رازهای پنهان تئاتر کودک همدان؛ از درد تنهایی تا گفت‌وگو با طبیعت در یک جشنواره خاص

به گزارش نمابان و به نقل از خبرگزاری تسنیم از همدان، جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان، همچون آینه‌ای روشن، تنوع و عمق مضامینی را بازتاب می‌دهد که دغدغه‌های واقعی دنیای کودکان امروز هستند؛ از احساس تنهایی در آپارتمان‌های شلوغ شهرهای بزرگ تا نیاز مبرم به بازی، تخیل و کشف هویت فردی. در سی‌امین دوره این رویداد هنری، آثار نمایشی فراتر از سرگرمی صرف، به کاوشی جسورانه در مسائل روانی و اجتماعی کودکان پرداخته‌اند.

ذوق زدگی الهه حصاری در باغی پر از پرتقال / همش مال خودته هول نشو 🤣

این گزارش، نگاهی است به چهار تجربه نمایشی متمایز در این جشنواره: نمایشی که درد تک‌فرزندی و غیبت والدین را روایت می‌کند، اثری مشارکتی که مخاطب را به قصه‌ای قدیمی می‌کشاند، تجربه‌ای آلترناتیو که مرز بین بازیگر و تماشاگر را محو می‌کند، و اجرایی بین‌المللی که پیوند انسان با طبیعت را فریاد می‌زند. آثاری که هر یک به زبانی خاص، تلاش می‌کنند پلی بین دنیای درونی کودک و واقعیت‌های پیرامونش بزنند.

تک‌فرزندی و تنهایی کودکان؛ محور نمایش«تصمیم ناگهانی توماس»

نویسنده و کارگردان نمایش «تصمیم ناگهانی توماس» اظهار داشت: این اثر نمایشی با محوریت معضل «تک‌فرزندی» و «تنهایی کودکان شاغل‌زاد» در بخش مهمان سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان اجرا می‌شود.

نرگس خاک‌کار، در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم در همدان، هدف این اثر را پرداختن به یکی از چالش‌های جدی نسل جدید یعنی تنهایی ناشی از تک‌فرزندی و اشتغال تمام‌وقت والدین عنوان کرد. وی با بیان اینکه این نمایش در بخش مهمان سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان روی صحنه می‌رود، اظهار کرد: امروز بسیاری از کودکان ساعت‌های زیادی را در غیاب والدین می‌گذرانند و همین موضوع آنان را با احساس تنهایی و کمبود توجه مواجه می‌کند.

کارگردان و نویسنده این نمایش با اشاره به درونمایه داستان گفت: داستان نمایش حول محور پسر بچه‌ای به نام توماس شکل می‌گیرد؛ کودکی که از تک‌فرزندی رنج می‌برد و گلایه دارد که چرا پدر و مادرش همواره درگیر کار هستند، چرا او را به مدرسه نمی‌برند و چرا فرصتی برای گذراندن زمان مشترک با او ندارند.

به گفته خاک‌کار، توماس برای حل این مشکل به خیال خود از پدربزرگ و مادربزرگش کمک می‌گیرد و مجموعه‌ای از راه‌حل‌های کودکانه و پرماجرا را امتحان می‌کند. خاک‌کار درباره این بخش توضیح داد: توماس تصور می‌کند اگر پدر و مادرش از کار اخراج شوند، می‌توانند در خانه بمانند و به او توجه کنند. از همین رو نقشه‌هایی عجیب و کودکانه طراحی می‌کند؛ از مخلوط‌کردن تیغ ماهی در قوطی‌های کنسرو کارخانه محل کار پدر گرفته تا جابه‌جا کردن دکمه‌های کیبورد مادر که یک حسابدار است. اما هیچ‌کدام از این نقشه‌ها موفق نمی‌شود.

وی ادامه داد: در نهایت توماس به این نتیجه می‌رسد که هیچ ترفندی نمی‌تواند جای گفت‌وگوی صریح و محبت‌آمیز با والدین را بگیرد. پدربزرگ و مادربزرگ خیالی‌اش به او یادآوری می‌کنند که بهترین راه، بیان مستقیم نیازهایش است؛ این‌که بگوید در این سن به توجه و حضور والدین نیاز دارد و دوران کودکی فرصتی کوتاه است.

این کارگردان و نویسنده با اشاره به پایان نمایش گفت: تماشاگر در پایان متوجه می‌شود که تمام این گفتگوها و نقشه‌ها در ذهن توماس شکل گرفته، چراکه پدربزرگ و مادربزرگ او سال‌ها پیش از دنیا رفته‌اند. او با این تخیل، تلاش می‌کند راهی برای غلبه بر تنهایی‌اش پیدا کند و در نهایت یاد می‌گیرد که گفت‌وگوی صادقانه، کلید حل این بحران عاطفی است.

خاک‌کار تأکید کرد که طرح این موضوع در قالب نمایش کودک، تنها روایت یک قصه نیست، بلکه تلاشی برای بازتاب یک مسئله اجتماعی و دعوتی برای توجه بیشتر والدین به نیازهای عاطفی فرزندان است.

روایت تازه‌ای از کدو قلقله‌زن؛ نمایشی مشارکتی برای تقویت مهارت‌ها

نویسنده و کارگردان نمایش «یک سفر نمایشی» از اصفهان، با بیان اینکه این اثر نخستین حضور خود را در سی‌امین جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان همدان تجربه می‌کند، از بازآفرینی قصه «کدو قلقله‌زن»در قالب نمایشی مشارکتی سخن گفت.

مجید کیمیایی‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در همدان، با ابراز خرسندی از حضور گروهش در سی‌امین جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان همدان گفت: همدان شهر خاطره‌انگیز من است و آن را زادگاه تئاتر کودک و نوجوان می‌دانم. تلاش می‌کنم هر زمان اثری تولید کنم به این جشنواره بیایم، زیرا حضور در کنار کودکان و نوجوانان مهم‌ترین انگیزه‌ی کار در این حوزه است.

وی درباره قصه و ساختار نمایشی اثر توضیح داد که این کار برگرفته از داستان عامیانه‌ی کدو قلقله‌زن است؛ با این تفاوت که روایت به‌صورت کاملاً تعامل‌محور و مشارکتی طراحی شده است. او گفت: در قصه‌ی ما پیرزن باید برای دیدن دخترش سفری پر از موانع را پشت سر بگذارد. اما این‌بار او تنها نیست؛ کودکان تماشاگر همراه او سفر می‌کنند، با او هم‌فکری می‌کنند و در عبور از چالش‌ها کمکش می‌کنند. در واقع سفر پیرزن، سفر جمعیِ ما و بچه‌هاست.

به گزارش تسنیم،در این روایت، هر مانع یک موقعیت آموزشی است؛ از عبور از جنگل و گفت‌وگو با حیوانات گرفته تا پیدا کردن مسیر. کودکان در هر صحنه انتخاب می‌کنند، پیشنهاد می‌دهند، تصمیم می‌گیرند و حتی در برخی لحظات روند نمایش را تغییر می‌دهند. این کارگردان و نویسنده تأکید کرد که هدف اصلی این فرم، تقویت روحیه همکاری، گفت‌وگو و تفکر جمعی در کودکان است.

کیمیایی‌پور با اشاره به اینکه کودکان در مشاهده جزئیات دقیق‌تر از بزرگسالان‌اند، گفت: زیبایی‌شناسی کودکانه باید در نمایش لحاظ شود؛ از رنگ‌شناسی و طراحی نشانه‌ها تا نوع نمادگذاری. باید دنیایی ساخت که کودک بتواند معنای آن را به زبان خودش درک کند.

وی افزود که بازیگران نیز موظف‌اند صمیمانه و بی‌واسطه با تماشاگر صحبت کنند و خود را از کودک جدا ندانند: اگر بازیگر حتی دیالوگش را فراموش کرد می‌تواند از کودک کمک بخواهد. این صداقت باعث رابطه‌ای واقعی و امن میان ما و تماشاگر می‌شود.

کارگردان و نویسنده نمایش کدو قلقله‌زن، بیان کرد: کودکان زمانی که از مدرسه بری می‌شوند می‌توانند نمایش ببینند، با همان میزان یا حتی بیشتر ذوق می‌کنند. نمایش می‌تواند یک واحد درسی باشد؛ بستری برای یادگیری مهارت‌های زندگی. اما هنوز وارد ساختار آموزشی نشده‌ایم.

کیمیایی‌پور با اشاره به مثال‌هایی از بازی‌های رایج که منطق حذف و رقابت ناسالم را ترویج می‌کنند گفت: می‌توان همین بازی‌ها را به شکل همیارانه طراحی کرد. پیام نمایش ما هم این است: هیچ‌کس نباید حذف شود و رسیدن به نتیجه تنها با همکاری ممکن است.

وی در ادامه از مشکلات فنی برخی سالن‌ها انتقاد کرد و افزود: تهویه سالن مناسب نبود و گرما برای تماشاگران و گروه اجرایی آزاردهنده است. در یک جشنواره بین‌المللی انتظار می‌رود نور، صدا و تجهیزات حداقل استاندارد لازم را داشته باشد.

این کارگردان و نویسنده در پایان با یادآوری نخستین سفرش به همدان در سال 1373، زمانی که جشنواره با نام «امید همدان» برگزار می‌شد، این شهر را سرشار از حس نوستالژی توصیف کرد و گفت: «همدان برای من شهری است که با مه، برف و خاطرات هنری گره خورده و همیشه مشتاق برگشتن به آن هستم.

«اثر تکان‌دهنده» تجربه‌ای تازه برای کودک و نوجوان؛ جایی که مخاطب خودِ اجراگر است

کارگردان و طراح نمایش «اثر تکان‌دهنده»، با بیان اینکه این اثر فاقد بازیگر است و مخاطب خود به‌عنوان اجراگر وارد تجربه می‌شود، می‌گوید: در این چیدمان تعاملی، کودک با خودِ واقعی‌اش روبه‌رو می‌شود و بدون قضاوت احساسش را بیان می‌کند.

 «اثر تکان‌دهنده» تجربه‌ای متفاوت از آن چیزی است که معمولاً در تئاتر کودک و نوجوان دیده می‌شود. سعید ارغوانی،که برای نخستین‌بار در سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان حضور دارد، می‌گوید این اثر نه بازیگر دارد و نه اجراگر ثابت؛ بلکه این خودِ مخاطب است که وارد فضا می‌شود، تجربه می‌کند و نقش اصلی را می‌سازد. او توضیح می‌دهد: ما یک چیدمان تعاملی و پرفورمنس آرت داریم. مخاطب وارد اثر می‌شود، تجربه‌ای را پیش می‌برد و نگاه بیرونی، او را به‌عنوان اجراگر می‌پذیرد.

وی ماهیت اثر را روانشناختی می‌داند؛ تجربه‌ای در مورد مواجهه کودک با «خود». به گفته او، کودک در این فضا، نسخه‌های تکرارشده و بدون قضاوت از خودش را می‌بیند و می‌تواند احساسش را عریان و شفاف بیان کند. این روند برای من بسیار مهم است؛ کودک آزادانه وارد فضا می‌شود، حسش را بروز می‌دهد و آن را با دیگران به اشتراک می‌گذارد.

کارگردان و نویسنده این اثر که از سال 82 در حوزه تئاتر و هنرهای معاصر فعالیت می‌کند، حضورش در جشنواره کودک و نوجوان را نتیجه اضافه شدن بخش «دیگرگونه‌های اجرا» می‌داند؛ بخشی که تنها اثر پذیرفته‌شده‌اش، «اثر تکان‌دهنده» است. او این حضور را تجربه‌ای جذاب و متفاوت توصیف می‌کند، اما در عین حال معتقد است که آثار آلترناتیو هنوز به‌اندازه کافی دیده نمی‌شوند. احساس می‌کنم چون این بخش تازه اضافه شده، توجه کمتری به آن می‌شود. اما به‌نظرم باید به این نوع کارها بیشتر پر و بال داد. نباید ذهن خلاق بچه‌ها را با قالب‌های ازپیش‌تعیین‌شده محدود کنیم.

ارغوانی می‌گوید کار او خلاف ساختار خطی و روایت‌محور رایج است. در «اثر تکان‌دهنده»، کودک مجبور نیست فقط تماشاگر باشد؛ او وارد اثر می‌شود، مسیر را خودش انتخاب می‌کند و احساسات واقعی‌اش را در فضا بروز می‌دهد. این فضای آزاد و بدون تحمیل، به باور ارغوانی، دقیقاً مطابق با نیازهای روانی کودک است: در این اثر کودک می‌تواند آزادانه فکر کند، جسارت تجربه داشته باشد و خودش را در معرض دید دیگران قرار دهد. همین آزادی است که اثر را برای بچه‌ها مؤثر می‌کند.

وی این رویکرد را بخشی از شیوه‌های معاصر هنر می‌داند؛ بهره‌گرفته از پرفورمنس آرت و اینستالیشن تعاملی که در قالب «اجرای آلترناتیو» به جشنواره راه یافته است. ارغوانی معتقد است چنین تجربه‌هایی می‌تواند مسیر تازه‌ای پیش پای کودکان و بزرگسالان بگذارد و دریچه‌ای جدید برای انتخاب و شناخت هنری او باز کند.

روایت رودریگو آندراده از اجرای یک افسانه برزیلی در ایران

رودریگو آندراده، بازیگر برزیلی نمایش «ماجراجوی سرسخت» پس از اجرای اثر خود در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان، از ارتباط عمیق تماشاگران ایرانی با این نمایش، تجربه‌اش از دیدن آثار ایرانی و اهمیت هم‌افزایی فرهنگی در چنین جشنواره‌هایی گفت.

رودریگو آندراده، بازیگر تک‌نفره نمایش «ماجراجوی سرسخت» به کارگردانی و نویسندگی فابیو سوپربی، پس از اجرای اثر خود در بخش ملل سی امین دوره جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان، در گفت‌گو با خبرنگار تسنیم، از ارتباط عمیق تماشاگران ایرانی با این نمایش، تجربه‌اش از دیدن آثار ایرانی، و اهمیت هم‌افزایی فرهنگی در چنین جشنواره‌هایی گفت.

هنرمند برزیلی که با نمایش تک‌بازیگره «ماجراجوی سرسخت» در جشنواره حاضر شده بود، درباره ماهیت اثر توضیح داد: این نمایش برگرفته از افسانه‌های نیاکان ما در برزیل است و به ما یادآوری می‌کند چگونه با هستی، با رودخانه‌ها، آب‌ها، حیوانات و گیاهان سازگار باشیم و در کنار آن‌ها زندگی هماهنگ‌تری داشته باشیم.

به گفته آندراده، مهم‌ترین نکته در اجرای ایران، ارتباط صمیمانه با کودکان حاضر در سالن بود: از نگاه و صورت بچه‌ها می‌شد دید که با ما ارتباط برقرار کرده‌اند. آن‌ها سراسر نمایش شاد و هیجان‌زده بودند و این برای من ارزشمند است.

او پیام اصلی نمایش را «برقراری ارتباط درست با جهان و موجودات آن» دانست: ما به بچه‌ها می‌گوییم که بخشی از هستی هستند و باید با طبیعت پیوند داشته باشند.

تجربه رودریگو از دیدن آثار ایرانی

آندراده درباره مشاهده اجراهای ایرانی گفت که اگرچه به دلیل ندانستن زبان فارسی ارتباط کامل با داستان‌ها برایش دشوار بوده، اما کیفیت بالای روایت و اجرا برایش کاملاً محسوس بوده است: دو اجرا را دیدم؛ یکی از آن‌ها برگرفته از مکبث بود. نامش یادم نیست، اما از نظر اجرا بی‌نظیر بود. واقعاً همه‌چیز عالی بود.

او ابراز علاقه کرد که در آینده با بازیگران ایرانی همکاری کند، اما به چالش‌های عملی اشاره کرد: خیلی دوست دارم این اتفاق بیفتد، اما مسئله هزینه بلیت، اقامت و موارد دیگر کار را سخت می‌کند.

این سومین حضور آندراده در این جشنواره است او از حمایت دولت و مسئولان برای برگزاری این رویداد تقدیر کرد: می‌بینم که چقدر تلاش می‌شود تا چنین جشنواره‌هایی در همدان برگزار شود. از نزدیک می‌دانم نگه‌داشتن یک جشنواره در یک شهر چقدر سخت است.

به گفته او، تفاوت چندانی بین جشنواره‌های ایران و دیگر کشورها وجود ندارد: آنچه اهمیت دارد، اصل برگزاری چنین رویدادهایی است. این رویدادها به مردم و کودکان اشتیاق می‌دهند و باعث می‌شوند فرهنگ‌ها با هم ارتباط و مراوده داشته باشند.

آندراده خطاب به کودکان ایرانی گفت: همیشه شاد باشید، تئاتر ببینید، به جشنواره‌ها بیایید و اوقات خوبی بسازید.

او توضیح داد که نمایش تقریباً بدون تغییر اجرا شده و تنها اصلاحات کوچکی با کمک همکار ایرانی‌شان، خانم ماریا، انجام شده است: تنها تغییر این بود که خانم ماریا پیش از آغاز نمایش برای مخاطبان فارسی‌زبان یک تاریخچه کوتاه از افسانه برزیلی ارائه کرد تا آن‌ها آشنایی بیشتری با روایت داشته باشند.

پیام اندراده  برای کودکانی که تحت ظلم و جنگ هستند بخصوص کودکان مظلوم غزه در فلسطین این گونه بود: واقعا احساس تاسف کردم، ما باید یاد بگیریم که انسان باشیم و کره زمین جای زندگی و هم زیستی است و واقعا دیدن این مسایل احمقانه هست.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری تسنیم