیلویه و بویراحمد در نقاط مختلف استان شاید اندکی با هم متفاوت باشد اما اکثر مناطق استان شبه اول زمستان را به عنوان شو اول چله می گفتند و در واقع این شب را جشن می‌گرفتند.

وی افزود: علت جشن گرفتن این بود که مردم فصل پاییز را فصلی می‌دانستند که پشت آن سیاهی و سرماست بنابراین به زمستان که می رسیدند چون پشت زمستان بهار را می دیدند بسیار امیدوار می شدند که مرحله سخت و سرد را گذراندند و بهاری شکوفا می شود که پر از نعمت و شادی است.

حسینی اظهارکرد: از دیر باز شده بودند که از با آمدن زمستان شب‌ها کوتاه‌تر و روزها طولانی‌تر می شود و می گفتند زمستان «روزپیش» است یعنی آینده بهتری دارد و روز درازتر می‌شود.

پژوهشگر فرهنگ بومی و محلی استان کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان کرد: در شب اول زمستان یا همان «شو چله» همه مردم استان سعی می کردند که سوری بدهند، جشن و دورهمی را بیندازند، بنابراین هر خانواده ای به خانه ریش‌سفید، بزرگ و حتی کدخدا جمع و دورهمی می‌گرفتند و بهترین سرگرمی در این شب و دورهمی شاهنامه خوانی و داستان‌های شاهنامه قصه‌ها گویی و متیل گویی بود.

حسینی تصریح کرد: در این شب بیشتر مردم استان کهگیلویه و بویراحمد«شِلَه کَشکی» (آش کشک) می پختند و سرو می شد و برخی خانواده‌ها که وضعیت مالی بهتری داشتند پلو، مرغ محلی پخت و می خوردند. تنقلات هم معمولا «گِمَک»، «بایُمْ شِرِیْن یا بادام کوهی شیرین»، «گندم برشته»(در گندم برشته مغزهایی همچون بادام کوهی، مغز ارژن و کلخنگ اضافه می‌شد) درست و مصرف می کردند. بعضی ها نیز در این دورهمی «بَنْ یا بنه» پذیرایی می کردند.

وی ادامه داد: این شب با شاهنامه خوانان ایل، شاهنامه خوانی و قصه گویی، «فلک ناز» خوانان و «پیشه» زنان، در گوشه ای از مجلس، مجلس آرایی می کردند و این شب را به یک دورهمی همدلانه تبدیل می کردند.

این پژوهشگر فرهنگ بومی و محلی استان کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: در قدیم، قبل از سال ۱۳۴۰در استان کهگیلویه و بویراحمد تنها از میوه‌های خشک همچون انجیر و گردو استفاده می شد اما امروزه، آجیل، سیب، انار، پرتقال، هندوانه و شیرینی و شکلات بر سفره‌های یلدا دیده می شود که در گذشته این استان، چنین رسمی نبوده است: نه نامی از یلدای بوده و نه نشانی از سفره آرایی و آیین‌های الگوبرداری شده از فرهنگ‌های دیگر در این دیار!

حسینی تاکید کرد: در قدیم همه خانواده‌های چاله‌های دیواری آتش در خانه برای گرم کردن تعبیه کرده بودند که پس از خوردن شام که معمولا آش کشک یا «شله کشکی» بود در خانه بزرگترها یا ریش سفید جمع می شدند و معمولا بزرگان صحبت می کردند و قصه‌ها را مادر بزرگان و زنان مسن تعریف می کردند و همه گوش می کردند.

وی اضافه کرد: تاجایی که در توان مالی آنها بود سعی می کردند که بهترین غذا، آن هم از نوع غذای گرم، را در شو چله درست کنند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا