چرا نابرابری‌های اجتماعی، زمین‌خوردن باورهای افراطی است؟

حامد بخشی در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا با بررسی پدیده افراطی‌گری و خشونت اظهار کرد: این دو مولفه پدیده‌هایی به‌هم‌پیوسته‌اند که بررسی آن‌ها بدون توجه به بسترهای اجتماعی امکان‌پذیر نیست. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های افراطی‌گری، شکل‌گیری آن در فضاهای بسته اجتماعی است؛ فضاهایی که در آن‌ها افراد به‌تدریج ارتباط فکری و رفتاری خود را با جامعه گسترده‌تر قطع یا به‌شدت محدود می‌کنند.

قاب تاریخ | تصاویر دیده‌نشده از ماه‌چهره خلیلی در لندن؛ ۵ ماه پیش از وداع ناگهانی

وی افزود: افراطی‌گری معمولا زمانی شکل می‌گیرد که افراد در حلقه‌های اجتماعی محدود و همگن قرار می‌گیرند. در این حلقه‌ها، تعاملات درون‌گروهی تقویت و مواجهه با دیدگاه‌های متفاوت تضعیف می‌شود. همین انزوا، زمینه‌ای مساعد برای شکل‌گیری و تثبیت باورهای افراطی فراهم می‌آورد.

این جامعه‌شناس، در راستای موضوع مبارزه با خشونت و افراطی‌گری، خاطرنشان کرد: رهبران گروه‌ها و فرقه‌های افراطی اغلب پیروان خود را به‌ویژه در مراحل اولیه جذب، از گفت‌وگو و بحث با افراد بیرون از گروه برحذر می‌دارند. هدف از این رویکرد آن است که فرد تازه‌وارد با اندیشه‌های رقیب یا متفاوت مواجه نشود؛ چراکه چنین مواجهه‌ای می‌تواند مانع از شکل‌گیری گرایش‌های افراطی شده و فرد را به وضعیت متعادل و میانگین جامعه بازگرداند.

بخشی با اشاره به اینکه گروه‌های تروریستی نیز با ایجاد حلقه‌های بسته، نوعی جامعه‌پذیری خاص و هماهنگ با باورهای افراطی خود را رقم می‌زنند، تصریح کرد: این سازوکار را می‌توان با نظریه «نهادهای فراگیر» اروینگ گافمن توضیح داد؛ نظریه‌ای که نشان می‌دهد در فضاهایی که افراد به‌صورت شبانه‌روزی و مستمر در معرض یک نظام فکری و تربیتی واحد قرار می‌گیرند، امکان شکل‌گیری جامعه‌پذیری کامل و یکدست فراهم می‌شود.

وی تشریح کرد: افراطی‌گری در اغلب موارد با خشونت همراه است. زمانی که باورهای افراطی شکل می‌گیرند و فاصله آن‌ها با ارزش‌ها و هنجارهای رایج جامعه افزایش می‌یابد، و همزمان ارتباط فرد یا گروه با جامعه قطع می‌شود، زمینه برای بروز خشونت علیه افراد و ساختارهای اجتماعی فراهم می‌شود. از همین روست که در ادبیات علمی و رسانه‌ای، اغلب از مفهوم «خشونت افراطی» استفاده می‌شود.

این جامعه شناس با اشاره به ارتباط خشونت و افراطی‌گری بیان کرد: در جامعه ایران نیز نمونه‌هایی از این فرایند قابل مشاهده است. برخی جریان‌ها و گروه‌های افراطی در فضاهای بسته‌ای همچون هیات‌ها یا حلقه‌های فکری محدود شکل می‌گیرند؛ فضاهایی که اعضا به‌طور مداوم در معرض یک نوع خاص از گفتار قرار دارند و از تعامل، گفت‌وگو و تبادل نظر با دیگران بازداشته می‌شوند. در چنین شرایطی، پس از بروز کنش‌های خشونت‌آمیز، جامعه با این پرسش مواجه می‌شود که این نوع باورها چگونه و در چه بستری شکل گرفته‌اند.

بخشی ادامه داد: شکل‌گیری حلقه‌های بسته اغلب با وجود نابرابری‌های عمیق و حل‌نشده اجتماعی ارتباط دارد. زمانی که افراد احساس کنند راهی برای برون‌رفت از نابرابری‌ها در ساختار موجود وجود ندارد، مستعد پذیرش باورهای افراطی می‌شوند. در مقابل، ایجاد امید اجتماعی و تقویت این باور که نابرابری‌ها امری تغییرناپذیر نیستند و می‌توان آن‌ها را از طریق اصلاحات، تلاش فردی یا فرصت‌های اجتماعی کاهش داد، می‌تواند زمینه‌های بروز افراطی‌گری و خشونت را به‌طور قابل توجهی محدود کند.

وی در ادامه افزود: هرچه فضای اجتماعی گفت‌وگو محورتر و امکان تعامل میان گروه‌های مختلف بیشتر شود، احتمال شکل‌گیری افراطی‌گری و خشونت کاهش می‌یابد؛ رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و نهادهای مدنی می‌توانند با گسترش ارتباطات اجتماعی و شکستن حلقه‌های بسته، نقش مؤثری در پیشگیری از افراطی‌گری ایفا کنند.

انتهای پیام 

منبع: ایسنا