چرا هیچ کار علمی در دنیا بدون چالش نیست؟ نگاهی به امید و خلاقیت دانشمندان جوان ایران

به گزارش نمابان و به نقل از ایسنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی در اختتامیه رویداد «کاشتن برای آینده» با اشاره به دستاوردهای دانشمندان جوان کشور گفت: این نمونه‌ها تنها بخشی از ثروت پایان‌ناپذیر ایران یعنی نیروی جوان، خلاق و امیدوار است. ما خود را خادم جوانان دانشمند ایران‌زمین می‌دانیم.

آخرین قیمت طلا، دلار و سکه امروز دوشنبه 24 آذر

وی با اشاره به امیدواری و روحیه اعتماد به نفس حاضرین در رویداد اظهار داشت: از آغاز تا پایان این مراسم، فضایی سرشار از امید حاکم بود. همه سخنرانان با انرژی و اعتماد به نفس بالا، درباره دستاوردهای بزرگ و آینده‌نگرانه خود صحبت کردند. این نمونه‌ها مانند گل‌های انتخاب‌شده‌ای هستند که در معرض دید قرار گرفته‌اند، اما در پشت صحنه، صدها و هزاران استعداد دیگر مانند شما حضور دارند. این نیروی انسانی، ثروتی پایان‌ناپذیر برای کشور است

رئیس فرهنگستان علوم با تأکید بر پیشینه تمدنی ایران افزود: ما دارای عقبه تاریخی چند هزار ساله‌ای هستیم که بوعلی سینا، فارابی، جمشید کاشانی و بیرونی را در خود جای داده است. گاهی خودمان را دست کم می‌گیریم، اما موانع نباید باعث توقف ما شود. در هیچ جای دنیا کار علمی بدون چالش پیش نرفته است. نکته مهم این است که اگر شما توانمندی خود را اثبات کنید، موانع برطرف می شود.

این چهره برتر علمی کشور با اشاره به حوزه‌های پیشرفته علمی در کشور گفت: در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، کوانتوم و سایر فناوری های پیشرفته، ما نسبت به سرمایه فکری و مغزافزاری که داریم، شاید از نظر سرمایه مادی کم‌بود داشته باشیم، اما در حال جبران آن هستیم. ما می‌توانیم و باید مانند نمونه‌های جهانی را در ایران انجام دهیم. اگر آنها توانستند، ما هم قطعاً می‌توانیم.

رئیس فرهنگستان علوم تأکید کرد: انگیزه اصلی «کاشتن برای آینده»، ایمان و باور به شما جوانان است. شما سرمایه بزرگ این کشور هستید و ما به شما افتخار می‌کنیم. فرهنگستان خانه جوانان است و مشتاق ظرفیت ها و پیشنهادهای دانشی و فناورانه شماست.

روایتگران پیشرفت‌های علمی، سرمایه‌های ملی هستند

شقایق حق‌جو، مشاور علم و فناوری رئیس فرهنگستان علوم ایران، در این رویداد تأکید کرد: قله‌های علمی کشور، دست‌یافتنی و الهام‌بخش نسل جوان هستند و دانشمندان پیشکسوت با روایت این تجربیات، شکاف بین‌نسلی را کاهش می‌دهند

وی در دوازدهمین رویداد «کاشتن برای آینده» افزود: ما در هر حوزه‌ای در لبه دانش، قله‌سازی می‌کنیم تا مسیر را به جوانان نشان دهیم؛ قله‌هایی که توسط کسانی روایت می‌شوند که خودشان آنها را ساخته‌اند

حق‌جو با اشاره به سرمایه‌های علمی کشور خاطرنشان کرد: «تمام دستاوردهای کنونی ما، حاصل سرمایه‌گذاری بزرگی است که با سپری شدن جوانی و سفید شدن موهای بسیاری از دانشمندان این مرز و بوم — از جمله اعضای فرهیخته فرهنگستان علوم — به دست آمده است

وی تأکید کرد: شنیدن روایت مستقیم این بزرگان، به جامعه علمی به‌ویژه نسل جوان، تاب و امید می‌دهد تا در برابر چالش‌ها ناامید نشوند و بدانند که ایجاد ظرفیت‌های جدید اگرچه سخت، اما ممکن است

مشاور علم و فناوری رئیس فرهنگستان علوم در پایان با بیان برنامه‌های این نهاد گفت: فرهنگستان علوم در دوره جدید، عزم خود را برای پرکردن فاصله بین‌نسلی در عرصه علم و فناوری جزم کرده است. دیدار جوانان با پیشکسوتان علمی، می‌تواند انگیزه، شوق حرکت و برکت در مسیر انتخاب‌های آتی آنان باشد.

نجات‌ نوزادان نارس از زجر تنفسی با علم ایرانی

زهره افتخاری، عضو هیئت علمی انستیتو پاستور ایران نیز در این نشست درباره تلاش و تکاپو برای تولید داروی «سورفکتانت» درمان سندروم زجر تنفسی نوزادان نارس توضیح داد و گفت: این دارو حاصل تبدیل یک پایان‌نامه دانشجویی به محصولی است که اکنون در بازار دارویی کشور موجود است و جان نوزادان را نجات می‌دهد

افتخاری در این رویداد با بیان جزئیات تولید این دارو اظهار داشت: این پروژه از سال ۱۳۸۸ و در دوران تحصیل تخصصی من آغاز شد و پس از چندین سال تلاش مستمر تیم تحقیقاتی، سرانجام در سال ۱۳۹۸ به نتیجه رسید. امروز با افتخار می‌گویم که «سورفکتانت» نه تنها مشابه خارجی خود است، بلکه در برخی آزمون‌های عملکردی حتی نتایج بهتری نشان داده است

وی خاطرنشان کرد:  سندروم زجر تنفسی یکی از چالش‌های اصلی نوزادان نارس است و سالانه ده‌ها هزار نوزاد در ایران به آن مبتلا می‌شوند. پیش از این، داروی مورد نیاز کاملاً وارداتی بود که هزینه‌های سنگین ارزی و وابستگی دارویی به همراه داشت

عضو هیئت علمی انستیتو پاستور با اشاره به فرآیند طراحی و تولید دارو تصریح کرد:  این پروژه از همان ابتدا با هدف خودکفایی و کاهش وابستگی تعریف شد. در اوج تحریم‌ها، حتی تهیه دستگاه‌های مورد نیاز  با مشقت‌های بسیار همراه بود، اما با تلاش تیم تحقیق و پشتیبانی استادانی مانند دکتر مخبر دزفولی، موفق به طراحی و بومی‌سازی فرآیند تولید شدیم

افتخاری در ادامه به نقش‌آفرینی نهادهای علمی و اجرایی اشاره کرد و افزود: حمایت سازمان غذا و دارو و همچنین تأییدیه انجمن نوزادان ایران، به‌ویژه موافقت دکتر مرندی و دکتر افشاری، مسیر را برای دریافت مجوز نهایی هموار کرد. حتی در جلسه‌ای که برخی همکاران نسبت به داروی داخلی تردید داشتند، روال شفاف تحقیقاتی و ارائه مستندات، توانست اعتماد آنان را جلب کند

وی  با اشاره به یکی از نخستین نوزادان نجات‌یافته با «سورفکتانت» گفت:   یادم می‌آید استادم به من گفت: “اگر حتی یک نوزاد با این دارو نجات یابد، ثمره تمام زحماتت را دیده‌ای.” امروز خدا را شکر می‌کنم که «آقا محمد»، نوزادی که با وزن ۱۸۰۰ گرم و به صورت نارس متولد شده بود، با تزریق این دارو در بیمارستان بقیه‌الله نجات یافت و امروز حدود ۶ ساله است. این لذت، با هیچ موفقیت علمی دیگری قابل مقایسه نیست

افتخاری در جمع دانشجویان و پژوهشگران تأکید کرد: هر قدم پژوهشی باید با این پرسش همراه باشد که چگونه می‌تواند به کشور و مردم کمک کند. بدون تردید، انتشار علمی و تولید دانش کاربردی، زکات علم است و می‌تواند راه را برای نسل‌های بعدی هموار کند.

ضرورت پیشتازی در لبه‌های علم ژنتیک برای امنیت ملی و آینده‌سازی کشور

محمود تولایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله گفت: سرعت تحولات علمی امروز ده‌ها برابر گذشته است و اگر کشور در لبه‌های دانش پیشتاز نباشد، سیل تغییرات آن را خواهد برد.

تولایی با بیان ضرورت توجه به نیازهای ملی در پژوهش گفت:صورت مسئله تحقیق باید از دل نیازهای واقعی کشور بیرون بیاید. پروژه شناسایی ژنتیکی شهدای گمنام و مفقودان دفاع مقدس، نمونه‌ای از همین نگاه بود. زمانی که هزاران خانواده چشم‌انتظار و بیش از چند هزار شهید فاقد هویت بودند، با استفاده از فناوری دی‌ان‌ای و ایجاد بانک نمونه‌های بافتی، توانستیم مسیر شناسایی را برای همیشه باز کنیم و امروز به لطف خدا بیش از هزار شهید گمنام با این روش شناسایی شده‌اند

وی با اشاره به نقش علم در تحولات آینده جهان هشدار داد: انقلاب‌های دیجیتال، زیستی و هوش مصنوعی تنها آغاز راه هستند. امروز سلطه جهانی از طریق تسلط بر فناوری‌های نوین اعمال می‌شود. اگر کشورهایی مانند فنلاند و سنگاپور توانستند با همراهی موج تحولات به جایگاه بالایی برسند، ما نیز به عنوان کشوری با تمدن کهن، باید پایه‌های علمی خود را مستحکم کنیم تا در گردباد تغییرات، محو نشویم

عضو هیئت علمی دانشگاه بقیه‌الله با اشاره به شتاب فناوری‌های ژنتیکی افزود: در گذشته، دو برابر شدن دانش ۵۰ سال طول می‌کشید، اما امروز هر سه سال یک بار، پروژه‌های تحول‌آفرین جدیدی مانند ویرایش ژن، تولید گوشت مصنوعی، چاپ سه‌بعدی اعضای بدن و مهندسی گیاهان مقاوم به شوری و خشکی، صحنه زندگی بشر را تغییر می‌دهد. اگر در این مسیر غافل بمانیم، نابرابری و درماندگی در برابر کشورهای توسعه‌یافته، سرنوشت محتوم ما خواهد بود

وی تصریح کرد: امروز بخش عمده ای از  بذر مصرفی کشور وارداتی است، در حالی که با مهندسی ژنتیک می‌توان گیاهان مقاوم به خشکی و شوری تولید کرد. متأسفانه برخی قوانین بازدارنده، مسیر پیشرفت را مسدود می‌کنند. جامعه علمی باید صدای خود را به‌طور قوی به مقامات اجرایی برساند تا درک درستی از آثار قانون‌گذاری بر امنیت ملی داشته باشند.

تولایی در پایان با اشاره به مسئولیت دانشمندان ایرانی گفت: هر جوان فرهیخته ایرانی باید آرزو کند که روزی پرچم قدرت علمی ایران در جهان به اهتزاز درآید. امروز با پروژه‌هایی مانند پروتوم انسانی، طراحی داروهای بیولوژیک، تولید واکسن‌های نوین و تشخیص‌های ژنتیکی پیشرفته، ایران در آستانه جهش علمی بزرگی قرار دارد. اما این نیازمند عزم ملی، هدایت هوشمند و سرمایه‌گذاری جسورانه در لبه‌های دانش است. آینده از آن ملت‌هایی است که دانش را نه یک کالای لوکس، بلکه مسیری برای استقلال و عزت خود بدانند.

توسعه روش‌های تشخیص زود هنگام سرطان و خودایمنی با نمونه خون در ایران

محیا مهرمحمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و برگزیده جایزه ابوریحان فرهنگستان علوم در سال ۱۴۰۴ درباره توسعه روش‌های تشخیص زود هنگام بیماری‌ها توضیح داد.

مهرمحمدی با اشاره به اهمیت تشخیص زود هنگام در کاهش هزینه‌ها و افزایش شانس درمان بیان کرد:: در حوزه سرطان و بیماری‌های خاص مانند ام‌اس، تشخیص زود هنگام نه تنها شانس بهبود را افزایش می‌دهد، بلکه بار اقتصادی نظام سلامت و رنج بیمار را به شدت کاهش می‌دهد. روش‌های فعلی مانند بیوپسی‌های تهاجمی یا تصویربرداری‌های پرهزینه، اغلب دشوار، گران و با تکرار محدود هستند.

وی افزود: در این روش، با یک آزمایش خون ساده می‌توانیم قطعات دی‌ان‌ای آزاد شده از بافت بیمار (مثلاً تومور یا سلول‌های عصبی تخریب‌شده) را در پلاسمای خون شناسایی و ردیابی کنیم. این کار به ما امکان می‌دهد بیماری را زودتر تشخیص دهیم، پاسخ به درمان را پایش کنیم و حتی بازگشت بیماری را قبل از ظهور علائم بالینی پیش‌بینی کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: در مسئله سرطان، یک پنل تشخیصی مبتنی بر یادگیری ماشین طراحی کرده‌ایم که می‌تواند از روی پروفایل دی‌ان‌ای آزاد در خون، نه تنها وجود تومور، بلکه حتی زیرگونه‌های آن را تشخیص دهد. در پروژه بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس نیز  در حال توسعه روشی هستیم که با ردیابی دی‌ان‌ای عصبی در خون، امکان پایش غیرتهاجمی و مقرون‌به‌صرفه بیماری را فراهم کند

وی با تأکید بر ضرورت بومی‌سازی این فناوری در ایران خاطرنشان کرد: هم‌اکنون شرکت‌های پیشرو در آمریکا و اروپا تست های تشخیصی‌های تشخیصی بر پایه بیوپسی مایع ارائه می‌دهند، اما این تست های تشخیصی‌ها در ایران در دسترس نیستند یا بسیار گران هستند. علاوه بر این، طراحی آن‌ها بر اساس داده‌های ژنتیکی جمعیت‌های غیرایرانی است که ممکن است دقت تشخیص در بیماران ایرانی را کاهش دهد. ما با طراحی پنل‌های اختصاصی مبتنی بر بانک‌های داده داخلی، نه تنها وابستگی را کاهش می‌دهیم، بلکه به دقت بالاتری نیز دست خواهیم یافت

مهرمحمدی با اشاره به هدف نهایی تحقیقات خود بیان کرد: هدف ما توسعه آزمایش‌های تشخیصی مقرون‌به‌صرفه، غیرتهاجمی و با دقت بالا در داخل کشور است. این کار نه تنها پاسخگوی نیاز بیماران در شرایط تحریم است، بلکه می‌تواند ایران را در نقشه فناوری‌های پیشرفته تشخیصی جهان قرار دهد. هر قدم در این مسیر، خدمتی به وطن و گامی به سوی سلامت جامعه است.

ایران در خط مقدم فناوری‌های پزشکی مبتنی بر کد ژنتیک/ تولید واکسن‌های ام‌آران‌ای و درمان‌های پیشرفته با وجود تحریم‌ها

دکتر وحید خدامی، مدیرعامل شرکت درمان گستر رناپ در این رویداد با اشاره به انقلاب فناوری‌های زیست‌پزشکی مبتنی بر کدگذاری ژنتیک گفت: «ما در عصری زندگی می‌کنیم که رویای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج و طراحی داروها در کامپیوتر به واقعیت پیوسته است و ایران با وجود تحریم‌ها، گام‌های بلندی در این مسیر برداشته است.»

دکتر خدامی با بیان سرعت تحولات شگفت‌انگیز در زیست‌فناوری اظهار داشت: دنیای بیولوژی به اندازه کهکشان‌ها بی‌نهایت و اسرارآمیز است. از زمانی که ساختار دی‌ان‌ای کشف شد، ما از یک دنیای کورکورانه وارد فضایی بی‌انتها شدیم. اکنون نه تنها کد ژنتیکی را می‌خوانیم، بلکه می‌توانیم آن را بنویسیم، اصلاح کنیم و با سلول‌ها «حرف بزنیم». این توانایی، انقلابی در تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌ها ایجاد کرده است

وی با اشاره به نقش حیاتی فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در این انقلاب افزود: ادغام زیست‌فناوری و هوش مصنوعی، شتابی دیوانه‌کننده به علم داده است. امروز با ابزارهایی مانند آلفافولد، می‌توانیم در مدتی کوتاه ساختار یک پروتئین را پیش‌بینی و برای طراحی دارو استفاده کنیم، کاری که قبلاً ماه‌ها یا سال‌ها زمان می‌برد. این ابزارها به ویژه برای کشورهایی مانند ایران که به فناوری‌های گرانقیمتی مانند کریستالوگرافی یا میکروسکوپ کرایوالکترون دسترسی محدود دارند، یک موهبت است

مدیرعامل شرکت رناپ با مروری بر نسل‌های مختلف دارو و رسیدن به داروهای مبتنی بر کد ژنتیک توضیح داد: ما از داروهای شیمیایی و پروتئین‌های نوترکیب، به عصر داروهای مبتنی بر اسیدهای نوکلئیک مانند ام‌آران‌ای و درمان‌های ژنی رسیده‌ایم. این نسل از داروها، ساختاری کنترل‌شده‌تر و امکان تولید در مقیاس وسیع‌تر را فراهم می‌کند. موفقیت واکسن‌های ام‌آران‌ای در همه‌گیری کووید، تنها نوک کوه یخ از توانایی این فناوری است

وی با اشاره به دستاوردهای تیم تحقیقاتی خود در ایران گفت: وقتی در سال ۱۳۹۶ به ایران بازگشتم، زیرساخت‌ها و دستگاه‌های لازم برای فناوری ام‌آران‌ای در کشور وجود نداشت. ما از صفر شروع کردیم و به جای انتظار برای رفع تحریم‌ها، تصمیم گرفتیم هر آنچه نیاز داریم، خودمان بسازیم. امروز به لطف تلاش تیم جوانان ایرانی، دستگاه‌های ساخت داخل داریم که قادر به تولید نیم میلیون دوز محصولات مبتنی بر ام آر ان ایدر روز است. ما اولین واکسن ام‌آران‌ای ایرانی را تولید کردیم و کار را تا مرحله کارآزمایی بالینی پیش بردیم

به نقل از روابط عمومی فرهنگستان علوم، دکتر خدامی با اشاره به پروژه‌های درمانی پیشرفته افزود: هم‌اکنون روی پروژه‌های مختلفی از درمان سرطان با واکسن‌های شخصی‌سازی شده (Cancer Vaccine) تا درمان بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی و حتی در حوزه درمان بیماری پروانه‌ای (EB) نیز ژل درمانی جدیدی طراحی کرده‌ایم. داستان درمان آن نوزاد در فیلادلفیا با یک تزریق ژن درمانی، نشان می‌دهد که این رویاها دیگر تخیلی نیستند و خوشبختانه همه توانمندی‌های فنی برای انجام چنین کاری در ایران وجود دارد.

وی در پایان با تأکید بر نگاه امیدوارانه و خلاق جوانان ایرانی خطاب به حاضران گفت: هیچ مانع و سدی جز آنچه در ذهن خود می‌سازیم، وجود ندارد. از ایلان ماسک که رویای فرود موشک‌ها را واقعی کرد، بیاموزیم. نخست بگوییم چه کاری می‌خواهیم بکنیم، سپس راهش را پیدا کنیم. خداوند قدرت فهم و کنترل این سامانه‌های پیچیده را به بشر داده است. وظیفه ما این است که با همت جوانان ایران، کارهای کارستان‌تری از آنچه تاکنون انجام شده، محقق کنیم. آینده از آن ملت‌هایی است که جسارت نوشتن کد زندگی را داشته باشند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا