چرا فرامرز پایور را «پیامبر موسیقی ایرانی» می‌نامند؟ راز رنگ‌آمیزی تالار وحدت با نغمه‌های او

به گزارش نمابان و به نقل از ایسنا، ارکستر تازه‌تأسیس سازهای ایرانیِ بنیاد رودکی، در حالی برای نخستین اجرای رسمی خود با عنوان «راهی بزن…» آماده می‌شود که مجتبی عسگری و علی بهرامی‌فرد در تمرین‌ها حضور دارند و فضای تالار وحدت را رنگی از یاد و نام فرامرز پایور بخشیده‌اند.

کت و شلوار فیت ناصر ملک‌مطیعی و فردین رفقای صمیمی تصویری جالب از ناصر ملک مطیعی را در کنار فردین و با تیپ خاص در دهه ۵۰ مشاهده می کنید. در دهه ۵۰

در همین راستا تصمیم گرفتیم به گفت‌وگو با مجتبی عسگری و علی بهرامی‌فرد بنشینیم.

در ابتدا صحبتی با عسگری داشتیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

هویت ارکستر با تداوم فعالیت شکل می‌گیرد، نه تغییرات لحظه‌ای

ـ انتخاب قطعات و شیوه خوانش شما در این اجرا بر اساس چه ملاحظاتی انجام شد؟ آیا به آثار استاد پایور ارجاع مشخصی دارید؟

من یک خواننده موسیقی سنتی هستم و طبیعتاً این نوع موسیقی، بسیار جدی و دارای رپرتوار مشخص در حوزه موسیقی سنتی است. در همین راستا برای این اجرا انتخاب شدم؛ چون این جنس از موسیقی را خوب می‌شناسم. البته دوستان زیادی هستند که در حوزه موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنند، اما به هر حال من را انتخاب کردند، بیشتر به این دلیل که بخش قابل توجهی از قطعات این برنامه آوازی است؛ قطعاتی در قالب آواز، متر آزاد و ساز و آواز، که در این کار تعدادشان زیاد است.

یکی از قطعات مهم برنامه، «رباعیات خیام» است که در پایان اجرا شنیده خواهد شد. این اثر را استاد محمدرضا شجریان پیش‌تر با گروه استاد پایور اجرا کرده‌اند و من سال‌ها با این آثار زندگی کرده‌ام و ارتباط نزدیکی با آنها داشته‌ام. اساساً این اجرا برای بزرگداشت استاد پایور است و تمام قطعات از آثار اجرایی ایشان انتخاب شده است؛ یکی از آثار را آقای علی رستمیان و یکی دیگر را استاد عبدالوهاب شهیدی در گذشته با گروه استاد پایور اجرا کرده‌اند.

ـ حضور شما در کنار ارکستر سازهای ایرانی چه تغییری در نحوه بیان یا تکنیک خوانندگی‌تان ایجاد کرده است؟

تفاوت خاصی برای من ایجاد نکرده است. همه دوستان حاضر در گروه نوازندگان حرفه‌ای و بااستعداد هستند و ارکستر صدای بسیار مناسبی دارد. آقای علی بهرامی‌فرد، دوست عزیزم، برای شکل‌گیری این ارکستر زحمات فراوانی کشیده‌اند. تنها نکته‌ای که شاید وجود داشته باشد این است که برخی از بچه‌ها تجربه کمتری نسبت به من دارند و امیدوارم روی صحنه بتوانند خودشان را خوب کنترل کنند و اجرا، نتیجه خوبی داشته باشد. اما از نظر کیفیت کار یا شکل خواندن، این موضوع تغییری برای من ایجاد نمی‌کند.

ـ در تمرین‌ها بیشترین تعامل شما با کدام بخش یا ساز بوده است؟ دلیل این موضوع چیست؟

به دلیل اینکه این کار از نظر ریتمی زیاد حرکتی نیست و ریتم‌های سریع یا تند در آن کمتر شنیده می‌شود؛ دو تصنیف ما در ریتم ۶/۴ هستند و نقش اصلی را تنبک ایفا می‌کند. بنابراین بیشترین تعامل من با نوازنده تنبک، است که بسیار نوازنده بااستعداد و خوبی است. البته با تمام گروه در ارتباط هستم، اما بیشترین تمرکز و هماهنگی لازم میان آواز و تنبک است، به‌خصوص به خاطر ریتم‌های کند و ۶ ضربی که نیاز دارد با هم کاملاً در ارتباط باشیم.

ـ شما تجربه همکاری با انسان‌ها و گروه‌های مختلف را داشته‌اید. فکر می‌کنید این ارکستر چگونه می‌تواند برای خود هویت صوتی متمایز تعریف کند؟

این ارکستر قرار است موسیقی ایرانی را اجرا کند که تعریف مشخصی دارد و قرار نیست از اساس تفاوت بنیادین با دیگر ارکسترها داشته باشد. هویت صوتی بیشتر در انتخاب رپرتوارها شکل می‌گیرد؛ اینکه چه آثاری انتخاب می‌شود، سازها در چه کوکی قرار می‌گیرند، صدای خواننده چگونه با گروه هماهنگ می‌شود و مهم‌تر از همه ترکیب نوازندگان ثابت می‌ماند یا نه. تفاوت اصلی در همین انتخاب‌هاست؛ وگرنه نوع موسیقی، به دلیل تعریف روشن آن، تفاوت چندانی نخواهد داشت.

طبیعتاً یک ارکستر باید از طرف نهادها یا سازمان‌ها حمایت شود و امیدوارم این حمایت‌ها اتفاق بیفتد. اساس تشکیل این ارکستر هم همین بوده است؛ اینکه حمایت شود و ادامه‌دار بماند. حمایت مالی، مهم‌ترین عاملی است که می‌تواند تداوم فعالیت را تضمین کند. در آینده قرار است ارکستر با رپرتوارهای مختلف از استادان گوناگون و با خوانندگان مختلف کار کند. امیدوارم اتفاقی نیفتد و فعالیت ارکستر همین‌طور ادامه پیدا کند.

ـ این اجرا به استاد پایور تقدیم شده است، شما به‌عنوان فردی فعال در موسیقی ایرانی، چه حسی نسبت به فرامرز پایور دارید؟

ما استاد پایور را همیشه به‌عنوان یکی از شاگردان برجسته استاد ابوالحسن صبا می‌شناسیم. از کودکی و نوجوانی با آثار مختلف ایشان بزرگ شده‌ایم. آن دوران، ایشان برای ما تنها یک نام بزرگ بودند و آثارشان را گوش می‌دادیم؛ اما امروز برای من حس بسیار خوبی به همراه دارد که قرار است همان آثار را به‌عنوان خواننده اجرا کنم. سال‌های سال این قطعات با زندگی من عجین بوده‌اند و ارتباط عمیقی با آنها داشته‌ام.

حس خوبی دارم از اینکه آثاری را می‌خوانم که از یکی از بزرگ‌ترین موسیقیدان‌های کشور است؛ کسی که ما هرگز او را ندیده‌ایم، اما همیشه آرزو داشتیم خدمتشان برسیم. این موضوع برای من ارزش زیادی دارد.

ـ در پایان، نکته‌ای هست که بخواهید اضافه کنید؟

خیلی خوشحالم که در خدمت این ارکستر هستم، به‌خصوص به خاطر اینکه اکثر اعضا نوجوانان و جوانان نسل جدید هستند؛ همه تحصیل‌کرده و آشنا به موسیقی. من به‌عنوان یک خواننده حرفه‌ای خوشحالم که می‌توانم کنار این عزیزان باشم و امیدوارم حضورم انگیزه‌ای برای آنها باشد تا در آینده با خوانندگان بزرگ‌تر همکاری کنند و صحنه‌های بزرگ‌تری را تجربه کنند.

آثار پایور همچنان الهام‌بخش نسل تازه نوازندگان ایرانی‌اند

پس از عسگری نیز، گپی زدیم با علی بهرامی‌فرد که می‌توانید مشروح آن را بخوانید.

ـ هدایت یک ارکستر تازه‌تأسیس چه حساسیت‌هایی برای شما داشت و مهم‌ترین اصل در شکل‌دهی به بیان جمعی گروه چه بود؟

اعضای ارکستر از پیشینه‌های آموزشی متفاوتی جذب شدند؛ برخی تحصیلات آکادمیک داشتند و اکثریت، موسیقی را خارج از محیط‌های دانشگاهی آموخته بودند. با نظر شورای فنی، یک مصاحبه و آزمون برگزار شد و نوازندگانی که پذیرفته شدند وارد ارکستر شدند. بخشی از تمرین‌های ما طبیعتاً صرف اتود آنسامبل، هماهنگی فنی و پیدا کردن زبان مشترک در تکنیک، داینامیک، ریتم و متر شد. خوشبختانه طی دو سه ماه گذشته نتیجه بسیار خوبی حاصل شده است.

خوش‌شانسی ما این بود که نخستین مجموعه اجرایی ارکستر، آثار استاد فرامرز پایور است؛ آثاری که بسیار دقیق و با جزئیات کامل نوشته شده‌اند و نمونه‌های صوتی ارزشمند از اجراهای گروه استاد پایور در دسترس است. این موضوع کار ما را در نخستین اجرا آسان‌تر کرد. همچنین حضور نسل جوان و نوازندگان توانمند و باانگیزه باعث شد ارکستر با کمترین زمان به کیفیت قابل قبول برسد.

ـ با توجه به اینکه قرار است آثار استاد پایور اجرا شود، آیا تنظیم‌ها همان نسخه‌های اصلی است یا تغییری ایجاد کرده‌اید؟

تلاش ما این بوده که تنظیم‌ها همان تنظیم‌های اصلی استاد پایور باشد؛ تنها تفاوت، سازبندی جدید است. در واقع رنگ‌آمیزی صوتی این اجرا متفاوت خواهد بود؛ چون ارکستر تعداد نوازنده‌های بیشتری دارد. اما چون اجرا در بزرگداشت استاد پایور است، تلاش کردیم تفسیر به رأی نکنیم و به تنظیم‌ها وفادار بمانیم.

برخی از قطعاتی که اجرا می‌کنیم، نسخه‌های پارتی‌تور منتشرشده با جزئیات کامل تنظیم استاد هستند و ما مطابق همان نسخه‌ها اجرا کرده‌ایم. البته بعضی از قطعات، از آثار کمتر شنیده‌شده ایشان است و احتمالا برای مخاطب موسیقی ایرانی جذابیت ویژه‌ای داشته باشد.

ـ با توجه به اینکه رنگ‌بندی سازها گسترده‌تر شده است، چگونه تعادل صوتی میان بخش‌های مختلف ایجاد کردید؟

در گروه‌نوازی موسیقی ایرانی، نمونه‌های متعدد و ارزشمندی از گروه‌های عارف، شیدا و البته گروه استاد پایور وجود دارد که از نظر بالانس صوتی میان سازهای مضرابی و کششی و نسبت سازهای بم و زیر، الگوهای روشنی ارائه می‌کنند. ما نیز در دو سه جلسه نخست، بیشتر با آزمون و خطا به ترکیبی رسیدیم که به نظر می‌رسد صدای قابل قبولی ایجاد کرده است.

در این مسیر تلاش نکردیم ماجراجویی کنیم یا سازهای کمترمتعارف به ترکیب اضافه کنیم. به‌نظر ما سازهای موجود همچنان ظرفیت بالایی برای استفاده در موسیقی ایرانی دارند. تنها استفاده از قانون و افزودن کمانچه به گروه، دو تغییری بود که ایجاد شد؛ سازهایی که کمتر در این نوع گروه‌نوازی مورد استفاده بوده‌اند. با این حال، در تنظیم‌ها نهایت وفاداری را به نسخه‌های استاد پایور داشتیم.

ـ در روند تمرین‌ها چه چالش فنی یا هماهنگی‌هایی داشتید که نیاز به حل آن وجود داشت؟

از نظر سخت‌افزاری، با توجه به تمهیدات بنیاد رودکی، خوشبختانه هیچ مشکل خاصی وجود نداشت. اما از نظر فنی، چون نوازندگان از پیشینه‌های آموزشی مختلف می‌آمدند، نیاز بود فردی به‌عنوان سرپرست حضور داشته باشد که این پیشینه‌های متنوع را بشناسد و بتواند میان آنها هماهنگی ایجاد کند تا زبان مشترک تکنیکی شکل بگیرد. خوشبختانه با توجه به آمادگی ذهنی، هوش و توانایی فنی بچه‌ها، این هماهنگی در کوتاه‌ترین زمان ممکن ایجاد شد و اکنون یک صدای واحد و منسجم از گروه شنیده می‌شود.

ـ به‌عنوان سؤال آخر، حس شما نسبت به فرامرز پایور چیست؟ مخصوصاً حالا که قرار است آثاری از او را روی صحنه اجرا کنید.

برای من، استاد پایور «پیامبر موسیقی ایرانی» است؛ فردی که نماد نظم، دیسیپلین، وظیفه‌شناسی، خلاقیت و پرکاری در موسیقی ایرانی است. فکر می‌کنم سرکار خانم استاد ارفع اطرایی در کتاب «معارف پایور» فهرستی جامع از فعالیت‌های ایشان منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد چنین حجم و تنوعی از فعالیت در موسیقی ایرانی بی‌مانند است.

ما در اجرای پیشِ‌ رو، تنها می‌توانیم گوشه‌ای از فعالیت‌های ایشان، آن هم بخش مربوط به گروه‌نوازی را معرفی کنیم. در نگاه من، استاد پایور همیشه در رأس خلاقیت و کار درست در موسیقی ایرانی ایستاده‌اند.

انتهای پیام 

منبع: ایسنا