آیا اسرائیل واقعا قیم همه یهودیان جهان است؟ بررسی رابطه پیچیده و حقوقی جوامع یهودی با تل‌آویو

احمد زیدآبادی

آخرین قیمت طلا، دلار و سکه امروز دوشنبه 24 آذر

روزنامه هم‌میهن

برخورد قیم‌مآبانه/ درباره مواجهه اسرائیل با جوامع یهودی دنیا

یهودیانی که قربانی عملیات تروریستی در مراسم حنوکا در ساحل بوندای سیدنی استرالیا شدند، چه نسبت حقوقی با اسرائیل دارند؟ به عبارت روشن‌تر، رابطه حقوقی جوامع یهودی دنیا با اسرائیل چیست و بر چه اساسی اسرائیل خود را قیم همه یهودیان عالم می‌پندارد؟

بر اساس اصول حاکم بر پدیده ملت-دولت، اتباع هر کشور، صرفاً تبعه همان کشور محسوب می‌شوند و فارغ از قومیت و مذهب و جنسیت و علایق و باورهای سیاسی‌شان از حقوق برابر شهروندی برخوردارند و دولت‌ها موظف به تأمین امنیت آنان در برابر هر نوع تهدید و خطری هستند. از این رو، اتباع یهودی هر کشور نیز مثل هر دیگر اتباع، شهروندان همان کشورند و باید بدون کوچکترین تبعیضی مورد حفاظت قرار گیرند و حقوق و امنیت‌شان به طور کامل تأمین و تضمین شود.

با وجود این اصل، دولت اسرائیل به چه حقی در مقام قیم جوامع یهودی عالم ظاهر می‌‌شود و چنان رفتار می‌کند که گویی هر یهودی در هر گوشه‌ای از دنیا تبعه یا شهروند اسرائیل است؟

برای فهم دقیق ماجرا، نیاز به بازشکافی «مسئله یهود» است؛ موضوعی که از قرن 19 میلادی در اروپا بر سر زبان‌ها افتاد و در قرن 20 به فاجعه هولوکاست رسید. برای قرن‌ها، بسیاری از یهودیان بنا به برخی متون مذهبی، خود را «ملتی جدای از ملت‌های سرزمین محل اقامت خود» به حساب می‌آوردند و از ادغام در جوامع دیگر به شدت پرهیز می‌کردند. این مسئله سبب می‌شد که برخی یهودیان اصل وفاداری ملی به سرزمین محل سکونت خود را به رسمیت نشناسند و در مقابل، دولت‌ها نیز به آنان حق شهروندی ندهند و حقوق آنان را به راحتی زیر پا بگذارند.

برای حل این معضل دو راه‌حل در بین یهودیان مطرح شد. جمعی از یهودیان، از ادغام در جوامع محل سکونت خود همچون پیروان دیگر ادیان، به حمایت برخاستند تا بدین وسیله از حقوق شهروندی بهره‌مند شوند. عده‌ای دیگر اما بر تشکیل «کشور خاص یهود» اصرار ورزیدند و از طریق جنبش صهیونیسم در جهت تحقق آن کوشیدند.

با تشکیل «دولت یهود» در فلسطین اما همچنان رابطه یهودیان آلیا با یهودیان دیاسپورا سرشار از ابهام و تناقض است. اسرائیل عملاً خود را موطن تمام یهودیان عالم تعریف می‌کند و طبق «قانون بازگشت» هر یهودیِ به رسمیت شناخته‌شده، به محض ورود به اسرائیل، از حق تابعیت و شهروندی برخوردار می‌شود.

با این حال، جوامع یهودی بسیاری در سرتاسر جهان وجود دارد که علاقه‌ای به مهاجرت به اسرائیل ندارند و با ادغام در جوامع محل زیست خود، از حقوق شهروندی برخوردار شده‌اند. اسرائیل اما خود را نماینده این جوامع هم معرفی می‌کند و رفتاری قیم‌مآبانه در برابر آنان دارد. آیا این قیم‌مآبی نسبت به جوامع یهودی دنیا بنا به اصول حاکم بر پدیده ملت-دولت، قابل توجیه است؟

بدون تردید قابل توجیه نیست و در تعارض کامل با آن قرار دارد. چندی پیش مطبوعات لبنان سخنان جوزف عون رئیس‌جمهور آن کشور را در دیدارش با علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران بازتاب دادند. گویا آقای عون در دیدار با آقای لاریجانی گفته بود که شیعیان لبنان اتباع دولت آن کشور هستند و ربطی به هیچ دولت خارجی ندارند.

آنچه آقای عون گفته است درباره همه اقلیت‌های قومی و مذهبی در هر کشوری مصداق دارد و بنابراین، مناسبات حقوقی جوامع یهودی دنیا با اسرائیل هم نمی‌تواند خارج از این چارچوب باشد. اگر قرار بر این باشد که هر دولتی در این دنیا نسبت به جوامع مذهبی یا قومیِ شبیه خود در آن سوی مرزها، احساس قیمومَت داشته باشد و خارج از قواعد پذیرفته‌شده انسان‌دوستانه در حقوق بین‌الملل، خود را مسئول آنان تعریف کند و آنها را به نحوی اتباع غیرمستقیم خود به شمار آورد، نظامِ ملت-دولت بلافاصله از هم می‌پاشد.

با این همه، اسرائیل به این اصول پایبند نیست و با نوع ورود و دخالت خود در امور جوامع یهودی دنیا، پایه‌های نظم مبتنی برملت-دولت را سست و تضعیف می‌کند. بدون تردید این رفتار از هر جهت قلدرمآبانه است و آن را می‌توان از برخورد بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل با آنتونی آلبانیزی نخست‌وزیر استرالیا به وضوح دریافت.

نتانیاهو، همتای استرالیایی خود را متهم کرده است که با به رسمیت شناختن دولت مستقل فلسطینی به «یهودستیزی» در استرالیا دامن زده است!

 آلبانیری باید پاسخی مشابه جوزف عون به نتانیاهو می‌داد و در عین حال اضافه می‌کرد که ادعای اسرائیل به عنوان نماینده تمام یهودیان عالم و نوع رفتارش با فلسطینی‌هاست که به «یهودستیزی» و عملیات تروریستی علیه جوامع بیگناه یهودی دامن می‌زند نه به رسیمت شناختن حق حاکمیت مردمی تحت اشغال بر بخش کوچکی از سرزمینی که در آن ریشه هزاران‌ساله دارند.

منبع: عصر ایران