چرا خاک‌های زمین، راز سقوط تمدن‌های بزرگ را فاش می‌کنند؟

ناصر دواتگر در گفت‌ وگو با نمابان و به نقل از ایسنا با اشاره به اینکه انسان‌ها به شکل‌های مختلف در زندگی روزمره با خاک سر و کار دارند، اظهار کرد: منشأ برخی ترکیبات دارویی از ارگانیسم‌های مفید خاکی است که نشان می‌دهد ارزش خاک فراتر از تولید کشاورزی است و کارکردهای گسترده زیست ‌محیطی دارد. بر این اساس طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته، نه فقط در ایران بلکه در سطح جهانی، توجه به خاک به ‌طور جدی افزایش یافته است.

قیمت جدید طلا و سکه ۲۴ آذرماه ۱۴۰۴/ سکه ۱۴۱ میلیون تومان شد

وی با بیان اینکه آب همواره به ‌دلیل ملموس بودن کمبودهایش مورد توجه قرار می‌گیرد، گفت: وقتی بارندگی کم می‌شود، همه متوجه بحران آب می‌شوند، اما خاک معمولاً خاموش است و آرام‌ آرام کارکرد خود را از دست می‌دهد. تاریخ نشان داده است که نابودی بسیاری از تمدن‌ها نه فقط به ‌دلیل جنگ یا کمبود آب، بلکه به ‌واسطه فرسایش و افت کیفیت خاک رخ داده است. جایی که خاک دیگر توان تولید غذا و الیاف را نداشته و در نهایت مهاجرت اتفاق افتاده است.

دواتگر با اشاره به شرایط اقلیمی ایران و بسیاری از کشورهای منطقه تصریح کرد: بخش بزرگی از جهان، از شمال آفریقا تا خاورمیانه و آسیای میانه، در کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. خاک‌های این مناطق ذاتاً حاصلخیزی کمتری دارند. وقتی این ویژگی با کمبود آب همراه می‌شود، تنش‌های خاکی و شوری تشدید می‌شود. شوری خاک معمولاً نتیجه کم‌ آبی است و درمان آن نیز به آب وابسته است. موضوعی که در شرایط فعلی کشوربه دلیل کمبود منابع آبی و تبخیر بالا به یک چالش جدی تبدیل شده است.

مدیرکل امور خاک وزارت جهاد کشاورزی بیان کرد: اگر تنش‌هایی مانند شوری خاک به ‌درستی مدیریت نشوند، حتی با بهترین بذر و کود هم تولید پایدار امکان‌ پذیر نخواهد بود. در چنین شرایطی، خاک توان خود را از دست می‌دهد.

وی با اشاره به ضرورت قانون ‌گذاری در حوزه خاک گفت: به ‌دلیل حساسیت‌ها و مخاطرات موجود، در یک دهه گذشته متخصصان و سیاست‌گذاران به این نتیجه رسیدند که حفاظت از خاک بدون قانون ممکن نیست. نتیجه این تلاش‌ها، تصویب و ابلاغ قانون حفاظت از خاک در سال ۱۳۹۸ توسط مجلس شورای اسلامی بود. آیین‌نامه اجرایی این قانون نیز در سال ۱۴۰۲ از سوی دولت ابلاغ شد که بسیار جامع است.

مدیرکل امور خاک وزارت جهاد کشاورزی توضیح داد: این قانون از ابعاد مختلف به خاک پرداخته است و تمام ابعاد از تعیین تکلیف تخریب، آلودگی خاک، لزوم جبران و بازسازی تا جرایم در آن دیده شده است. همچنین پایش و مانیتورینگ خاک‌های کشور به‌ صورت دوره‌ای پیش‌بینی شده تا مشخص شود کیفیت خاک‌ها در بازه‌های زمانی چگونه تغییر می‌کند و آیا به سمت پایداری و سلامت حرکت می‌کنند یا خیر. این اطلاعات ابزار مهمی برای تصمیم‌ سازی مدیران است.

دواتگر یکی از محورهای مهم قانون را توجه به حاصلخیزی و ارتقای کربن آلی خاک دانست و گفت: کربن آلی خاک نه ‌تنها برای کشاورزی، بلکه از منظر زیست‌ محیطی مهم است. بخش قابل توجهی از توان خاک در تعدیل گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از آلودگی آب، به میزان کربن آلی آن وابسته است. بر همین اساس، در آیین‌ نامه اجرایی قانون، تکالیف مشخصی برای حفظ و ارتقای ماده آلی خاک پیش‌بینی شده است.

وی افزود: یکی از رویکردهای مؤثر در این زمینه، کشاورزی حفاظتی است که در معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی پیگیری می‌شود. این رویکرد با شرایط کشور سازگار، انعطاف‌ پذیر و برای کشاورزان قابل پذیرش است و می‌تواند نقش مهمی در پایداری منابع خاک ایفا کند.

دواتگر فرهنگ ‌سازی را یکی از ارکان اساسی اجرای قانون دانست و گفت: خاک همه‌ جا از باغچه خانه‌ها و فضای سبز شهری تا مزارع و بیابان‌ها وجود دارد. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که آموزش و فرهنگ‌ سازی، به‌ ویژه از سنین پایین، اثربخش‌ترین راه است. به همین دلیل، تولید انیمیشن، فیلم، اینفوگرافی و پوستر برای گروه‌های سنی مختلف در دستور کار قرار گرفته و با همکاری آموزش و پرورش، گام‌های اولیه برای ورود مفاهیم خاک به آموزش برداشته شده است.

وی افزود: در بسیاری از کشورها، انیمیشن‌های آموزشی نقش مهمی در نهادینه‌ سازی فرهنگ حفاظت از خاک داشته‌اند. ما نیز بخشی از این محتواها را بومی‌سازی و به زبان فارسی تهیه کرده ایم تا در سطح جامعه گسترش یابد.

مدیرکل امور خاک کشاورزی در پایان با اشاره به چالش‌های اجرای قانون گفت: هر قانون برای اجرا به سه رکن اعتبار، نیروی انسانی متخصص و اراده نیاز دارد، دفتر امور خاک مجموعه‌ای جوان است و قانون نیز تازه تصویب شده، بنابراین با محدودیت منابع مالی و انسانی مواجه هستیم. در این شرایط، همکاری با دانشگاه‌ها، سازمان‌های مردم نهاد و بخش‌های علمی یک ضرورت است.

وی ادامه داد: در کنار موارد، باید اراده لازم برای عبور از بروکراسی‌های کند کننده و اجرای چابک قانون وجود داشته باشد تا بتوانیم از این سرمایه حیاتی برای نسل‌های آینده صیانت کنیم.

انتهای پیام

منبع: ایسنا