رونمایی از کتاب دو جلدی «تأملات عصر دیجیتال» با نگاهی تازه به چالش‌های فناوری در قم

به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم، همزمان با فرا رسیدن هفته پژوهش، نشر شناخت‌پژوه از کتاب دو جلدی «تأملات عصر دیجیتال» رونمایی کرد. این مجموعه پژوهشی را می‌توان مرجعی مهم برای فهم چالش‌ها و دگرگونی‌های انسان، علم و سیاست در جهان فناوری‌محور امروز برشمرد.

رازهای ناگفته‌ وکیل اولیای دم امیرمحمد خالقی؛ حکم قصاص قاتل به کجا رسید؟ 

این برنامه با حضور  دکتر رفیع‌الدین اسماعیلی، رئیس موسسه شناخت و مؤلفان اثر و جمعی از پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه مطالعات دیجیتال و نیز پدیدآورندگان این اثر حمیده امیریزدانی، هاجر جعفری، محمد رایجی، فاطمه فلاح‌نژاد، محمد محمدی‌نیا در سالن جلسات مؤسسه شناخت پنج‌شنبه، 20 آذرماه در قم برگزار شد.

سخنرانان در این نشست ضمن انتقاد از غلبه نگاه ابزاری به تکنولوژی، بر لزوم تعمیق در لایه‌های بنیادین و فلسفی فضای مجازی برای حفظ استقلال و هویت ملی تأکید کردند.

سیطره فن‌آوری و هوش مصنوعی

دکتر محمد محمدی‌نیا، هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه گروه غرب شناسی به عنوان یکی از گردآورندگان این اثر به توضیح رونمایی و تشریح اهداف و غایاتی که از این کار تیمی صورت گرفته پرداخت.

محور اول که دکتر محمدی‌نیا مطرح کرد این بود که آیا اصلا ضرورتی برای تأمل درباره عصر دیجیتال وجود دارد و این ضرورت به چه نحو است؟ محور دوم  درباره این بود که مفاهیمی مثل واقعیت انسان جامعه مجازی صحبت کردن چه تفاوتی با سایر رویکردها دارد . محور سوم کاستی‌های  وضعیت کنونی مطالعات سایبری در ایران به چه نحوی است؟ و محور آخر چیستی چشم‌انداز اینده مطلوب بود.

به گفته دکتر محمدی‌نیا، کتاب رونمایی‌شده تنها «خروجی محدود» از یک کار تیمی بزرگ است که بخش عمده ظرفیت‌های آن در متن نهایی قابل بازنمایی نیست. او این پروژه را به «نقشه‌برداری اولیه از سرزمین ناشناخته فناوری در عصر جدید» تشبیه کرد؛ نقشه‌ای که بتواند فراز و فرودها، نقاط راهبردی و منابع قابل بهره‌برداری در این عرصه را آشکار کند.

وی تأکید کرد این اثر نه صرفاً مجموعه‌ای از مقالات و ترجمه‌ها، بلکه حاصل یک «فرایند تربیت پژوهشگر و ایجاد هم‌افزایی فکری» است؛ فرایندی که به گفته او برای ادامه پروژه در سال‌های آینده ضروری خواهد بود.

این پژوهشگر با اشاره به سیطره فناوری اطلاعات بر شئون زندگی در قرن بیست‌ویکم، بر ضرورت «تفکر» برای مواجهه متعادل با فناوری تأکید کرد و گفت: استفاده گسترده از فناوری، لایه‌هایی از «نامرئی بودن» ایجاد می‌کند که بدون تفکر، تصمیم‌سازان را به دو سر طیف افراط و تفریط می‌کشاند؛ یا دچار بدبینی و فناوری‌هراسی می‌شوند یا ساده‌انگارانه به فناوری خوش‌بینی مفرط پیدا می‌کنند.

وی با اشاره به اهمیت تولید در هویت و اقتدار کشورها اذعان کرد: کشورها زمانی در عرصه فناوری تعیین‌کننده‌اند که تولیدکننده باشند. صرف ثبت نام تجاری یا انتشار بالای مقاله، تولیدکننده‌بودن را تضمین نمی‌کند.

او مفهوم «مولدشدن اجتماعی» را مهم‌تر از نرخ تولید مقاله دانست و تأکید کرد: در عصر دیجیتال ملت‌ها باید توان برخورد فعالانه، حکیمانه و عالمانه با فناوری داشته باشند تا از مصرف‌کننده صرف بودن فاصله بگیرند.

محمد‌ی‌نیا با اشاره به انفجار آموزش‌های مرتبط با هوش مصنوعی در کشوراظهار داشت که میزان استفاده مردم از ابزارهای هوش مصنوعی چشمگیر است، اما پرسش اصلی این است که کشور تا چه اندازه برخورد فعالانه و مولد با هوش مصنوعی دارد؟

کم‌رنگ بودن مباحث الهیاتی در برخی آیین‌ها 

در ادامه حمیده امیریزدانی یکی از عوامل تولید این مجموعه نکاتی را مطرح کرد. وی با بیان اینکه عضو گروه ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب است و سال‌هاست که در این حوزه مشغول به کار است گفت: وقتی در این پروژه دعوت شدم،  لنزی که انتخاب کردم بحث الهیات جدید بود و الهیاتی که به عنوان متغیر مستقل قصد داشت که در حوزه فضای مجازی تمرکز داشته باشد.

وی افزود: در جلد اول یک کار تالیفی دارم که چهار دین یهودیت، مسیحیت، آیین هندو و آیین بودا را از منظری که نسبت به بحث فضای مجازی داشتند بررسی کردم. او همچننین اذغان کرد که مباحث الهیاتی در این‌ها کم‌رنگ بود. 

امیریزدانی توضیح داد که در سنت آلمانی تمرکز بر پرسش‌های بنیادین و تأثیر فضای مجازی بر ایمان‌ورزی انسان است، در حالی که سنت انگلیسی‌زبان بیشتر به مطالعات موردی و کارکردی مانند زیارت آنلاین می‌پردازد.

تغییر نقش نخبگان در ساختارهای نوین عصر دیجیتال

در ادامه دکتر هاجر جعفری اظهار داشت که با توجه تخصص به زبان عربی، بحث توصیف وضعیت جهان اسلام و جهان عرب در مقابل فضای مجازی را پیگیری کرده و اینکه الان جهان اسلام و به خصوص حوزه عربی جهان اسلام در مورد فضای مجازی چه رویکردی دارند و از چه زاویه‌ای حرکت می‌کنند. وی مرکز «الابحاث» در قطر را یکی از مراکز علمی بسیار معتبر در جهان عرب دانست که به صورت دوره‌های مختلف نشست‌هایی را برگزار می‌کند. وی همچنین با اشاره به آرای متفکرانی همچون ندیم منصوری، از صاحب‌نظران لبنانی حوزه اینترنت و فضای مجازی،  از تغییر نقش نخبگان و ظهور مفاهیم جدیدی مانند متافلاسفه در ساختارهای نوین عصر دیجیتال سخن گفت.

هشدار بحران جنسیتی

در ادامه فاطمه فلاح نژاد نکاتی را درباره رصدهایی که داشت مطرح کرد. وی اظهار داشت که در حوزه فضای مجازی شاید به ندرت یکی دو کتاب از این جنس با مسئله فلسفی و در واقع مواجهه بنیادین به مسئله‌ی فضای سایبر پرداختند. او با توجه به نتایج تحقیقاتش به توجه ویژه به دو مفهوم جامعه و اجتماع اشاره کرد که مقالات زیادی در این باره منتشر شده است.

دکتر فاطمه فلاح‌نژاد، نویسنده فصل چیستی جامعه مجازی، نسبت به شکل‌گیری نسلی متأثر از زیست در جامعه مجازی هشدار داد. او با تفکیک میان اجتماع مجازی و جامعه مجازی، اظهار کرد که این فضا با تغییر در مفاهیم بدیهی مانند جنسیت و حتی معنای مرگ و شهادت، بحران‌های هویتی و اجتماعی جدیدی را رقم زده است که نیازمند مواجهه عمیق فلسفی و اجتماعی است.

وی همچنین اذعان کرد که سالها قبل، فراتر از بحث حجاب، پیش‌بینی بحران جنسیت رار کرده و این مطلب را به برخی دستگاه‌ها گوشزد کرده بود.

ضرورت اتصال مسائل اجتماعی به ریشه‌های نظری

در پایان این مراسم، دکتر رفیع‌الدین اسماعیلی، رئیس موسسه شناخت، با تأکید بر لزوم اتصال مسائل اجتماعی به ریشه‌های نظری گفت که نگاه پژوهشی باید مانند نخ تسبیحی باشد که مسائل کاربردی را به مبانی فکری متصل می‌کند. وی یادآور شد که خاستگاه غربی فضای مجازی نباید مانع از بازاندیشی و تصرف در ماهیت آن بر اساس نیازهای بومی شود.

همچنین محمد قدوسی‌منش، عضو شورای نشر انتشارات شناخت‌پژوه، در ابتدای این مراسم مأموریت این مجموعه را توسعه ادبیات جنگ شناختی و تولید محتوا در حوزه رسانه برشمرد.

وی با تشریح ساختار این اثر توضیح داد که جلد نخست به واکاوی مفاهیم کلیدی همچون واقعیت مجازی، جامعه مجازی و معماری قدرت اختصاص دارد و جلد دوم شامل ترجمه مقالات تخصصی پیرامون انسان، علم و سیاست در عصر دیجیتال است که با هدف ارتقای فهم جامعه علمی کشور تدوین شده است.

لازم به ذکر است، در بخشی از این مراسم، کلیپی پخش شد که توضیحی درباره محتویات این دو جلد کتاب بود؛ از جمله اینکه تلاشی در مسیر تحقق آرمان‌های متعالی کشور و انقلاب اسلامی با تمرکز بر گسترش مطالعات و فعالیت‌های پژوهشی درعرصه شناخت انسانی بوده است. جلد اول این مجموعه با عنوان فرعی درآمدی بر مطالعات بنیادین فضای مجازی به واکاوی ادبیات نظری و پیشینه مفهومی فضای مجازی یا همان جهان مجازی می پردازد و در مقالات و نوشته های اندیشمندان مختلف تکیه کرده است. این مفاهیم کلیدی مسائلی مثل واقعیت مجازی جامعه مجازی، معماری قدرت، امکان تبیین مجازی و هویت مکانیکی را به بحث می گذارد. جلد دوم این مجموعه با عنوان فرعی مقالاتی درباره انسان، علم و سیاست در عصر دیجیتال شامل نوشتارهایی در حوزه های علوم سیاست و انسان شناسی دیجیتال است. این جلد شامل فصولی چون الهیات سایبری، تاملی پیرامون مسیحیت در عصر اینترنت  است که به بررسی این پرسش می پردازد که آیا ماشین‌ها می توانند بیندیشند.

گفتنی است، این اثر تأثیرات فناوری دیجیتال بر انسان، علم و سیاست و موضوعاتی مانند الهیات سایبری، هوش مصنوعی، ماهیت اینترنت، تأثیر فناوری بر ذهن و فرهنگ و چالش‌های روشن‌فکری در عصر اطلاعات را واکاوی کرد.

کتاب «تأملات عصر دیجیتال» شامل مجموعه‌ای از مقالات درباره انسان، علم و سیاست در عصر دیجیتال به قلم نویسندگانی چون «آنتونی اسپارادو»، «آلن ام. تورینگ»، «آنتون تورنبرگ»، «پتر تورنبرگ» و «ندیم منصوری» است که با ترجمه جمعی از نویسندگان و محققان توسط انتشارات شناخت‌پژوه منتشر شد و به بررسی ابعاد فلسفی، اجتماعی و الهیاتی فضای مجازی و فناوری‌های نوین پرداخت.

خبرنگار: بابک شکورزاده

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم