کاظمی فاش کرد: چگونه مافیای کنکور، طرح‌های تربیتی را زمین‌گیر می‌کند؟

به گزارش خبرنگار مهر، علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش، در رویداد «راهبرد عدالت در کیفیت آموزشی» با تأکید بر نقش راهبردی نظام تعلیم و تربیت در آینده کشور گفت: آموزش‌وپرورش امروز به مسئله اول دولت تبدیل شده و این نگاه، آورده‌های فراوانی برای آینده کشور به همراه خواهد داشت.

آخرین قیمت طلا، دلار و سکه امروز دوشنبه 24 آذر

کاظمی با قدردانی از اساتید و صاحب‌نظران حاضر در این رویداد اظهار داشت: از همه عزیزانی که در فضای تعلیم و تربیت برای تقویت نگاه رئیس‌جمهور محترم تلاش کردند، صمیمانه تشکر می‌کنم؛ چراکه این تلاش‌ها باعث شد آموزش‌وپرورش به گفتمان عمومی جامعه تبدیل شود و فرصتی برای تبیین حرکت نظام تعلیم و تربیت و بهره‌گیری از دیدگاه‌های صاحب‌نظران فراهم آید.

دستاوردهای نظام تعلیم و تربیت نباید نادیده گرفته شود

وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به موفقیت‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه آموزش گفت: نظام تعلیم و تربیت کشور دستاوردهای بسیار چشمگیری داشته است که نباید در گفتمان عمومی مغفول بماند. نهضت سوادآموزی و ریشه‌کنی بی‌سوادی، گسترش پوشش تحصیلی در همه مقاطع، توسعه آموزش دختران، توجه به نخبگان، توسعه عدالت آموزشی، پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه پیش‌دبستانی و افتخارات بین‌المللی در المپیادهای علمی از جمله این موفقیت‌هاست.

وی افزود: فضاها، تجهیزات، امکانات و دسترسی‌های آموزشی امروز کشور نیز از افتخارات نظام تعلیم و تربیت به شمار می‌رود. هرچند برخی جریان‌های معاند تلاش می‌کنند فعالیت‌ها و مجاهدت‌های معلمان را کم‌اهمیت جلوه دهند، اما باید تأکید کرد که بسیاری از دستاوردهای نظام در حوزه‌های مختلف، محصول کار معلمی و تلاش معلمان است.

وزیر آموزش‌وپرورش با بیان اینکه این دستگاه با چند مسئله اساسی رنج می‌برد، گفت: به نظر من، تمام چالش‌های مختلف آموزش‌وپرورش ذیل چند «کلام مسئله» تعریف می‌شود و اگر این مسائل حل شود، بسیاری از مشکلات جزئی نیز برطرف خواهد شد.

وی «کوچک‌انگاری آموزش و تربیت» را یکی از این مسائل دانست و افزود: آموزش‌وپرورش آنگونه که شایسته و بایسته است، در شاخص‌های مختلف مورد توجه قرار نگرفته است. در حالی که این نظام یکی از پیچیده‌ترین، گسترده‌ترین و پهن‌پیکرترین دستگاه‌های کشور است، اما در بیرون، با نوعی ساده‌انگاری و نگاه سطحی با آن برخورد می‌شود.

کاظمی بی‌ثباتی مدیریت را یکی دیگر از آسیب‌های جدی نظام تعلیم و تربیت دانست و گفت: آموزش‌وپرورش در گذر تحولات سیاسی کشور، چه در دولت و چه در مجلس، عملاً چند بار دچار پوست‌اندازی مدیریتی می‌شود. این تغییرات ناشی از انتظارات و شرایط مختلف، آسیب‌های ساختاری جدی به نظام آموزشی وارد می‌کند.

وی ادامه داد: این وضعیت باعث شده آموزش‌وپرورش همواره درگیر سلیقه‌گرایی، سیاست‌زدگی و فقدان سیاست واحد شود و امکان ایجاد تحول فرهنگی عمیق و پایدار از بین برود. این مسائل ریشه بسیاری از مشکلات ما در حوزه‌های مختلف، از جمله منابع انسانی است.

وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به رویکرد دولت چهاردهم گفت: خوشبختانه در این دولت، حداقل یکی دو مسئله کلان حل شده است. امروز آموزش‌وپرورش روی میز دولت قرار دارد و به مسئله اول کشور تبدیل شده است.

وی افزود: رئیس‌جمهور محترم با ایمان راسخ و نگاه راهبردی معتقد است نقطه آغاز تحول و توسعه کشور، آموزش‌وپرورش است. اما تحقق این نگاه نیازمند کمک، صبر و حوصله است تا بتوانیم ایده‌ها و رویکردهای ایشان را گام‌به‌گام اجرایی کنیم.

کاظمی با تأکید بر تجربه و نظر صاحب‌نظران تعلیم و تربیت گفت: من معتقدم نقطه آغاز دستیابی به کیفیت و عدالت آموزشی، نیازمند چهار تحول اساسی است که خوشبختانه در احکام و قوانین کشور نیز پیش‌بینی شده است.

قلب مدرسه برنامه درسی است

وی برنامه درسی را کانون اصلی یادگیری دانست و گفت: قلب مدرسه برنامه درسی است. برنامه درسی است که رویکردها، جهت‌گیری‌ها، نقش معلم، موقعیت‌های تربیتی و محتوای کتاب‌های درسی را تنظیم می‌کند. نقطه آغاز تحول، مدرسه و در مدرسه، برنامه درسی است.

وزیر آموزش‌وپرورش افزود: برنامه درسی فعلی حافظه‌محور، منفعل، خشک و غیرمهارتی است و از موقعیت‌های تربیتی اندکی برخوردار است. ما به دنبال تبدیل آن به برنامه‌ای مهارت‌محور، یکپارچه، استعدادیاب و سرشار از موقعیت‌های تربیتی هستیم؛ برنامه‌ای که محتوای آن جذاب و نافع باشد و صرفاً بر حفظ مطالب تکیه نکند.

وی با اشاره به آغاز این تحول گفت: این مسیر از پایه اول ابتدایی آغاز شده و اقدامات آن شروع شده است.

کاظمی در بخش دیگری از سخنان خود به ساختار نظام آموزشی پرداخت و گفت: تا زمانی که ساختار نظام آموزشی کشور به ساختاری یکپارچه، به‌هم‌پیوسته و مبتنی بر نیازهای جامعه و رویکرد تربیتی تبدیل نشود، به اهداف تربیت دست نخواهیم یافت.

وی کنکور را یکی از موانع جدی تحقق اهداف تربیتی دانست و افزود: مافیای کنکور بسیاری از طرح‌های کیفیت‌بخشی و تربیتی را نقش بر آب می‌کند و آموزش‌وپرورش را از اهداف اصلی خود دور می‌سازد. این کنکورزدگی نه‌تنها به تربیت کمک نمی‌کند، بلکه مانع آن می‌شود.

وزیر آموزش‌وپرورش با انتقاد از تنوع و پراکندگی رشته‌ها در دوره متوسطه دوم گفت: این ساختار بهره‌وری نیروی انسانی و امکانات را به شدت کاهش داده است و نیازمند بازنگری جدی است.

کاظمی ساختار فعلی آموزش‌وپرورش را بسیار گسترده و سنگین توصیف کرد و گفت: حجم بالای معاونت‌ها، سازمان‌ها و ادارات، مدیریت این مجموعه عظیم را دشوار کرده است. حتی در مناطقی با تعداد محدود دانش‌آموز، ساختارهای اداری گسترده ایجاد شده که آسیب‌های مدیریتی به دنبال دارد. اصلاح این ساختار در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده و در دولت نیز در حال پیگیری است.

وزیر آموزش‌وپرورش تحول در حکمرانی را اساسی‌ترین محور دانست و گفت: با سازوکار فعلی اداره مدارس نمی‌توان به جلو حرکت کرد. مدارس امروز اختیارات لازم را ندارند؛ نه در حوزه مالی و نه در حوزه نیروی انسانی.

وی تأکید کرد: تمرکزگرایی شدید باعث شده تصمیم‌گیری‌ها در مرکز انجام شود، در حالی که مدیران مدارس اختیاراتی ندارند. این شیوه حکمرانی باید تغییر کند.

عدالت آموزشی فقط سخت‌افزار نیست

کاظمی با اشاره به ابعاد مختلف عدالت آموزشی گفت: اگر عدالت را از منظر سخت‌افزاری نگاه کنیم، مسائلی مانند مدارس کانکسی، فرسوده و غیراستاندارد، کمبود سرانه فضا، مدارس شبانه‌روزی، هنرستان‌ها، مناطق روستایی، بازماندگان از تحصیل، کلاس‌های چندپایه و متراکم، کمبود منابع انسانی، منابع مالی، توسعه پیش‌دبستانی، فضاهای ورزشی، توجه به نخبگان و مدارس استثنایی از مهم‌ترین محورهای عدالت آموزشی هستند.

وی افزود: برای هر یک از این حوزه‌ها شاخص‌ها و اعداد دقیقی وجود دارد که نشان می‌دهد امروز کجا هستیم و به کجا باید برسیم.

وزیر آموزش‌وپرورش، با تأکید بر اینکه نظام آموزشی کشور از سطح کیفی مطلوب برخوردار نیست، گفت: تقریباً همه صاحب‌نظران حوزه تعلیم و تربیت در این موضوع وحدت نظر دارند، اما مسئله اصلی این است که ریشه‌های این افت کیفیت را به‌درستی شناسایی کنیم.

کاظمی با اشاره به عوامل مؤثر بر کیفیت آموزشی اظهار داشت: بخشی از این وضعیت به برنامه درسی بازمی‌گردد که پیش‌تر به آن اشاره کردم، اما بخش مهم‌تر، نحوه اجرای برنامه درسی است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در اجرای برنامه درسی، کاهش و از بین رفتن زمان آموزش است.

وزیر آموزش‌وپرورش با انتقاد از تعطیلی‌های مکرر مدارس گفت: در طول سال حدود ۲۲ روز آموزش را به بهانه‌های مختلف تعطیل می‌کنیم. امروز هم اولین راه‌حل برای بسیاری از مسائل، بستن مدارس است. ما قبول داریم که مشکلاتی وجود دارد، اما تعطیل کردن مدرسه، خسارتی به نظام تعلیم و تربیت وارد می‌کند که هیچ‌کس قادر به جبران آن نیست.

وی افزود: حذف پنجشنبه‌ها در یک مقطع زمانی، یکی از بزرگ‌ترین ظلم‌ها به نظام تربیتی کشور بود. علاوه بر این، وجود مدارس دوشیفته نیز به‌شدت بر کیفیت آموزش اثر منفی گذاشته است.

کاظمی با تأکید بر نقش معلم در کیفیت آموزشی گفت: معلم و مسائل مرتبط با جامعه معلمان، تأثیر مستقیمی بر کیفیت دارند. معیشت معلم، تجربه، توانمندی و مهارت‌های حرفه‌ای او از عوامل تعیین‌کننده موفقیت نظام آموزشی است.

وی ادامه داد: مهم‌ترین عنصر موفقیت در هر سازمان، انگیزه نیروی انسانی آن است. معلمی که از حداقل رفاه برخوردار نیست، معلمی که در سخت‌ترین شرایط و در دورترین مسیرها خدمت می‌کند، چگونه می‌تواند با انگیزه کامل فعالیت کند؟ این معلمان با همه مشکلات، به نظام جمهوری اسلامی ایران خدمت می‌کنند و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند.

وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به مسیرهای مختلف جذب معلم گفت: امروز باید پاسخ بدهیم که معلمانی که از مسیرهای متنوع و خارج از روال اصلی وارد آموزش‌وپرورش شده‌اند، کجا آموزش دیده‌اند و چه میزان تحصیلات مرتبط داشته‌اند. ما چگونه می‌توانیم این نیروها را توانمند کنیم؟ این‌ها از آسیب‌ها و چالش‌های جدی کیفیت آموزش است.

وی افزود: حدود ۵۵ درصد معلمان از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی وارد آموزش‌وپرورش شده‌اند و حدود ۲۰ درصد نیز بر اساس قوانین تعیین تکلیف نیروی انسانی جذب شده‌اند. در کنار این موضوع، خود دانشگاه فرهنگیان با چالش‌هایی در حوزه اساتید، فضاهای آموزشی و کمبودهای مختلف مواجه است.

کاظمی با اشاره به وضعیت تحصیلات معلمان گفت: حدود ۸۵ درصد معلمان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر هستند، اما تنها ۶۰ درصد آنان مدرک تحصیلی مرتبط دارند و حدود ۴۰ درصد دارای مدارک غیرمرتبط یا نیمه‌مرتبط هستند. این وضعیت، نتیجه آسیب‌هایی است که در فرایندهای جذب و آموزش معلم ایجاد شده است.

وی خدمات فوق‌برنامه دانش‌آموزان را یکی دیگر از حوزه‌های آسیب‌دیده دانست و افزود: تعطیلی مدارس، کاهش برنامه‌های فوق‌برنامه و ضعف دسترسی به فناوری‌های روز، به کیفیت آموزش لطمه زده است.

وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های فناوری گفت: در بسیاری از مدارس، به‌ویژه در نقاط مختلف کشور، دسترسی مناسب به زیرساخت‌های فناوری وجود ندارد. حتی شبکه شاد نیز در زمان تعطیلی مدارس با اختلال مواجه می‌شود. زمانی که میلیون‌ها دانش‌آموز به‌صورت هم‌زمان وارد فضای مجازی می‌شوند، زیرساخت‌ها پاسخگو نیستند و این نشان می‌دهد که باید سرمایه‌گذاری جدی‌تری در این حوزه انجام شود.

فاصله معنادار سرانه دانش‌آموزی در ایران با میانگین جهانی

کاظمی بودجه را یکی از مهم‌ترین مشکلات آموزش‌وپرورش دانست و گفت: یکی از دلایل اصلی اینکه به کیفیت مطلوب نمی‌رسیم، کمبود بودجه است. اگر سرانه دانش‌آموزی در ایران را با میانگین جهانی مقایسه کنیم و آن را به دلار محاسبه کنیم، فاصله معناداری مشاهده می‌شود.

وی افزود: سهم آموزش‌وپرورش از بودجه عمومی کشور در سال‌های گذشته حدود ۱۲ درصد بوده و اگرچه در سال ۱۴۰۴ شرایط اندکی بهبود یافته، اما همچنان فاصله زیادی با وضعیت مطلوب داریم. از بودجه در اختیار مدیران مدارس، تنها حدود چهار درصد امکان هزینه‌کرد برای کیفیت باقی می‌ماند؛ آن هم در شرایطی که بخش عمده این منابع صرف هزینه‌های آب، برق و سرانه‌های جاری می‌شود.

وزیر آموزش‌وپرورش با اشاره به نقش خانواده‌ها گفت: اگر بپذیریم که برآیند تربیت حاصل تعامل مدرسه، خانواده و جامعه است، باید نقش خانواده را بسیار جدی بگیریم. آمارها نشان می‌دهد بخشی از خانواده‌ها حداقل‌های لازم برای همراهی آموزشی را ندارند و بخشی دیگر به دلیل مشغله‌های زیاد، عملاً فرایند تربیت را رها کرده‌اند.

وی فضای عمومی جامعه و فضای مجازی را از دیگر عوامل اثرگذار دانست و گفت: این فضاها کار نظام تربیتی را دشوارتر کرده‌اند. در گذشته، تکالیف درسی باعث تقویت مهارت‌های خواندن و نوشتن دانش‌آموزان می‌شد، اما امروز این کار سخت‌تر شده است.

کاظمی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به اقدامات انجام‌شده در دوره اخیر گفت: در همین دوره، در قالب نهضت توسعه عدالت آموزشی و با نگاه رئیس‌جمهور محترم، اقدامات مهمی در حوزه استانداردسازی فضاها و تجهیزات انجام شده است.

وی افزود: با وجود محدودیت‌ها، در حوزه کیفیت نیز گام‌هایی برداشته شده است؛ از جمله اجرای طرح «توانا» در دوره ابتدایی و اجرای طرح‌های «شمیم» و «سفر یادگیری» در دوره متوسطه که دستاوردها و تحولات مثبتی را به همراه داشته است.

منبع: خبرگزاری مهر