ایمپلنت‌های شخصی‌سازی‌شده با پرینتر سه‌بعدی ایرانی؛ انقلاب در پزشکی زیستی ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم، محمود اعظمی؛ مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان جزئیات دستاورد جدید خود در حوزه ساخت دستگاه‌های پرینتر سه‌بعدی زیستی (Bio-printer) و کاربردهای آن در پزشکی شخصی‌سازی‌شده (Personalized Medicine) را تشریح کرد.

فال شب یلدا 1404 / فقط نیت کن در بلندترین شب سال …

محمود اعظمی؛ مؤسس و مدیرعامل شرکت «آبتین فناور» و استاد‌تمام رشته مهندسی بافت دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با تسنیم اظهار کرد: کلیه فعالیت‌های شرکت ما در حوزه دستگاه‌های ساخت افزایشی متمرکز است و دستگاهی که معرفی کرده‌ایم، در زیرمجموعه دستگاه‌های ساخت افزایشی و به‌عبارتی یک پرینتر سه‌بعدی اکستروژنی محسوب می‌شود.

وی افزود: این پرینتر مشخصاً برای کاربرد تولید جایگزین‌های بافتی مدنظر قرار می‌گیرد و عمدتاً در بحث مهندسی بافت، پرینت داربست‌های مورد استفاده در مهندسی بافت و همچنین بایوپرینت (چاپ زیستی) سلول و هیدروژل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد در جایگزینی بافت‌های از دست‌رفته

استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به حوزه کاربری این دستگاه گفت: حوزه کاربری این دستگاه شامل مباحث بالینی و جایگزینی بافت‌های از دست‌رفته از جمله استخوان، پوست، غضروف و سایر بافت‌های مختلف است.

اعظمی در تشریح مزیت استفاده از سیستم‌های پرینت سه‌بعدی در حوزه سلامت تصریح کرد: به زبان ساده، مزیت اصلی این است که ما در حوزه‌ای فعالیت می‌کنیم که به آن پزشکی شخصی یا «پرسونالایز مدیسین» (Personalized Medicine) گفته می‌شود؛ یعنی پزشکی شخصی‌سازی شده. در این حوزه، ایمپلنت‌ها و جایگزین‌های بافتی برای بیماران به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که دقیقاً متناسب با هندسه آسیبی است که در بدن آن‌ها ایجاد شده است.

رفع محدودیت ایمپلنت‌های سنتی با پزشکی شخصی‌سازی‌شده

مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان ادامه داد: بسیاری از ایمپلنت‌هایی که هم‌اکنون در جراحی‌ها استفاده می‌شوند، شکل و فرم ثابتی دارند. البته ممکن است اندازه‌های مختلفی داشته باشند و جراح متناسب با نیاز بیمار از یک سایز مشخص استفاده کند، اما زمانی که آسیبی رخ می‌دهد – فرض بفرمایید تصادفی رخ می‌دهد و بخشی از استخوان تخریب می‌شود یا نقصی (Defect) در آن ایجاد می‌گردد و یا به واسطه توموری که جراح آن را برداشته فضایی ایجاد می‌شود که شکل هندسی مشخصی هم ندارد – بهترین حالت برای پر کردن این فضا این است که ایمپلنتی داشته باشیم که اختصاصاً برای آن فضا طراحی شده باشد.

وی خاطرنشان کرد: دستگاه‌های پرینتر سه‌بعدی در واقع این امکان را فراهم می‌کنند که ما ایمپلنت‌هایی بسازیم که دقیقاً متناسب با هندسه و سایز آسیب ایجاد شده در فرد یا بیمار باشد؛ بنابراین از این بابت این دستگاه‌ها بسیار قابل توجه هستند.

حل مشکل «تطابق مکانیکی» و تحلیل بافت

اعظمی در ادامه به یکی دیگر از مشکلات ایمپلنت‌های رایج اشاره کرد و گفت: علاوه بر مسئله هندسه، در تکنیک‌های ساخت معمول، ایمپلنت‌ها معمولاً به‌صورت توپر تولید می‌شوند که این مسئله می‌تواند به لحاظ تطابق مکانیکی مشکلاتی ایجاد کند.

وی توضیح داد: فرض بفرمایید ایمپلنت‌ها فلزی هستند؛ وقتی این‌ها به‌صورت توپر استفاده می‌شوند، به‌خاطر اختلاف خواص مکانیکی که بین استخوان و ایمپلنت فلزی وجود دارد، اصطلاحاً پدیده «استرس شیلدینگ» (Stress Shielding) رخ می‌دهد و این امر باعث می‌شود که بافت اطراف آن ایمپلنت شروع به تحلیل رفتن کند.

طراحی ساختار داخلی متخلخل برای نفوذ و جایگزینی بافت

استاد رشته مهندسی بافت دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید کرد: در ساختارهای پرینت سه‌بعدی، ما علاوه بر اینکه می‌توانیم هندسه خارجی یک ایمپلنت را متناسب با بیمار طراحی کنیم، قادر هستیم ساختار داخلی آن را نیز طراحی نماییم؛ یعنی می‌توانیم تخلخل و ساختارهای کانالی در داخل آن ایجاد کنیم.

وی افزود: این کار باعث می‌شود ایمپلنت به لحاظ مکانیکی بسیار به بافت از دست‌رفته و بافت‌های اطرافش نزدیک شود. به‌علاوه، متخلخل بودن این امکان را فراهم می‌کند که در ساختارهای تخریب‌پذیری که درست می‌کنیم، بافت‌های اطراف آسیب بتوانند به داخل این ساختار نفوذ کنند و به مرور که این مواد تخریب می‌شوند، بافت طبیعی جایگزین آن‌ها شود.

اعظمی در تشریح هدف نهایی مهندسی بافت اظهار کرد: در بحث مهندسی بافت که پرینترهای سه‌بعدی یکی از ابزارهای خیلی مفید آن هستند، چیزی که ما دنبالش هستیم این است که بتوانیم بافت از دست‌رفته را بازیابی کنیم. داربست‌هایی که در این حوزه استفاده می‌شوند باید تخلخل داشته باشند و ما این تخلخل‌ها را در ساختارهای سه‌بعدی که به دستگاه پرینتر معرفی می‌کنیم، می‌توانیم طراحی کنیم. یعنی هم ساختار خارجی و هم ساختار داخلی را همزمان می‌توانیم با این دستگاه‌ها ایجاد کنیم.

ضرورت طراحی اختصاصی برای هر بیمار

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در خصوص نحوه عرضه محصول گفت: ببینید چون بحث پزشکی شخصی‌سازی‌شده مطرح است، کاربرد این محصول نمی‌تواند عمومیت داشته باشد؛ به این مفهوم که محصول به‌صورت پک آماده در بازار فروخته شود، چرا که باید متناسب با هر بیمار طراحی شود.

وی تصریح کرد: این دقیقاً شبیه اتفاقی است که در لابراتوارهای دندانپزشکی می‌افتد؛ یعنی هر فردی که برای کارهای دندانپزشکی مراجعه می‌کند، متناسب با خود فرد از او قالب گرفته می‌شود و متناسب با همان قالب، قطعه در لابراتوار ساخته می‌شود.

وضعیت مجوزها و مواد اولیه مورد استفاده

اعظمی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت فعلی استفاده از این فناوری گفت: در حد محدود بله، این کار در حال انجام است و بعضی از شرکت‌ها مجوز گرفته‌اند و کارهایی را انجام می‌دهند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بحثی که وجود دارد این است که دریافت مجوز برای این سیستم خیلی چیز پیچیده‌ای به نظر نمی‌رسد، به دلیل اینکه موادی که ما داریم از آن‌ها استفاده می‌کنیم، مواد تاییدشده‌ای هستند؛ یعنی از همان ترکیباتی استفاده می‌شود که هم‌اکنون در بالین مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، اگرچه به لحاظ استاندارد و قوانین جاری شاید نیاز باشد یک‌سری آزمون‌های تکمیلی برای تایید انجام شود، اما چون مواد اولیه شناخته‌شده هستند، مسیر هموارتر است.

خودکفایی در تولید ایمپلنت‌های پیشرفته و پایان وابستگی به خارج/ گلایه شدید از بروکراسی پیچیده تسهیلات دانش‌بنیان

اعظمی در ادامه گفت‌وگو ضمن تأکید بر ایمنی زیستی کامل محصولات تولید شده با پرینترهای سه‌بعدی داخلی، از فرآیندهای طاقت‌فرسا و دلسردکننده دریافت تسهیلات حمایتی انتقاد کرد و شرایط صندوق‌های حمایتی را سخت‌تر از بانک‌های تجاری دانست.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در خصوص نگرانی‌های احتمالی پیرامون ایمنی استفاده از این ایمپلنت‌ها اظهار کرد: تاییدیه‌های لازم برای مواد اولیه مورد استفاده قبلاً اخذ شده است و استفاده از آن‌ها عملاً از نظر زیستی مشکلی برای بیماران ایجاد نخواهد کرد.

وی افزود: در واقع این فناوری بیش از آنکه بخواهد تأثیر جدیدی روی رفتار سلولی، زیست‌سازگاری یا تطابق شیمیایی با بدن داشته باشد (چرا که مواد از پیش تایید شده‌اند)، بیشتر بر جنبه‌های «شکلی» و «ساختاری» تمرکز دارد. این قابلیت به پزشک اجازه می‌دهد که ایمپلنت را دقیقاً متناسب با نیاز هر بیمار طراحی و استفاده کند.

تفاوت تکنولوژی اکستروژنی با سایر روش‌ها

این استاد دانشگاه با اشاره به تنوع دستگاه‌های موجود در بازار گفت: شرکت‌های سازنده پرینتر متعددی در کشور فعالیت می‌کنند و شاید هم‌اکنون در نمایشگاه‌ها شاهد حضور 10 تا 15 شرکت باشیم، اما همه پرینترها از یک نوع نیستند. ما با خانواده‌ای از روش‌های پرینت سه‌بعدی مواجه هستیم که تکنیک‌های داخلی آن‌ها متفاوت است؛ برخی فیلامنتی، برخی فلزی و برخی دیگر از روش‌های دیگر استفاده می‌کنند.

اعظمی تصریح کرد: پرینتری که ما می‌سازیم از نوع «اکستروژنی» است و شاید در کل کشور تنها سه یا چهار شرکت باشند که بر روی این تکنیک خاص کار می‌کنند.

پایان ارسال فایل‌های سه‌بعدی بیماران به خارج از کشور

وی در خصوص سابقه این فناوری بیان کرد: موضوع پرینت سه‌بعدی و استفاده از آن در برخی صنایع مانند صنایع نظامی به 30 سال پیش باز می‌گردد. در بحث‌های پزشکی نیز شاید از همان زمان نظریه‌پردازی‌هایی مطرح بوده است، اما کاربرد عملی آن در سطح جهانی به حدود 5 تا 10 سال اخیر مربوط می‌شود.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان ادامه داد: کشورهای خارجی به طور جدی در حال انجام این کار هستند. در کشور ما نیز این فناوری به صورت پراکنده مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ حتی در مواردی شاهد بوده‌ایم که مدل سه‌بعدی ضایعه بیمار به خارج از کشور ارسال شده، در آنجا ساخته می‌شود و مجدداً به ایران فرستاده می‌شود تا جراحی انجام شود.

اعظمی تأکید کرد: خوشبختانه با استفاده از دستگاه‌های ساخت داخل، ما واقعاً توان این را پیدا کرده‌ایم که تمام این فرایند را در داخل کشور انجام دهیم و نیازی به ارسال نمونه به خارج نباشد.

انتقاد صریح از نحوه حمایت‌ها و بروکراسی اداری

اعظمی در پاسخ به سوالی درباره چالش‌های ارتباط با نهادهای حامی و معاونت علمی، با انتقاد از روند موجود گفت: ما در بحث حمایت‌ها و رگولاتوری مشکلات جدی داریم. کل حمایتی که ما از ابتدای شروع فعالیت در سال 1396 دریافت کردیم، یک فقره «وام نمونه‌سازی» از سوی معاونت علمی و یکی از صندوق‌ها بود.

وی با بیان اینکه فرآیند دریافت همین وام‌ها نیز بسیار پیچیده است، افزود: توجه کنید که این حمایت‌ها تسهیلات بلاعوض نیست، بلکه وام است؛ اما فرآیندی که در این وام دادن‌ها وجود دارد دارای پیچیدگی‌هایی است که واقعاً خسته‌کننده و آزاردهنده است. انسان گاهی فکر می‌کند که طراحی این فرایند توسط چه ذهنی انجام شده که تا این حد پیچیده است؟

شرایط صندوق‌های حمایتی سخت‌تر از بانک‌هاست

این فعال حوزه فناوری با مقایسه رویکرد بانک‌ها و صندوق‌های حمایتی تصریح کرد: شما وقتی به بانک مراجعه می‌کنید، ارزیابی مالی انجام می‌دهند و اگر توانایی بازپرداخت داشته باشید و تضامین مشخص را ارائه دهید، وام را دریافت می‌کنید. این روال طبیعی بانک است و نمی‌توان ایرادی گرفت چون سازوکار مالی مشخصی دارد.

اعظمی افزود: اما زمانی که صحبت از «حمایت از شرکت دانش‌بنیان» می‌کنیم، مفهوم آن باید فراتر از کاری باشد که یک بانک تجاری انجام می‌دهد. هدف، حمایت از نخبگان و جوانان تحصیل‌کرده‌ای است که در ساختار دانش‌بنیان فعالیت می‌کنند.

وی با گلایه از سخت‌گیری‌های صندوق نوآوری و شکوفایی اظهار کرد: تصور کنید وقتی ما برای دریافت وام به نهادی مانند صندوق نوآوری و شکوفایی مراجعه می‌کنیم، شرایطی که پیش پای ما می‌گذارند از بانک سخت‌تر است. یعنی با وجود اینکه در ظاهر پول برای توسعه کار داده می‌شود، اما اولاً تمام سخت‌گیری‌ها و تضامین بانکی را دقیقاً اخذ می‌کنند تا از بازگشت پول مطمئن شوند، و ثانیاً شرط می‌گذارند که این پول فقط باید در حوزه‌های خاصی خرج شود.

نخبگان جوان تحمل این حجم از بروکراسی را ندارند

مدیرعامل شرکت آبتین فناور با بیان اینکه نگاه‌های سخت‌گیرانه مانع پیشرفت کار است، هشدار داد: حتی بانک هم برای شما تعیین تکلیف نمی‌کند که وام را دقیقاً در چه ردیفی خرج کنید، اما این صندوق‌ها نگاه سخت‌گیرانه‌ای دارند. با این روش‌ها کار پیش نمی‌رود.

وی تأکید کرد: وقتی شما با جوانانی سروکار دارید که به لحاظ توانایی علمی در سطح بالایی هستند، این افراد زودتر حوصله‌شان از این فرآیندها سر می‌رود. شاید یک فرد بازاری بتواند این شرایط را تحمل کند، اما نخبگان علمی تاب‌آوری کمتری در برابر این بروکراسی‌های پیچیده دارند.

اعظمی در پایان خاطرنشان کرد: ما پس از آن وام اولیه، یکی دو بار دیگر تلاش کردیم اما حتی نتوانستیم وام بگیریم. مبالغ پیشنهادی پایین بود (مثلاً یک یا دو میلیارد تومان) و ترجیح صندوق بر عدم پرداخت به نظر می‌رسید. ضمن اینکه اصرار داشتند پول حتماً در موارد خاصی مثل جذب نیروی انسانی جدید هزینه شود. ما می‌گفتیم تضامین را بگیرید و اجازه دهید پول را در همین حوزه تخصصی خرج کنیم، اما اصرار بر جذب نیروی اضافه که برای ما هزینه سربار و آزاد محسوب می‌شود، سیاست درستی نیست.

سیاست‌های اشتغال‌زایی اجباری؛ مانعی بر سر راه شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا / خطر بازگشت اساتید فناور به کنج دانشگاه

 اعظمی در بخش پایانی گفت‌وگوی خود ضمن انتقاد از شروط غیرواقع‌بینانه اعطای تسهیلات نظیر «اشتغال‌زایی اجباری»، هشدار داد که پیچیدگی فضای کسب‌وکار دانش‌بنیان باعث دلسردی اساتید دانشگاه و بازگشت آن‌ها به فضای صرفاً آکادمیک می‌شود.

 وی تأکید کرد که هدف تسهیلات نباید فقط حمایت از بیزینس باشد، بلکه باید به عنوان ابزاری برای حفظ نخبگان در کشور دیده شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به شروط نامتعارف در اعطای وام‌های حمایتی اظهار کرد: اینکه به فردی وام بدهند و سپس او را ملزم کنند که حتماً باید نیروی جدید استخدام کند، سیاست درستی نیست.

وی توضیح داد: فرض بر این است که هدف وام، اشتغال‌زایی است، اما بحث اصلی این است که سیستم باید ابتدا رونق داشته باشد تا بتوانیم نیروی اضافه جذب کنیم. هر فردی که استخدام می‌شود، حتی اگر حداقل حقوق را دریافت کند، سالانه حدود 500 میلیون تومان برای سیستم هزینه دارد. این نیرو باید حداقل به همین میزان برای سیستم ارزش افزوده ایجاد کند که توجیه اقتصادی داشته باشد.

چالش همکاری با فریلنسرها و شروط بیمه‌ای

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به ساختار کاری شرکت‌های نوپا گفت: طراحی شرکت ما به گونه‌ای است که با توجه به شرایط، برخی از همکاران ما به صورت فریلنسر (آزادکار) فعالیت می‌کنند یا همزمان با مجموعه‌های مختلفی به شکل پروژه‌ای و سفارشی کار می‌کنند و ما نمی‌توانیم ماهانه حقوق ثابت به آن‌ها پرداخت کنیم.

وی افزود: مشکل اینجاست که وام‌های حمایتی شامل این نوع همکاری‌ها نمی‌شود و شرط می‌گذارند که نیرو حتماً باید بیمه باشد. این شروط ما را وارد فضایی می‌کند که کار را پیچیده‌تر می‌سازد. از یک طرف از ما تضمین و اثبات توانایی بازپرداخت می‌خواهند و از طرف دیگر برای نحوه خرج کردن پول شرط و شروط می‌گذارند. این سیستم عملاً کارایی ندارد و ما را به جایی می‌رساند که یا باید کار را تعطیل کنیم یا قید وام را بزنیم و با هزینه شخصی کار را پیش ببریم.

اساتید دانشگاه عطای دانش‌بنیان را به لقایش می‌بخشند

اعظمی با اشاره به جایگاه اعضای هیئت علمی در اکوسیستم فناوری بیان کرد: ما از فضای دانشگاه برخاسته‌ایم. سال‌ها تلاش شد تا اعضای هیئت علمی تشویق شوند که وارد فضای بیزینس و فناوری شوند. یک عضو هیئت علمی جایگاه مشخص خود را دارد؛ پشت میز خود نشسته و به واسطه موقعیت اجتماعی استادی دانشگاه، احترام نسبی دارد. اگرچه شاید حقوقش کفاف زندگی ایده‌آل را ندهد، اما جایگاه اجتماعی قابل قبولی دارد.

وی هشدار داد: وقتی ما این فرد را تشویق کردیم و به فضای دانش‌بنیان آوردیم، اگر فضا را بیش از حد پیچیده کنیم، او ترجیح می‌دهد به همان جایگاه امن قبلی بازگردد و بگوید «همان هیئت علمی بودن برایم کافی است».

این فعال حوزه فناوری تصریح کرد: استاد دانشگاه با خود می‌گوید به جای اینکه دنبال تسهیلات با این همه پیچیدگی بروم، یک «گرنت» (بودجه پژوهشی) تعریف می‌کنم. گرنت  است و وام نیست و بلاعوض است و در ازای آن کار پژوهشی انجام می‌دهم.

لزوم ارسال سیگنال درست به جامعه آکادمیک

اعظمی تأکید کرد: اگر معتقدیم یک فرد آکادمیک اشتباه کرده که وارد این فضا شده، باید صریحاً به او سیگنال بدهیم که خارج شود و بگوییم شرایط تو مناسب بیزینس نیست. اما اگر اعتقاد داریم که دانش فرد می‌تواند تبدیل به ثروت شود که قطعاً می‌تواند – باید شرایط را در جاهایی ساده‌تر بگیریم.

وی افزود: منظور ما این نیست که پول بلاعوض داده شود؛ تسهیلات با همان درصدی که در نظر گرفته شده بازپرداخت می‌شود، اما نباید برای وام دادن این‌قدر شرط و شروط گذاشت.

سخت‌گیری‌های عجیب برای مبالغ ناچیز

مدیرعامل این مجموعه دانش بنیان با یادآوری تجربه دریافت وام نمونه‌سازی گفت: ما برای همان مبلغ ناچیزی که جهت نمونه‌سازی دریافت کردیم، با سخت‌گیری‌های عجیب و غریبی مواجه شدیم. کارشناس مربوطه مدام مته به خشخاش می‌گذاشت که مثلاً چرا 10 میلیون تومان اینجا یا آنجا هزینه شده است.

وی با انتقاد از این رویه گفت: در دنیای امروز و با توجه به هزینه‌ها، این اعداد و ارقام واقعاً مبلغ بالایی محسوب نمی‌شوند که بخواهیم تا این حد سخت‌گیری کنیم. وقتی هدف بازپس‌گیری پول است، چرا باید در جزئیات هزینه دخالت کرد؟

هدف تسهیلات باید حفظ نخبگان در کشور باشد

اعظمی در پایان خاطرنشان کرد: سیاست‌گذار باید در کنار هدف حمایت از کسب‌وکار، یک هدف کلان‌تر داشته باشد و آن «حفظ نخبگان در کشور» است. وقتی تسهیلاتی می‌دهیم، فقط برای این نیست که آن فرد در بیزینس خرج کند (که قطعاً خواهد کرد)، بلکه می‌خواهیم حمایت کنیم تا آدم‌ها در کشور بمانند.

وی افزود: اگرچه گفته می‌شود سود این تسهیلات کمتر از بانک است یا اعطای آن راحت‌تر است – که به نظر من چندان هم راحت نبود و همه تضامین را می‌خواستند – اما نباید فراموش کرد که یکی از کارکردهای اصلی این حمایت‌ها، ایجاد انگیزه برای ماندن متخصصان است و این موضوع نباید نادیده گرفته شود.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم