آتشسوزیهای هیرکانی؛ رازهای پشت پردهای که طبیعت را تبرئه میکند!
آتشسوزیهای گسترده پاییز امسال در جنگلهای هیرکانی بار دیگر هشدار داد که عامل اصلی تخریب این میراث طبیعی ارزشمند، نه طبیعت بلکه دستهای انسانی است.
سامان تهرانی
نویسنده
نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم- یادداشت: عبدالرحیم لطفی، کارشناسی ارشد مهندسی آب و منابع طبیعی و آبخیزداری| آتش سوزیهای گسترده پاییز امسال در جنگلهای هیرکانی ـ به ویژه در استانهای گلستان و مازندران ـ بار دیگر نشان داد که این میراث چند میلیون ساله در برابر ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی بیش از هر زمان دیگری آسیب پذیر شده است. اگرچه بارندگیهای روزهای 12 و 13 آذرماه موجب مهار بخش عمدهای از شعله ها شد، اما پرسش اصلی همچنان باقی است: این آتش سوزیها چرا رخ دادند و چگونه میتوان از تکرار آن جلوگیری کرد؟
عوامل انسانی؛ تهدیدی جدی تر از طبیعت
بررسیهای میدانی و گزارشهای رسمی نشان میدهد سهم عوامل انسانی در آغاز یا تشدید این آتش سوزیها بسیار پررنگ است. بخشی از این عوامل ناشی از سهل انگاری گردشگران است؛ مانند رها کردن ته سیگار، روشن کردن آتش در مناطق ممنوعه یا عدم جمعآوری زباله ها. در سوی دیگر، برخی آتش سوزیها ممکن است عامدانه و با هدف تغییر کاربری اراضی یا باز کردن مسیرهای جدید برای ساخت وساز رخ داده باشند؛ موضوعی که در سالهای اخیر بارها در مناطق جنگلی شمال گزارش شده است. دسترسی آسان به عمق جنگل ـ که نتیجه سالها ایجاد جادههای متعدد در طرحهای جنگلداری قدیمی است ـ این خطرات را دوچندان کرده است. جادههایی که زمانی برای مدیریت جنگل ایجاد شدند، امروز دروازه ورود افراد غیرمسئول به قلب جنگل شده اند.
نقش اقلیم؛ خشکسالی، بادهای گرم و پوشش خشکشده
تغییرات اقلیمی در سالهای اخیر، جنگلهای شمال را بیش از گذشته آسیبپذیر کرده است. کاهش بارشها، افزایش دمای تابستان و خشک شدن پوشش سطحی جنگل باعث شده کوچکترین جرقه بتواند آتش بزرگی ایجاد کند. در پاییز امسال نیز شدت باد و خشکی برگهای فروریخته، سبب سرعت گرفتن آتش و گسترش آن به نقاط شیبدار شد. حتی پس از خاموش شدن شعله ها، کُنده سوزیها و آتشهای زیرسطحی برای مدتی ادامه داشتند که نشان دهنده شکنندگی اکوسیستم است.
چرا پیشگیری مهمتر از اطفاست؟
اطفای حریق در مناطق کوهستانی و صعب العبور جنگلهای هیرکانی کار بسیار دشوار و پرهزینهای است. کمبود امکانات، دسترسی سخت و زمان طولانی رسیدن نیروها به محل، همه باعث میشود که آتش کوچک به سرعت تبدیل به حریق گسترده شود. از این رو، کارشناسان محیط زیست بارها تاکید کردهاند که مهمترین اقدام، جلوگیری از وقوع آتش سوزی است؛ نه صرفاً اطفای آن. پیشگیری هم کم هزینه تر است، هم مؤثرتر و هم پایدارتر.
راهکارهای پیشگیرانه؛ بازنگری در مدیریت دسترسی و رفتار انسانی
برای جلوگیری از تکرار آتش سوزیهای گسترده در جنگلهای هیرکانی، لازم است علاوه بر فرهنگسازی، ساختار مدیریت دسترسی و جادههای جنگلی نیز اصلاح شود. مهمترین محورهای پیشگیرانه عبارت اند از:
- بازنگری و مدیریت جادههای متعدد طرحهای جنگلداری قدیم
دههها اجرای طرحهای جنگلداری باعث ایجاد شبکه گستردهای از جادههای جنگلی شده است. امروز بسیاری از این جادهها نه تنها کارکرد تخصصی ندارند، بلکه مسیر دسترسی افراد غیرمتخصص، سودجویان و گردشگران بی اطلاع به نقاط حساس جنگل شده اند. ضروری است:
- جادههای غیرضروری مسدود یا بازسازی طبیعی شوند
- ورودی برخی مسیرها کنترل شده باشد
- فقط نیروهای حفاظتی و کارشناسان اجازه تردد داشته باشند
- کاربری هر جاده بازبینی و اعلام شود
بازنگری در این شبکه جادهای، یکی از مهمترین اقداماتی است که میتواند وقوع آتش سوزیهای انسانی را بهطور چشمگیری کاهش دهد.
- محدود کردن دسترسی عمومی به نقاط حساس جنگل
جنگلهای هیرکانی باید مانند سایر جنگلهای ارزشمند جهانی، دارای مناطق «حفاظت شده» باشند. ورود آزاد به هر نقطه از جنگل، خطری جدی برای پوشش گیاهی و جانوران و همچنین منبع اصلی آتشسوزی است. اقدامات ضروری:
- تعیین مسیرهای گردشگری مشخص و امن
- مسدود کردن کامل برخی نقاط در فصلهای پرخطر
- ممنوعیت ورود خودروهای شخصی به عمق جنگل
- مدیریت حضور گردشگران با نظارت محیط زیست
- ممنوعیت کامل افروختن آتش در جنگل
یکی از دلایل اصلی آتش سوزیها، روشن کردن آتش توسط گردشگران است. لازم است این موضوع به طور جدی مدیریت شود:
- ممنوعیت دائمی روشنکردن آتش در جنگل
- تعیین جریمههای سنگین برای خاطیان
- نصب تابلو و هشدار در ورودی جنگلها
- افزایش گشتهای یگان حفاظت
- ساماندهی گردشگری جنگلی
برای کاهش خطر آتش و تخریب:
- کمپزنی آزاد محدود شود
- فقط مناطق دارای نظارت مجاز به فعالیت گردشگری باشند
- برنامه های آموزشی و هشدارهای محیط زیستی برای گردشگران اجباری شود
- پاکسازی و کنترل مسیرها به طور منظم انجام شود
5. استفاده از ابزارهای نوین پایش
امروزه بسیاری از کشورها برای مدیریت جنگلها از فناوری های نوین استفاده میکنند. راهکارهای قابل اجرا در هیرکانی :
- پهپادهای پایش روزانه
- دوربینهای حرارتی و سامانههای هشدار سریع
- کنترل ورودیها با دوربین و ثبت اطلاعات
- پایش ماهوارهای نقاط مستعد آتش
جمعبندی
جنگلهای هیرکانی نه فقط یک زیستبوم طبیعی، بلکه بخشی از هویت و امنیت زیستمحیطی ایران هستند. آتشسوزیهای اخیر نشان داد که این جنگلها در برابر ترکیب خطرناکِ تغییرات اقلیمی و دخالتهای انسانی بسیار آسیبپذیر شدهاند.
اجرای راهکارهای پیشگیرانه ـ از مدیریت جادهها و دسترسیها گرفته تا ممنوعیت آتش و ساماندهی گردشگری ـ میتواند بهطور جدی احتمال تکرار چنین فجایعی را کاهش دهد.
حفاظت از هیرکانی تنها وظیفه دولت نیست؛ بلکه مسئولیتی مشترک میان مردم، نهادها و سیاستگذاران است. هر قدمی که امروز برای پیشگیری برداشته شود، آیندهای سبزتر و ایمنتر برای نسلهای بعد خواهد ساخت.
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری تسنیم
📢 مهمترین اخبار
- قیمت دلار امروز ۳۰ آذرماه / دلار ثابت ماند ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
- اظهارات عراقچی درباره مذاکرات ایران و آمریکا؛ ایران کوتاه آمد؟ ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
- فوری | تلگرام بالاخره رفع فیلتر شد ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
- یارانه آذر ۱۴۰۴ واریز شد؛ سرپرستان خانوار بخوانند! ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
- ساعت کاری جدید بانکها از فردا + ساعت کاری جدید ۱۴۰۴/۰۹/۳۰
شناسه خبر:
260898
۳۰ آذر ۱۴۰۴ |
ساعت:
۱۴:۱۸
|
بازدید:
0
اشتراک گذاری:
بدون دیدگاه