گردشگری روستایی؛ توسعه‌ای که نفس خاک و فرهنگ را زنده نگه می‌دارد

به گزارش نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، در دهه‌های اخیر گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع جهان تبدیل شده است. در میان شاخه‌های مختلف این صنعت گردشگری روستایی بیش از پیش مورد توجه سیاست‌گذاران، پژوهشگران و فعالان توسعه قرار گرفته است.

آلبوم جشن عروسی مجلل پدر و مادر سپند امیر سلیمانی در واقعیت …

این نوع گردشگری که بر پایه مناطق طبیعی، فرهنگی و اجتماعی روستاها شکل می‌گیرد می‌تواند نقش مهمی در حفاظت از محیط‌های طبیعی و فرهنگی ایفا کند.

گردشگری روستایی در فضاهای روستایی شکل می‌گیرند و بر ویژگی‌های منحصربه‌فرد این محیط‌ها مانند شیوه‌های زندگی سنتی، صنایع دستی، معماری بومی، آیین‌ها و طبیعت دست‌نخورده تکیه دارد.

گردشگری روستایی با چالش‌هایی روبه‌رو است

در این نوع گردشگری، افراد به‌دنبال تجربه‌هایی اصیل، آرام و متفاوت از زندگی شهری هستند و ارتباطی نزدیک و مستقیم با فرهنگ، معیشت و سبک زندگی جوامع محلی می‌سازند.

گردشگری روستایی نه‌تنها جایگزینی مناسب برای الگوهای مخرب توسعه شهری و انبوه‌گردی به شمار می‌رود بلکه فرصتی تازه برای بازتعریف مکان روستا در اقتصاد ملی و منطقه‌ای فراهم می‌کند. اقامتگاه‌های بومگردی، گردشگری کشاورزی، اکوتوریسم، گردشگری فرهنگی و غذاگردی از مهم ترین زیرشاخه های گردشگری روستایی می‌باشند.

با وجود مزیت‌های فراوان،گردشگری روستایی با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است، نبود برنامه‌ریزی جامع، ضعف در تبلیغات و آموزش، تخریب آثار تاریخی، فشار بیش‌ از حد گردشگران بر منابع طبیعی و دگرگونی‌های نامطلوب فرهنگی از جمله مهم‌ترین این مشکلات هستند.

اگر توسعه گردشگری روستایی بدون ضابطه و تنها با هدف افزایش تعداد گردشگران صورت بگیرد می‌تواند پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

گردشگری روستایی ماهیتی مردم‌محور دارد

از این‌رو، پایدار بودن و صحیح بودن شرط اصلی موفقیت در این نوع مدیریت است. گردشگری روستایی ماهیتی مردم‌محور دارد و با اتکا بر توانمندی‌های بومی می‌تواند به تقویت اقتصاد محلی، ایجاد مهاجرت معکوس، احیای فرهنگ و هویت روستایی و حفاظت از محیط زیست کمک کند. بنابر این نیاز به برنامه ریزی علمی، مشارکت فعال جوامع محلی، آموزش مستمر و هماهنگی میان نهادهای مختلف است.

در سطح جهانی گردشگری روستایی به‌عنوان ابزار مهم برای توسعه منطقه‌ای و بهره‌برداری پایدار از موقعیت‌های طبیعی و فرهنگی محسوب می‌شود. بر اساس اهداف برنامه توسعه پایدار سازمان ملل، سیاست‌های گردشگری باید به‌ گونه‌ای طراحی شوند که به ایجاد فضای تقویت فرهنگ و محصولات محلی تبدیل شوند.

سازمان جهانی گردشگری نیز در طرح «روستاهای برتر گردشگری» براصل حفاظت از مناظر طبیعی، ارزش‌گذاری به فرهنگ جوامع روستایی و همسویی فعالیت‌های گردشگری با توسعه پایدار ریشه دارد.

به‌طور کلی، پایداری بر سه محور اصلی محیط‌زیست، توسعه فرهنگی–اجتماعی و مشارکت جوامع محلی در کنار حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی، لازمه دستیابی به توسعه پایدار در مناطق روستایی به شمار می‌رود.

روستاهای هدف گردشگری مورد توجه در سطح ملّی

در ایران نیز گردشگری روستایی در قالب «روستاهای هدف گردشگری» مورد توجه قرار گرفته است. این روستاها بر اساس معیارهایی مانند وجود شاخص صنایع دستی، آثار تاریخی و معماری بومی، مجاورت با جاذبه‌های طبیعی و میزان گردشگر پذیری انتخاب می‌شوند.

برای نمونه، در استان چهارمحال و بختیاری 12 روستای هدف گردشگری معرفی شده‌اند که هر یک به دلیل ترکیب منحصربه‌فردی از طبیعت بکر، فرهنگ محلی و میراث تاریخی جذب گردشگر بالایی دارند. 

در میان این روستاها، سرآقاسید در شهرستان کوهرنگ که به «ماسوله زاگرس» شهرت دارد با بافت پلکانی که سقف خانه پایین حیاط خانه بالایی است و معماری خشتی-گلی خود نمونه‌ای برجسته از گردشگری بومی و حفاظت‌شده است، این روستا در فهرست آثار ملی ثبت شده است و فرهنگ و آداب و رسوم بختیاری بی کم و کاست در آن حفظ شده و جریان دارد.

روستای یاسه‌چاه در شهرستان سامان نیز با قدمتی چند صد ساله و ساختار متراکم و بدون کوچه که ارتباط مردم از طریق دالان ( راهروهای سرپوشیده) برقرار می‌شود روستایی بدون معبر نامیده می‌شود، این روستا از نظر تاریخی و معماری موقعیت ویژه‌ای دارد و در کنار زاینده‌رود و باغات اطراف جلوه‌های خاصی خلق کرده و در فهرست آثار ملی ثبت شده است، سوغات این روستا خشکبار شامل گردو، بادام، آلو،هلو خشک و فرش‌های دست بافت است.

روستای دیمه در شهرستان کوهرنگ نیز به‌ واسطه چشمه معروف و طبیعت چشم‌نواز پیرامون آن یکی از مهم‌ترین مقاصد اکوتوریستی چهارمحال و بختیاری به شماره می‌آید و سالانه گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. آب چشمه دیمه بسیار گوارا و دارای املاح و خاصیت درمانی است اطراف چشمه دیمه دشت‌های وسیع با گل‌های وحشی و مراتع سرسبز جلوه‌ای ویژه خلق کرده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

وجود 12 روستای هدف گردشگری در چهارمحال و بختیاری

هادی قاسمی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در شهرکرد با بیان اینکه استان چهارمحال و بختیاری دارای 12 روستای هدف گردشگری است اظهار داشت: روستاهای سرآقاسید، شیخ‌علیخان و دیمه در شهرستان کوهرنگ، روستاهای یاسه‌چاه، چلوان و سوادجان در شهرستان سامان، روستاهای دره‌عشق و دوپلان در شهرستان کیار، روستاهای بارز و شوارز در شهرستان لردگان، روستای سندگان در شهرستان فلارد و ده‌چشمه در شهرستان فارسان به عنوان روستاهای هدف گردشگری استان معرفی شده‌اند.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری معیارهای انتخاب روستاهای هدف گردشگری را وجود صنایع دستی، آثار تاریخی، نزدیکی به کانون‌های گردشگری، گردشگرپذیر بودن و معماری و بافت تاریخی این روستاها معرفی کرد و گفت: این شاخص‌ها نقش مهمی در شناسایی روستاهای هدف گردشگری دارند.

وی با اشاره به برنامه‌های توسعه گردشگری روستایی افزود: توسعه زیرساخت‌های گردشگری، ترویج و احیای صنایع دستی، حفظ بافت و بناهای تاریخی روستاها و معرفی فرهنگ، غذاها، آداب و رسوم و سنن محلی از مهم‌ترین برنامه‌ها در این حوزه است.

قاسمی با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های گردشگری چهارمحال و بختیاری بیان کرد: نخستین زیرساخت مورد نیاز دسترسی مناسب به روستاهاست که در حال حاضر در استان مسیرهای جاده‌ای وجود دارد و فرودگاه نیز در مرکز استان قرار دارد همچنین تأمین آب، برق و گاز از دیگر زیرساخت‌های ضروری است و اقداماتی مانند توسعه اینترنت، حفاظت و مرمت بافت‌های تاریخی و سنگ‌فرش معابر روستایی با همکاری دستگاه‌های اجرایی در حال پیگیری است.

وی گفت:برخی از روستاهای هدف گردشگری استان هنوز به اینترنت دسترسی ندارند سال گذشته زیرساخت فیبر نوری در روستای سرآقاسید اجرا شد. همچنین مسیر شیخ‌علیخان تا غار یخی چما به طول 10 کیلومتر آسفالت و عملیات زیرسازی 10 کیلومتر دوم تا روستای سرآقاسید نیز آغاز شده است.

سرآقاسید و یاسه‌چاه در مسیر جهانی شدن

معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری با اشاره به ظرفیت ثبت جهانی برخی روستاها تصریح کرد: چند روستای هدف گردشگری استان مستعد ثبت جهانی هستند و در حال حاضر روستاهای سرآقاسید و یاسه‌چاه به دلیل بافت منحصربه‌فرد و نزدیکی به آیتم‌های یونسکو در اولویت قرار دارند و اقدامات مقدماتی برای ثبت آن‌ها در حال انجام است.

وی افزود: برای ثبت جهانی روستاهای چهارمحال و بختیاری آماده‌سازی روستاها با همکاری دستگاه‌های مختلف ضروری است و موضوعاتی مانند بهبود جاده دسترسی، ساماندهی ورودی روستا، ایجاد سردر و راه‌اندازی فروشگاه‌های صنایع دستی باید به‌گونه‌ای انجام شود که گردشگر با ورود به روستا، هدف گردشگری و جهانی بودن آن را احساس کند.

قاسمی با اشاره به نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی در گردشگری روستایی گفت: ایجاد بوم‌گردی‌ها در روستای سرآقاسید موجب مهاجرت معکوس شده و افراد به زادگاه خود بازگشته و خانه‌های قدیمی را به اقامتگاه تبدیل کرده‌اند. بوم‌گردی‌ها با هزینه کم و درآمد مناسب مورد استقبال قرار گرفته‌اند و در مقایسه با هتل‌ها نقش مؤثرتری در اقامت گردشگران در روستاها دارند.

وی با بیان اینکه درحال حاضر چهار هزار تخت اقامتی در چهارمحال و بختیاری وجود دارد که در ایام پیک گردشگری پاسخگوی نیاز گردشگران نیست، ادامه داد: روستاهای چلوان و پیرغار فارسان دارای هتل هستند و در روستای دیمه هتل‌آپارتمان و در بارز و شوارز نیز اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خانه‌مسافر فعال وجود دارد اما این ظرفیت‌ها کامل نیست و نیاز به صدور مجوزهای جدید است.

ناکافی بودن آموزش در حوزه گردشگری استان

معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری با اشاره به ناکافی بودن آموزش در حوزه گردشگری استان، گفت: آموزش در جوامع محلی، تأسیسات گردشگری و حتی کارکنان ادارات به‌ویژه در روستاها با محدودیت مواجه است و آموزش‌های انجام‌شده از طریق دهیاری‌ها و شوراها به دلیل کمبود اعتبارات کافی نیست.

وی بازاریابی و تبلیغات را مهم‌ترین نیاز گردشگری چهارمحال و بختیاری دانست و افزود: بسیاری از مردم کشور به دلیل کوتاهی در معرفی استان یا وجود سایه سنگین استان‌های دیگر بر سر چهارمحال و بختیاری هنوز این استان را به‌خوبی نمی‌شناسند، این در حالی است که استان از نظر جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بسیار غنی است و می‌تواند مکمل گردشگری استان‌های اصفهان و یزد که شهر جهانی میراث فرهنگی هستند باشد و گردشگران خارجی را جذب کند.

قاسمی با اشاره به ظرفیت‌های طبیعی استان گفت: چهارمحال و بختیاری با برخورداری از طبیعت بکر، سد کارون 4 و رودخانه‌های زاینده‌رود و کارون ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری دارد و در دو سال اخیر در روستاهای دیمه، بارز، شوارز و چلوان جذب سرمایه‌گذار به‌خوبی انجام شده است.

وی در پایان تأکید کرد: گردشگری مردم پایه است و بدون مشارکت مردم امکان‌پذیر نیست همچنین گردشگری ارتباط مستقیمی با محیط زیست دارد و حفظ منابع طبیعی از اولویت‌هاست در همین راستا امسال جمع‌آوری زباله از تالاب‌های چغاخور و گندمان و کاشت نهال بلوط در جنگل‌های استان انجام شده است.

به گزارش تسنیم، روستاهای هدف گردشگری چهارمحال و بختیاری نمونه‌های روشنی از محل تلفیق طبیعت، فرهنگ و میراث بومی هستند توسعه این مناطق باید برای بهبود زیرساخت‌ها، حمایت از صنایع دستی، آموزش جوامع محلی و حفاظت از محیط زیست انجام شود تا حفظ بافت تاریخی و منابع طبیعی، فرصت‌های شغلی بومی و درآمد پایدار ایجاد شود.

این استان با رودخانه‌ها، تالاب‌ها و چشم‌اندازهای زیبا توان بالایی برای گردشگری مردم‌پایه دارد و می‌تواند در کنار مقاصدی چون استان‌های دیگر، نقش مکملی در جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا کند. هدفی که تنها با مشارکت مردم و اجرای اصول گردشگری پایدار دست‌یافتنی می‌شود.

انتهای پیام/7540

منبع: خبرگزاری تسنیم