فرسایش خاک در خراسان رضوی؛ بحران نگران‌کننده‌ای که کشاورزی را تهدید می‌کند!

محمد قیصری در گفت‌وگو با نمابان و به نقل از ایسنا اظهار کرد: فرسایش خاک در خراسان رضوی یک مشکل جدی است و نرخ فرسایش در استان سالانه بین ۱۶ تا ۲۰ تن در هکتار تخمین زده‌ شده که این میزان بیش از ۵ برابر میانگین جهانی است.

کت و شلوار فیت ناصر ملک‌مطیعی و فردین رفقای صمیمی تصویری جالب از ناصر ملک مطیعی را در کنار فردین و با تیپ خاص در دهه ۵۰ مشاهده می کنید. در دهه ۵۰

قیصری تأکید کرد: به‌طور مستمر بخشی از خاک حاصلخیز استان از دست می‌رود و این خود منجر به کاهش بافت سطحی و مغذی خاک می‌شود.

وی همچنین به خطرات ناشی از بیابان‌زایی و فرسایش بادی اشاره کرد و گفت: خراسان رضوی دارای یک‌میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی است. علاوه بر این، شوری خاک نیز در برخی مناطق در حال افزایش است؛ به طوری که مطالعه‌ای در شهرستان تربت‌حیدریه نشان می‌دهد؛ روند شوری خاک از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ رو به افزایش بوده است.

قیصری با بیان اینکه کاهش بارندگی، خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش منابع آب فشار زیادی بر خاک و زمین وارد کرده است، افزود: در سال آبی اخیر، بارندگی در استان کمتر از میانگین بلندمدت بوده و این عوامل باعث کاهش حاصلخیزی خاک، آسیب به ساختار خاک و کاهش ظرفیت طبیعی خاک برای تولیدشده است.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تأکید بر لزوم اقدامات فوری و مؤثر برای بهبود وضعیت خاک و حفظ منابع آبی استان درباره تهدیدات اصلی خاک استان، گفت: در این موضوع، چند تهدید، کلیدی و مهم هستند که اولین تهدید، فرسایش آبی و بادی است.

قیصری اظهار کرد: در مناطق خشک و نیمه‌خشک استان، بادهای شدید و خشکی موجب فرسایش بادی می‌شوند؛ همچنین، در مسیرهای آبرو و رودخانه‌ها، فرسایش آبی و سیلاب، به ویژه در دشت‌های سیل‌خیز، باعث از دست رفتن خاک می‌شود.

وی، دومین تهدید را بیابان‌زایی و گسترش کانون‌های بحرانی دانست و خاطرنشان کرد: کانون‌های فرسایش بادی، زمینه‌ساز بیابان‌زایی و نابودی پوشش گیاهی شده‌اند.

قیصری با اشاره به اینکه شوری و کاهش کیفیت خاک، به ویژه در دشت‌ها، به عنوان سومین تهدید به شمار می‌رود، افزود: استفاده ناپایدار از آب، آبیاری با آب نامطلوب و مدیریت نامناسب آبیاری، منجر به افزایش شوری خاک شده است.

وی با بیان اینکه کاهش منابع آب و خشکسالی نیز به عنوان چهارمین تهدید خاک محسوب می‌شود، ادامه داد: خشکسالی و کاهش بارندگی شرایط را برای کشاورزی سخت‌تر کرده و توان خاک برای بازسازی کاهش‌یافته است.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: فشار ناشی از تغییر کاربری اراضی، استفاده نامناسب از زمین و چرای بی‌رویه هم در زمره عوامل تهدید خاک استان است. استفاده گسترده از اراضی بیابانی یا مرتعی برای کشاورزی یا ساخت‌وساز، بدون توجه به زنجیره طبیعی خاک و پوشش گیاهی، به تخریب خاک منجر شده است.

لزوم استفاده از شیوه‌های مدیریت تلفیقی آب و خاک 

قیصری، بر لزوم اتخاذ تدابیر مؤثر برای مقابله با این تهدیدات و حفظ منابع خاک استان تأکید کرد و با اشاره به اقدامات و برنامه‌های اجرایی برای حفاظت از خاک در این استان و تلاش‌های نهادهای مسئول و دستگاه‌های مرتبط، یادآورشد: به‌منظور کاهش فرسایش  اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری  باید انجام  شود که در این راستا مطالعات و پروژه‌هایی در حوزه‌های آبخیز استان در حال انجام است.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی، همچنین به تثبیت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی اشاره کرد و افزود: استان موفق به شناسایی ۳۰ کانون بحرانی در ۲۳ شهرستان شده و برنامه‌هایی برای تثبیت آن‌ها تدوین کرده است.

وی در ادامه با تأکید بر اهمیت توسعه پوشش گیاهی، جنگل‌کاری و جنگل دست‌کاشت برای افزایش مقاومت خاک در برابر فرسایش گفت: در گذشته نیز بخشی از اراضی برای جلوگیری از بیابان‌زایی جنگل‌کاری شده است.

قیصری با اشاره به استفاده از شیوه‌های مدیریت تلفیقی آب و خاک اظهار کرد: این روش‌ها نه‌تنها بر آبخیزداری سازه‌ای تمرکز دارند، بلکه شامل به‌کارگیری روش‌های علمی، مدیریتی و اکولوژیک نیز می‌شوند.

وی همچنین به طرح‌های آبیاری نوین و بهینه‌سازی مصرف آب، به ویژه در بخش کشاورزی و در شرایط خشکسالی، اشاره کرد و گفت: این طرح‌ها به ویژه در شرایط کنونی موردتوجه قرارگرفته هرچند محدودیت‌های بودجه‌ای برای اجرای این طرح‌ها وجود دارد.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان افزود: اجرای کامل و سریع بیابان‌زدایی و تثبیت کانون‌ها با نرخ فعلی بودجه بسیار کند پیش می‌رود و تخصیص منابع مالی بیشتر برای تسریع در این اقدامات ضروری است.

پایش منظم و جامع خاک در کل استان هنوز ناکافی است

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی، درباره وضعیت پایش خاک و سنجش کیفیت آن در استان اعلام کرد: مطالعات و آزمایش‌هایی در استان انجام‌شده است؛ به‌عنوان‌مثال، در حوزه آبخیز سنگانه، پلات‌هایی برای اندازه‌گیری فرسایش نصب و مدل‌های فرسایش مانند RHEM به کار گرفته‌شده‌اند. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند که امکان استفاده از روش‌های مدرن مانند سنجش از دور(ماهواره‌ای) برای پایش شوری خاک وجود دارد. به ویژه در یک مطالعه در تربت‌حیدریه، شوری خاک با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای بررسی‌شده است.

قیصری بیان کرد: پوشش پایش منظم و جامع در کل استان هنوز ناکافی است. در این زمینه چالش‌هایی مانند کمبود بودجه، گستردگی وسعت استان، تنوع اقلیم و پراکندگی مناطق بحران‌زده وجود دارد و این مسائل موجب می‌شود وضعیت خاک در بخش‌هایی از استان به‌روز و دقیق و معلوم نباشد.

وی با اشاره به نقش کلیدی کشاورزان و بهره‌برداران در حفاظت از خاک اشاره گفت: بخش عمده اراضی استان زیر کشت کشاورزی است، بنابراین مشارکت کشاورزان درزمینهٔ حفاظت از خاک بسیار اهمیت دارد.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تأکید بر اجرای شیوه‌های کشاورزی حفاظتی، افزود: استفاده از روش‌هایی نظیر کم یا بدون شخم، حفظ بقایای گیاهی، پوشش گیاهی و کشت تناوبی می‌تواند به کاهش فرسایش خاک کمک کند. همچنین، استفاده از کودهای آلی، کمپوست و کود سبز به عنوان جایگزین یا مکمل کودهای شیمیایی نیز مورد تأکید است.

وی در پایان با اشاره به اقدامات انجام‌شده در استان گفت: تهیه نقشه‌های مدیریت پذیر خاک در مناطق مختلف استان، پروژه‌های مطالعات خاک در نیل آباد، تربت‌جام، آستان قدس رضوی و فریمان در حال انجام است که درنتیجه این اقدامات، مدیریت خاک‌های استان متناسب با الگوی کشت و نیاز آبی خواهد بود.

انتهای پیام 

منبع: ایسنا