آمالگام در پرکردن دندان؛ مزایا و خطرات پنهان که باید بدانید!

به گزارش بازرگانی نمابان و به نقل از خبرگزاری مهر، سلامت دهان و دندان یکی از دغدغه‌های اصلی افراد جامعه است. پوسیدگی دندان، مشکلی شایع که می‌تواند از یک حفره کوچک شروع شود و به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت یا از دست دادن دندان منجر گردد، سالانه میلیون‌ها نفر را در ایران و جهان به مطب‌های دندانپزشکی می‌کشاند. یکی از روش‌های سنتی و رایج برای درمان این مشکل، پرکردن دندان با مواد آمالگام است. آمالگام ماده‌ای فلزی است که بیش از ۱۵۰ سال است در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما آیا این روش همچنان بهترین گزینه است؟ در این گزارش، با هدف ایجاد آگاهی عمومی، به بررسی مزایا و معایب پرکردن دندان با آمالگام می‌پردازیم.

قیمت نقره امروز 22 آذر 1404 / جهش باورنکردنی قیمت حتی بیشتر از طلا!

آمالگام دندان چیست و چگونه کار می‌کند؟

آمالگام که با نام آمالکپ نیز شناخته می، شود، که اغلب به عنوان “مواد سیاه” یا “نقره‌ای” شناخته می‌شود، ترکیبی از فلزات مختلف است که حدود ۵۰ درصد آن جیوه مایع، و بقیه نقره، قلع، مس و روی را شامل می‌شود. این ماده در دمای اتاق به صورت خمیر نرم درمی‌آید و پس از قرارگیری در حفره دندان، در عرض چند دقیقه سخت می‌شود و به یک ساختار محکم تبدیل می‌گردد.

طبق گزارش انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA)، آمالگام از دهه ۱۸۳۰ میلادی وارد دندانپزشکی شده و به دلیل سادگی استفاده و هزینه پایین، همچنان در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، محبوب است. در فرآیند پرکردن، دندانپزشک ابتدا پوسیدگی را با دریل برمی‌دارد، سپس حفره را تمیز و خشک می‌کند و آمالگام را در آن قرار می‌دهد. این روش معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و نیازی به بی‌حسی پیچیده ندارد، مگر در موارد عمیق.

در ایران، بر اساس آمار وزارت بهداشت، بیش از ۴۰ درصد ترمیم‌های دندان در مراکز دندانپزشکی با آمالگام انجام می‌شود، که این امر به دسترسی آسان و مقرون‌به‌صرفه بودن آن برمی‌گردد.

مزایای پرکردن دندان با آمالگام

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آمالگام، دوام بالای آن است. این ماده می‌تواند تا ۱۰ تا ۱۵ سال دوام بیاورد، که این طول عمر آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای دندان‌های خلفی (آسیاب‌ها) تبدیل می‌کند. آمالگام به دلیل مقاومت در برابر نیروهای جویدن، برای بیمارانی که عادت به جویدن غذاهای سفت دارند، بسیار مناسب است. برخلاف مواد سفید که ممکن است پس از ۵ سال شکسته شوند، آمالگام ساختار حمایتی محکمی برای دندان فراهم می‌کند.

از دیگر مزایا، هزینه پایین آن است. در حالی که یک پرکردن با مواد کامپوزیتی ممکن است ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان هزینه داشته باشد، آمالگام معمولاً کمتر از ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد. این امر به ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد یا در طرح‌های بیمه‌ای دولتی، اهمیت دارد. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز تأکید می‌کند که آمالگام سخت و بادوام است و کمتر از سایر مواد شکسته می‌شود، که این ویژگی خطر عفونت ثانویه را کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، فرآیند قرارگیری آمالگام سریع است و نیازی به تجهیزات پیشرفته مانند لایت کیور برای سخت شدن ندارد. این مزیت در مطب‌های روستایی یا مناطق محروم ایران، جایی که دسترسی به فناوری‌های نوین محدود است، بسیار ارزشمند است. مطالعات منتشرشده در مجله دندانپزشکی بریتانیا نشان می‌دهد که نرخ موفقیت آمالگام در ترمیم حفره‌های متوسط تا بزرگ، بیش از ۹۰ درصد است.

معایب و عوارض احتمالی استفاده از آمالگام

با وجود مزایا، آمالگام خالی از نقص نیست. یکی از اصلی‌ترین معایب، ظاهر فلزی و خاکستری تیره آن است که با رنگ طبیعی دندان همخوانی ندارد. این مسئله به ویژه در دندان‌های جلویی، که زیبایی اولویت دارد، مشکل‌ساز است.

حساسیت به تغییرات دمایی نیز از عوارض شایع است. آمالگام رسانای حرارتی خوبی است و ممکن است در تماس با غذاهای سرد یا گرم، درد یا حساسیت ایجاد کند. این مشکل معمولاً موقتی است، اما در موارد نادر به التهاب پالپ (عصب دندان) منجر می‌شود. حدود ۱ درصد افراد به اجزای آمالگام، به ویژه جیوه، حساسیت آلرژیک نشان می‌دهند که علائمی مانند کهیر یا تورم لثه را به همراه دارد.

موضوع جیوه، جنجالی‌ترین بخش ماجراست. هرچند جیوه در آمالگام به صورت ترکیبات غیرسمی (مانند آمالگام نقره) وجود دارد و بخار آن در مقادیر ناچیز است، اما نگرانی‌هایی در مورد اثرات بلندمدت بر کلیه‌ها، سیستم عصبی یا بارداری مطرح است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) آمالگام را برای اکثر افراد ایمن می‌داند، اما برای زنان باردار، کودکان زیر ۶ سال و افراد با مشکلات کلیوی، توصیه به اجتناب می‌کند. در ایران، وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ دستورالعمل‌هایی برای کاهش استفاده از آمالگام در گروه‌های پرخطر صادر کرد.

علاوه بر این، آمالگام ممکن است با گذشت زمان منبسط شود و باعث ترک‌خوردگی دندان یا نشت باکتری‌ها گردد. مطالعات اخیر در مجله Journal of Dental Research نشان می‌دهد که نرخ شکست آمالگام پس از ۱۰ سال، حدود ۱۵ درصد است، که بالاتر از مواد جدیدتر مانند کامپوزیت است. همچنین، برداشتن آمالگام قدیمی نیاز به دریل بیشتری دارد و ممکن است به ساختار دندان آسیب بزند.

جایگزین‌های مواد آمالگپ

با پیشرفت علم دندانپزشکی، گزینه‌های متنوعی برای پرکردن دندان وجود دارد. کامپوزیت رزینی، که به مواد سفید معروف است، زیبایی طبیعی دارد و با رنگ دندان همخوانی می‌کند. دوام آن حدود ۵ تا ۷ سال است، اما برای دندان‌های جلویی ایده‌آل است. هزینه بالاتر (تا دو برابر آمالگام) و حساسیت به رطوبت در حین قرارگیری، از معایب آن است.

سرامیک یا اینله / آنله، گزینه‌ای پیشرفته برای حفره‌های بزرگ است که دوام آمالگام را با زیبایی کامپوزیت ترکیب می‌کند، اما قیمت آن (بیش از یک میلیون تومان) برای بسیاری دست‌نیافتنی است.

برخی آمار و ارقام

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۳، حدود ۳۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال حداقل یک دندان پر شده دارند، که ۶۰ درصد آن‌ها با آمالگام است. این آمار نشان‌دهنده وابستگی به این روش سنتی است، اما با افزایش آگاهی، تقاضا برای مواد سفید ۲۵ درصد رشد داشته است. در سطح جهانی، اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۸ استفاده از آمالگام را برای کودکان و زنان باردار ممنوع کرد، که این امر بحث‌های مشابهی را در ایران برانگیخته است.

پرکردن دندان با آمالگام، با مزایایی مانند دوام، هزینه کم و سادگی، همچنان نقش مهمی در درمان پوسیدگی ایفا می‌کند، اما معایبی چون ظاهر نامناسب، حساسیت‌های احتمالی و نگرانی‌های جیوه‌ای نمی‌تواند نادیده گرفته شود. متخصصان توصیه می‌کنند پیش از انتخاب، با دندانپزشک مشورت شود و عواملی مانند سن، محل حفره و وضعیت سلامتی در نظر گرفته گردد.

این مطلب، یک خبر آگهی بوده و خبرگزاری مهر در محتوای آن هیچ نظری ندارد.

منبع: خبرگزاری مهر