سوخو ۳۵ در راه ایران است؟ آماده‌سازی برای مرحله دوم حمله اسرائیل

تهران و مسکو در ادبیات رسمی خود از «شراکت استراتژیک» سخن می‌گویند؛ شراکتی که در سوریه و جنگ اوکراین به نمایش درآمده است. با این حال، آسمان ایران همچنان در انتظار جنگنده‌های وعده‌داده‌شده سوخو-۳۵ باقی مانده است. تأخیر بی‌پایان در تحویل این جنگنده‌ها بیش از آنکه ناشی از مشکلات فنی یا مالی باشد، ریشه در معادلات ژئوپلیتیکی و ملاحظات کرملین دارد؛ جایی که خطوط قرمز تل‌آویو و مکانیزم حساس «عدم برخورد» در سوریه، برای مسکو استراتژیک‌تر از تقویت پدافند هوایی شریک ایرانی‌اش تلقی می‌شود.

چرا روسیه سوخو-۳۵ را به ایران تحویل نمی‌دهد؟

1. فشارهای خارجی:
   
   مهم‌ترین عامل، حساسیت اسرائیل است. تل‌آویو تحویل جنگنده‌های پیشرفته به ایران را عبور از «خط قرمز» خود می‌داند؛ موضوعی که می‌تواند موازنه هوایی در سوریه را بر هم بزند. روسیه و اسرائیل سال‌هاست مکانیزم عدم برخوردی را حفظ کرده‌اند که به تل‌آویو اجازه حمله به مواضع مرتبط با ایران در سوریه را می‌دهد. تحویل سوخو-۳۵ می‌توانست این معادله را بر هم بزند. از سوی دیگر، آمریکا نیز تحت قانون تحریم‌های «کاتسا» هر خریدار عمده سلاح روسی را هدف قرار می‌دهد و این موضوع حتی برای ایران تحریم‌شده نیز محدودیت‌های مالی تازه‌ای ایجاد می‌کند.

2. نیاز داخلی روسیه:
   
   جنگ اوکراین، صنایع دفاعی روسیه را زیر فشار برده است. مسکو به جای صادرات، جنگنده‌های تولیدی را برای جبران خسارات و تقویت توان خود در برابر ناتو نگه می‌دارد. تحریم‌های غرب و محدودیت در تأمین قطعات پیشرفته نیز روند تولید را کند کرده است.

3. مشکلات مالی و شیوه پرداخت:
   
   ایران به دلیل تحریم‌ها امکان پرداخت نقدی ارزی ندارد و بیشتر به دنبال معاملات تهاتری مانند «نفت در برابر سلاح» است. در مقابل، روسیه به‌شدت به ارز سخت نیاز دارد و این عدم تطابق مالی، مانع دیگری در مسیر معامله است.

4. سوخو به‌عنوان اهرم فشار:
   
   تعلیق قرارداد به مسکو امکان می‌دهد ایران را در سایر پرونده‌ها، از پهپادها گرفته تا همکاری در سوریه و دریای خزر، تحت فشار قرار دهد.

چه چیزی روسیه را از تحویل بازمی‌دارد؟

تحویل این جنگنده‌ها می‌تواند پیامدهای پرهزینه‌ای برای مسکو داشته باشد:

• به خطر افتادن توافق نانوشته با اسرائیل در سوریه؛

• تیرگی روابط با کشورهای عربی خلیج فارس که در قالب اوپک‌پلاس برای روسیه اهمیت اقتصادی دارند؛

• اعمال تحریم‌های بیشتر از سوی آمریکا.

چرا سوخو به الجزایر رسید ولی به ایران نه؟

تحویل ۲۴ فروند سوخو-۳۵ به الجزایر نشان داد که مشکل، کمبود تولید نیست. تفاوت در موقعیت ژئوپلیتیکی است: الجزایر در معادلات حساس خاورمیانه نقش محوری ندارد، مشتری سنتی و خوش‌حساب روسیه است و خریدش تهدیدی مستقیم برای اسرائیل یا کشورهای خلیج فارس محسوب نمی‌شود.

اگر ایران در جنگ با اسرائیل سوخو-۳۵ داشت چه می‌شد؟

در صورت در اختیار داشتن این جنگنده‌ها، ایران می‌توانست لایه‌ای متحرک از دفاع هوایی ایجاد کند؛ از رهگیری جنگنده‌های اسرائیلی گرفته تا تهدید هواپیماهای پشتیبانی مانند آواکس و سوخت‌رسان. چنین توانمندی می‌توانست هزینه و ریسک عملیات هوایی اسرائیل را به‌شدت بالا ببرد و معادلات بازدارندگی منطقه را تغییر دهد.