آیا «مسأله‌شناسی هوشمندانه» کلید حل بحران نظامات انقلاب اسلامی است؟

به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم، نشست «حوزه، علوم انسانی و نظامات اجتماعی» با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن خیری، رئیس انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، به همت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و همکاری شواری عالی انقلاب فرهنگی در مدرسه علمیه تخصصی حضرت آمنه(س) قم برگزار شد.

رسمی شد | واریز سود سهام عدالت فردا 30 آذر 1404

حجت الاسلام مهدی رشید، دبیر این نشست در تبیین موضوع، نظامات اجتماعی را اصلی‌ترین نقطه درگیری گفتمان انقلاب با گفتمان سکولار و مدرن دانست و گفت: از کارویژه‌های اساسی انقلاب اسلامی این است که نظامات متناسب با نظام معرفتی و اقتضائات بومی خود را تولید کند؛ این نظامات، پشتوانه دانشی قوی می‌طلبد که همان علوم انسانی است ولی سؤال اینجاست که این علوم کجا باید فرآوری و تبدیل به نظامات دانشی شوند؟

نظامات اجتماعی از نگاه رهبر معظم انقلاب

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین خیری با اشاره به تأکید و مطالبه رهبر معظم انقلاب نسبت به تدوین نظامات مختلف تصریح کرد: ایشان در پیام خود به گردهمایی صدمین سالروز بازتأسیس حوزه علمیه، از نظامات اجتماعی با عنوان نظامات انقلابی موردنیاز در گام دوم انقلاب اسلامی یاد کرده و فرمودند اگر تدوین این نظامات، بر اساس سه مؤلفه اساسی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی صورت گیرد، حاصل آن، زمینه‌سازی ظهور خواهد بود.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب در قالب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز، تدوین نظامات اجتماعی را مورد توجه قرار داده و حتی با حکم خودشان یک مرکز برای تدوین این الگو تأسیس کردند. یا اینکه اخیرا در دیدار با بانوان بحث استفتاء از مراجع خانم در برخی احکام را مطرح فرمودند و نسبت به جایگاه زن و مرد در خانواده تأکید دارند، همان تدوین نظام خانواده است در مقابل علوم انسانی و نظامات اجتماعی غربی که با پشتوانه استکباری و استعماری طوری به خورد ما داده‌اند که باورمان نمی‌شود با برنامه‌ریزی و سوء‌قصد باشد.

اهمیت تدوین نظامات اجتماعی از بُعد جامعه‌شناختی

رئیس انجمن مطالعات اجتماعی حوزه در توضیح ضرورت و اهمیت تدوین نظامات اجتماعی از بُعد جامعه‌شناختی اظهار کرد: انقلابی بودن نظامات اجتماعی، تعیین‌کننده انقلابی بودن نظامات رفتاری و انسان و جامعه است. به عنوان نمونه از دوم خردادماه 76 بحث حق و آزادی در کشور مطرح شد غافل از اینکه در نظام اجتماعی، حق به تنهایی وجود ندارد و روی دیگر سکه، تکلیف است؛ اصولا این توازن حق و تکلیف است که می‌تواند خانواده یا جامعه با نظام پایدار ایجاد کند. اگر فقط بر حق اصرار کنیم، افراد مطالبه‌گر بی‌توجه به تعهدات تربیت می‌شوند چنانکه فقط در عرصه خانواده شاهد بودیم پس از طرح این بحث، طلاق و خشونت سیر صعودی گرفت.

حجت‌الاسلام خیری با بیان اینکه وقتی حق و تکلیف در کنار هم مطرح باشند، افراد هر چه فهم و درکشان بیشتر شود، دغدغه‌مندتر و نسبت به داشته‌ها و سرمایه‌های خود شاکرتر می‌شوند، افزود: یکی از نتایج نظام اجتماعی صرفا حق‌محور این است که مثلا در بحث عفاف و حجاب، افراد به دنبال عقبه‌های تئوری و نظری آن در صدر اسلام می‌گردند و می‌گویند اگر حجاب مسأله مهمی بود، پیامبر در همان آغاز رسالت به آن اشاره می‌کرد و نه بعدها؛ چنین دیدگاهی ناشی از ضعف نگرش جامعه‌شناختی به مسأله است که نمی‌داند به جای سنجش ترتب زمانی طرح بحث حجاب، باید دید اصلا در جامعه رسول خدا(ص) حجاب مسأله بوده است یا نه که پیامبر به آن دیر توجه کند یا زود؟

وی با اشاره به اینکه در نظامات اجتماعی دو عنصر عاملیت و ساختار وجود دارد که هر یک را در جایگاه خود باید شناخت، خاطرنشان کرد: در ادبیات اسلامی، یک حق الله داریم و یک حق الناس؛ در حق الناس، زمام امور به دست خود انسان‌ها است؛ اما نسبت به حق الله، همه ملزم هستند و اختیاری وجود ندارد؛ اینجا باید پیروی کند نه ادعای حق داشتن و…؛ برای برقراری نظم اجتماعی همه افراد موظف به رعایت قواعد هستند ولو معتقد نباشند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قم با اشاره به وظیفه حاکمیت اسلامی نسبت به حفظ دین، مال، جان، آبرو، ناموس و… مردم گفت: بسته به شرایط جامعه ممکن است موارد دیگری هم برای برقراری نظم اجتماعی، ضروری شود؛ مانند اینکه آیت‌الله جوادی آملی در شرایط کنونی جامعه، حجاب را حق الله می‌دانند؛ یعنی شرایط اجتماعی به گونه‌ای شده است که زمام حجاب به عنوان حق الناس از دست افراد، خارج و به مطالبه اجتماعی تبدیل شده است، احساسات مردم را جریحه‌دار کرده و عامل مفاسد دیگری است که دشمن برای نظام طراحی می‌کند؛ بنابراین حق الله شده و دولت می‌تواند در آن مداخله کند.

آیا علوم انسانی، ابتدا برای حل مسائل غرب ایجاد شده است؟

حجت‌الاسلام خیری با تأکید براینکه در تدوین نظامات نیازی به کلان‌نگری نیست، یادآور شد: ما راهی جز مسأله‌محور وارد شدن به تدوین نظامات نداریم تا نظامی برای حل مسأله طراحی شود؛ چنانکه در غرب نیز این‌طور نبود که ابتدا علوم انسانی تولید شود؛ بلکه ابتدا مسأله پیش آمد (مثل رابطه با کلیسا) و بعد برای حل آن، علوم انسانی پدید آمد؛ بنابراین باید گفت اصولا علوم انسانی برای حل مسائل جهان غرب و بر اساس پایه‌های انسان‌شناسی، هستی‌شناسی و روش‌شناسی نادرست آنها شکل گرفته است.

وی با تأکید براینکه تولید علوم انسانی در گوشه حجره و انزوا امکانپذیر نیست و نیازمند رفت و برگشت عالمانه و هوشمندانه بین ارزش‌ها و مبانی با مسائل و نیز سنجش و ارزیابی است، به فعالان این عرصه تأکید کرد: درب انجمن مطالعات اجتماعی حوزه به روی شما باز است و از تداوم این نشست‌ها و برنامه‌ها استقبال می‌کند.

خبرنگار: زهرا شریعتی

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم