خرید طلا و دلار در آستانه مکانیسم ماشه، الان وقت خرید است؟

فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، اگرچه در ابتدا باعث موجی از نگرانی و نوسانات در بازار ارز و طلا شد، اما بر اساس نظر اکثر کارشناسان و نهادهای تحلیلی، این اثرات بیشتر جنبه روانی و موقتی دارد. اقتصاد ایران که سال‌ها در شرایط سخت تحریمی تاب‌آوری نشان داده، بار دیگر این مرحله را نیز پشت سر خواهد گذاشت.

افزایش هیجانی قیمت‌ها بدون پشتوانه اقتصادی

روزنامه همشهری با بررسی داده‌های بازار و اظهارنظرهای کارشناسان اقتصادی گزارش داده است که افزایش قیمت طلا و ارز در روز گذشته، که دلار را به محدوده ۱۰۳ هزار تومان و سکه را تا ۹۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رساند، فاقد پشتوانه اقتصادی قوی بوده و عمدتاً ناشی از واکنش هیجانی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه است. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد این نوع نوسانات پایدار نیستند و بازار پس از مدتی به ثبات بازمی‌گردد.

چرا مکانیسم ماشه غافلگیرکننده نیست؟

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که تحریم‌های یکجانبه آمریکا در سال‌های گذشته بسیار گسترده‌تر، شدیدتر و دارای ضمانت اجرایی قوی‌تری نسبت به تحریم‌های شورای امنیت بوده‌اند. از سال ۱۳۹۷ تاکنون، اقتصاد ایران عملاً با شدیدترین تحریم‌ها مواجه بوده است؛ از جمله تحریم‌های نفتی، بانکی و صنعتی. بنابراین، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت اتفاق تازه‌ای برای اقتصاد ایران محسوب نمی‌شود.

بر اساس گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مهم‌ترین اثر مکانیسم ماشه، جنبه روانی آن است. این جو روانی به دلالان و سودجویان فرصت می‌دهد تا با ایجاد فضای هیجانی در بازار، به نوسان‌گیری و سودجویی بپردازند.

توان ایران در مقابله با تحریم‌ها

نکته حائز اهمیت دیگر، توان ایران در دور زدن تحریم‌هاست. در سال‌های اخیر با تکیه بر دیپلماسی اقتصادی و گسترش روابط با همسایگان و کشورهای عضو گروه‌هایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای، ایران موفق شده راهکارهایی برای کاهش تأثیر تحریم‌ها و تداوم تجارت خارجی خود بیابد.

خرید هیجانی، تصمیمی زیان‌بار

تجربه بازار ایران نشان داده است که در بسیاری از مواقع، اخبار منفی سیاسی منجر به افزایش‌های مقطعی و هیجانی در قیمت ارز و طلا شده است؛ اما در اغلب موارد، پس از فروکش کردن جو روانی، قیمت‌ها اصلاح شده و به تعادل بازگشته‌اند. خرید در این شرایط، اغلب به زیان سرمایه‌گذاران خرد منجر شده است.

بانک مرکزی نیز با توجه به تجارب موفق در مدیریت بحران‌های قبلی، از جمله در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، نشان داده که توانایی لازم برای کنترل نوسانات بازار و تأمین نیازهای ارزی کشور را دارد.

در حال حاضر نیز هیچ نشانه‌ای از کاهش عرضه ارز وجود ندارد. افزایش قیمت‌ها بیشتر تحت تأثیر تقاضای هیجانی و سفته‌بازانه است، نه کمبود عرضه واقعی.

هوشمندی در برابر هیجان

مکانیسم ماشه در واقع ابزاری برای افزایش فشار روانی است. اقتصاد ایران که سال‌ها زیر فشار تحریم‌ها تاب آورده، سازوکارهای مقابله با آن را نیز فراگرفته است. مردم و فعالان اقتصادی، با تکیه بر تجربه، می‌دانند که واکنش‌های هیجانی و خرید در اوج قیمت تنها به نفع سودجویان است. توصیه کارشناسان، حفظ آرامش، پرهیز از تصمیم‌گیری عجولانه و توجه به واقعیت‌های اقتصادی است.

دیدگاه کارشناسان درباره اثر فعال شدن مکانیسم ماشه

• علیرضا سلیمی (عضو هیأت رئیسه مجلس): تحریم‌های آمریکا به‌مراتب سخت‌تر از تحریم‌های شورای امنیت است. اثر مکانیسم ماشه بیشتر روانی است و تحریم جدیدی محسوب نمی‌شود. ایران با عضویت در بریکس و شانگهای، راه‌های دور زدن تحریم‌ها را در اختیار دارد.

• بهاءالدین حسینی هاشمی (کارشناس ارشد پولی و بانکی): فعال شدن مکانیسم ماشه آثار خود را دارد، اما مهم‌ترین بخش آن جنبه روانی ماجراست. افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر دلیل اقتصادی ندارد و به‌زودی بازار متوجه می‌شود که اتفاق خاصی رخ نداده و قیمت‌ها اصلاح خواهد شد.

• مجتبی کاروان (کارشناس اقتصادی): بار روانی مکانیسم ماشه از اثر واقعی آن بیشتر است. نوسانات اخیر ارز پایدار نیست و همانند گذشته قیمت‌ها به سطح قبل بازخواهد گشت. این افزایش غیرمنطقی و بدون مبناست.

• حمید حسینی (عضو اتاق بازرگانی): اگرچه هزینه‌های صادرات ممکن است افزایش یابد، اما بازگشت تحریم‌ها به معنای توقف یا فروپاشی اقتصاد نیست. بازار پس از شوک اولیه، به ثبات خواهد رسید.

• جعفر قادری (نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس): مکانیسم ماشه خللی در فروش نفت ایجاد نمی‌کند و قابل مقایسه با تحریم‌های آمریکا نیست. با کاهش تنش سیاسی، بازار ارز نیز به آرامش بازمی‌گردد.

• روح‌الله لک علی‌آبادی (عضو کمیسیون بهداشت مجلس): ضمانت اجرایی تحریم‌های شورای امنیت از آمریکا ضعیف‌تر است، بنابراین تأثیر واقعی مکانیسم ماشه نیز از جنبه روانی آن کمتر است.

• ولی‌الله بیاتی (سخنگوی کمیسیون شوراها): افزایش قیمت دلار ناشی از شایعات و سودجویی است و قیمت‌های فعلی کاملاً حبابی و غیرواقعی هستند.

• محمد معتمدی‌زاده (دبیر کمیسیون اصل ۹۰): تحریم جدیدی برای غافلگیری ما باقی نمانده است. حتی با فعال‌سازی ماشه، انتظار نوسانات شدید وجود ندارد.

• شاهین چراغی (عضو سابق شورای‌عالی بورس): حتی در دوره برجام، روابط بانکی معناداری با اروپا شکل نگرفت. بنابراین بازگشت تحریم‌ها تأثیر محسوسی بر صادرات، واردات یا بورس ندارد و بیشتر جنبه خبری و روانی دارد.

• سید کمال سیدعلی (کارشناس پولی و ارزی): تحریم‌های آمریکا به‌قدری شدید بوده‌اند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه اتفاق خاصی را در پی ندارد. افزایش قیمت دلار ریشه در انتظارات تورمی و جو روانی دارد. در صورت مدیریت درآمدهای ارزی، مشکلی ایجاد نخواهد شد.

• ولی‌الله منصوری (عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی): مکانیسم ماشه تنها یک جنگ روانی است و تأثیر اندکی بر اقتصاد ایران دارد. مردم باید از خریدهای هیجانی در قیمت‌های بالا پرهیز کنند، زیرا این نوسانات موقتی است.