چرا سینمای ایران هنوز نتوانسته کرامت زن را به تصویر بکشد؟ نگاهی نو به بحران متعهد بودن!

به گزارش خبرنگار فرهنگی نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم، مسئله «جایگاه کرامت زن در سینمای ایران پس از انقلاب» از جمله موضوعات مهم و چالش‌برانگیز در حوزه فرهنگ، رسانه و سیاست‌گذاری فرهنگی است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر، هم‌زمان با گسترش تولیدات سینمایی و سریال‌های نمایش خانگی، بیش از گذشته مورد توجه پژوهشگران و صاحب‌نظران قرار گرفته است. بررسی علمی و تحلیلی این مسئله، نیازمند نگاهی میان‌رشته‌ای و مبتنی بر دانش ارتباطات، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی است؛ نگاهی که بتواند هم تحولات اجتماعی را رصد کند و هم نسبت سینما با ارزش‌های اسلامی، انقلابی و خانوادگی را مورد واکاوی قرار دهد.

رسمی شد | واریز سود سهام عدالت فردا 30 آذر 1404

بتازگی نیز در نشستی که پیرامون پژوهش‌های سینمایی برگزار شده است، مسئله زن در سینمای بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفت. در آن نشست که بر مبنای پژوهش برگزیده سینمایی سال گذشته با موضوع «نقش و جایگاه زن در چهار دهه سینمای ایران» انجام شد، این نتیجه اعلام شد که جایگاه زن به عنوان مادر و همچنین حجاب و چادر به تدریج افت پیدا کرده و به حاشیه رانده شده است. (متن خبر نشست مورد اشاره را در پیوند زیر می‌توانید بخوانید.)

در همین راستا، گفت‌وگو با دکتر سیدرضا نقیب‌السادات، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و از پژوهشگران باسابقه حوزه ارتباطات و جامعه‌شناسی، به‌دلیل سابقه علمی، پژوهشی و تسلط وی بر مباحث رسانه، فرهنگ و تحولات اجتماعی، می‌تواند به تبیین دقیق‌تر ابعاد نظری و عملی این موضوع کمک کند و پاسخی کارشناسانه به پرسش‌های موجود در این حوزه ارائه دهد.

دکتر سیدرضا نقیب‌السادات متولد سال 1342، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ارتباطات است. او در مقطع دکتری موفق به دریافت دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، دکتری ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبایی (دانشکده علوم اجتماعی، گروه ارتباطات) و دکتری زبان‌شناسی از دانشگاه پونا در کشور هندوستان شده است. حوزه‌های پژوهشی وی شامل ارتباطات اجتماعی، جامعه‌شناسی فرهنگی، تحلیل رسانه و مطالعات میان‌رشته‌ای فرهنگ و زبان است.

بازنمایی زن؛ از کلیشه تا شخصیت چندبعدی
دکتر نقیب‌السادات در پاسخ به این پرسش که جایگاه کرامت زن در سینمای ایران پس از انقلاب، اعم از سینما، سریال‌های نمایش خانگی و صداوسیما، چه شاخصه‌هایی باید داشته باشد، گفت: برای بررسی جایگاه کرامت زن در سینمای ایران پس از انقلاب، باید به مجموعه‌ای از ملاحظات اساسی توجه کرد که در نهایت به ترویج تصویر مثبت، انسانی و واقع‌گرایانه از زنان منجر می‌شود. نخستین نکته، بازنمایی واقع‌گرایانه و چندبعدی شخصیت زن در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی است. زنان باید به‌عنوان انسان‌هایی با احساسات، آرزوها، چالش‌ها، موفقیت‌ها و ناکامی‌های واقعی به تصویر کشیده شوند، نه شخصیت‌هایی تک‌بعدی و کلیشه‌ای. چنین نگاهی به درک عمیق‌تر نقش زنان در جامعه کمک کرده و کرامت انسانی آنان را به رسمیت می‌شناسد.

زنِ الگو؛ نقش‌آفرینی در خانواده و جامعه
وی ادامه داد: در عین حال، سینما باید به ترویج الگوهای مثبت از زنان بپردازد؛ زنانی که نه‌تنها در نقش مادر و همسر، بلکه در عرصه‌های علمی، حرفه‌ای، اجتماعی و فرهنگی نیز حضوری مؤثر دارند. این الگوها می‌توانند به‌عنوان نمونه‌هایی الهام‌بخش برای نسل‌های آینده عمل کنند.

سینما؛ ابزار نقد اجتماعی یا غفلت فرهنگی؟
دکتر نقیب‌السادات با تأکید بر نقش انتقادی سینما تصریح کرد: سینما باید به‌عنوان ابزاری برای نقد اجتماعی و فرهنگی عمل کند. به‌جای نادیده گرفتن مشکلات و چالش‌هایی که زنان در جامعه با آن‌ها مواجه هستند، آثار سینمایی و تلویزیونی باید به بررسی این مسائل بپردازند و حتی‌الامکان راه‌حل‌هایی برای بهبود وضعیت ارائه دهند. این رویکرد می‌تواند به افزایش آگاهی اجتماعی و فرهنگی منجر شود و در نهایت به ارتقای شرایط زندگی زنان کمک کند.

گفت‌وگوی بین‌نسلی؛ حلقه مغفول در روایت زن
وی همچنین خاطرنشان کرد: سینما و تلویزیون باید زمینه گفت‌وگوی میان زنان نسل‌های مختلف را فراهم کنند. ایجاد چنین فضایی به افزایش همدلی اجتماعی، انتقال تجربه و تقویت درک متقابل کمک می‌کند و نقش مهمی در پاسداشت کرامت زن در جامعه دارد.

افت مادرانگی و حجاب؛ پیامد ضعف نظارت یا تغییر ذائقه؟
این استاد ارتباطات در پاسخ به پرسشی درباره نتایج برخی پژوهش‌ها مبنی بر کمرنگ شدن مفاهیمی چون مادرانگی و چادر در سینمای پس از انقلاب، گفت: سینما همواره تحت تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی قرار دارد، اما بخشی از این روند ناشی از ضعف در نظارت و سیاست‌گذاری فرهنگی است. در حالی که بر ترویج ارزش‌های انقلاب اسلامی تأکید می‌شود، در عمل گاه پیام‌هایی مغایر با این ارزش‌ها بدون مانع وارد آثار نمایشی می‌شوند و این مسئله به‌تدریج به کمرنگ شدن مفاهیم اساسی منجر شده است.

مسئولیت سینماگران و نقش مخاطبان
وی افزود: سینماگران باید نسبت به مسئولیت اجتماعی خود آگاه‌تر باشند. تولید آثار جذاب، الزاماً به معنای عبور از ارزش‌های اخلاقی و خانوادگی نیست. از سوی دیگر، جامعه و مخاطبان نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند؛ اگر از آثار ارزش‌محور حمایت نشود، جریان تولید به سمت آثار صرفاً تجاری حرکت خواهد کرد.

راه‌حل چیست؟ بازتعریف سینمای متعهد
دکتر نقیب‌السادات در پایان تأکید کرد: اصلاح این روند نیازمند همکاری هم‌زمان نهادهای نظارتی، سینماگران و جامعه است. نظارت هوشمندانه، حمایت از آثار متعهد و توجه به مسئولیت فرهنگی هنرمندان می‌تواند به شکل‌گیری سینمایی منجر شود که در عین جذابیت، پاسدار کرامت زن، بنیان خانواده و ارزش‌های اسلامی و انقلابی باشد.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم